KaMoreNa
25.Temmuz.2016, 09:55
CERN'de yapılan deneyler, yalnızca fizik tarihinin değil; tüm bilim (https://onedio.com/etiket/bilim/5774010f5eda6e3a26dfa03e) tarihinin en önemli deneyleri arasında yer alıyor. Hal böyle olunca medyada da zaman zaman adını duyduğumuz CERN'e az çok kulak aşinalığımız var. Yine de gelin, biraz daha yakından tanıyalım...
1. CERN'de bütün yapılar yer altında değil.
https://img-s1.onedio.com/id-5793b69a1f9a22f854cb192c/rev-0/w-635/f-jpg-webp/s-b7dde0787346c112d09de258ba6c18fad9142b8d.webp
Deney alanları haricindeki ofisler, kontrol merkezleri ve toplantı salonları gibi araştırmacıların en çok vakit geçirdiği binalar yerin üstünde bulunuyor.
2. Deney alanlarına girerken retina taraması yapılıyor.
https://img-s1.onedio.com/id-5793b78865d794015aa237b2/rev-0/w-635/f-jpg-webp/s-26121e268ab3c9b0a6346a53d7477d50a4d678f6.webp
Deney alanlarına girerken retina taraması olduğu doğru; ancak bu, "Melekler ve Şeytanlar" adlı kitapta belirtildiği gibi lazerle değil, fotoğraflama sistemiyle gerçekleşiyor. Her ne kadar CERN’in adının duyulmasında etkisi olsa da kitabın yanlış bilgiler içerdiğini belirtmek gerek.
3. CERN bünyesindeki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı, dünyanın en büyük makinesi olma ünvanına sahip.
https://img-s2.onedio.com/id-5793b6af45aee96333b2c28f/rev-0/w-635/f-jpg-webp/s-550b9307455ae7283df18f504f55230d6f117c8c.webp
Bu çarpıştırıcıda yapılan deneyler sonucunda elde edilen tam 300 TB boyutundaki veri, halka açık hale getirilmiş durumda.
4. Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC), sanıldığı gibi radyasyonla çevreye zarar vermiyor.
https://img-s2.onedio.com/id-5793b6c9b1bd71235ae154f5/rev-0/w-635/f-jpg-webp/s-94e78fef3c23a7c281eb2ed502d1daf8c939d472.webp
LHC'nin yer altında olmasının canlılara zarar vermesiyle hiçbir alakası yok. Aksine deneyin sağlıklı sonuçlar vermesi ve dışardan gelen kozmik ışınlardan etkilenmemesi için yer altına inşa edildi.
5. CERN'de tam 9600 tane süper mıknatıs bulunuyor.
https://img-s2.onedio.com/id-5793b6d61f9a22f854cb192f/rev-0/w-635/f-jpg-webp/s-f7fa3f35a2c7cf366cafec8f7f0c2279184a4781.webp
Bu mıknatısların sağladığı toplam çekim kuvveti, Dünya'nın çekim kuvvetinden 100.000 kat daha fazla. Bu kuvvet sayesinde proton demetleri saatlerce tur atabiliyorlar. Bu saatlerce süren turları sırasında 10 milyar kilometreye kadar yol gidebiliyorlar.
6. Deneyde aranan Tanrı Parçacığı, gerçekten tanrısal bir parçacık değil...
https://img-s1.onedio.com/id-5793b6a715859ed7598539e8/rev-0/w-635/f-jpg-webp/s-21ad4a74f993a64374b7ea800e21b38c49e77265.webp
Asıl adı Higgs Bozonu olan bu parçacık medyada Tanrı Parçacığı olarak isimlendiriliyor. Nedeni ise Leon Lederman'ın bir türlü bulunamayan Higgs bozonu hakkındaki kitabına verdiği Tanrı'nın Belası Parçacık isminin Tanrı Parçacığı olarak değiştirilmesi.
7. CERN'deki protonlar saniyede 11,245 kere tur atabiliyorlar.
https://img-s1.onedio.com/id-5793b71e65d794015aa237aa/rev-0/w-635/f-jpg-webp/s-21f936c05f7e887c579ca02707a4bec92a8095d1.webp
Bunu yaparken de ışık hızının oldukça yakınına ulaşıyorlar. Bir turları sırasında 27 km katediyorlar.
8. CERN'de sıcaklıklar devasa değerlere ulaşabiliyor.
https://img-s2.onedio.com/id-5793b6b565d794015aa237a5/rev-0/w-635/f-jpg-webp/s-7f084bec8142cefd7515e29cbdc57b9b103b1367.webp
Proton hızlandırmaları sırasında CERN'de sıcaklıkların Güneş'in merkezindeki sıcaklıklar kadar büyük bir değere ulaştığı biliniyor.
9. Bu sıcaklıktan makineleri koruyabilmek için devasa soğutucular kullanıyor.
https://img-s2.onedio.com/id-5793b72471f8908b32b443fd/rev-0/w-635/f-jpg-webp/s-de92cb69fcdfe0b6137e560f9e0105ed0b211915.webp
Bu soğutucular sayesinde de dış uzaydan bile daha soğuk ortamlar yaratılıyor. Soğutucu etki için de sıvı helyum kullanılıyor.
10. CERN'e üye 22 ülke bulunuyor.
https://img-s2.onedio.com/id-5793b715405c7eda3399c4d5/rev-0/w-635/f-jpg-webp/s-02568b04713d527018fce4545ed074214c69e6fd.webp
Türkiye (https://onedio.com/etiket/olaganustu-hal/5790bdb50aa3ced35852603c) henüz üye ülkelerden değil, ancak "ortak üye" adı verilen bir ünvana sahip. Daha öncesinde ise gözlemci ülke statüsünde idik.
11. Ve son olarak CERN'de yanıt aranan temel soruları söyleyelim:
https://img-s1.onedio.com/id-5793b76f65d794015aa237ae/rev-0/w-635/f-jpg-webp/s-84b2132f4985439b5138a0b3b79883d9f92e05b0.webp
Kütlenin kaynağı nedir?
Süpersimetri gerçekten var mıdır?
Karanlık madde ve karanlık enerji nedir?
Madde ve anti-madde miktarı neden eşit değil?
Bakalım CERN deneyleri sonucunda önümüzdeki yıllarda nasıl cevaplara ulaşacağız, ne gibi yeni sorularla karşılacağız? Bekleyip göreceğiz...
1. CERN'de bütün yapılar yer altında değil.
https://img-s1.onedio.com/id-5793b69a1f9a22f854cb192c/rev-0/w-635/f-jpg-webp/s-b7dde0787346c112d09de258ba6c18fad9142b8d.webp
Deney alanları haricindeki ofisler, kontrol merkezleri ve toplantı salonları gibi araştırmacıların en çok vakit geçirdiği binalar yerin üstünde bulunuyor.
2. Deney alanlarına girerken retina taraması yapılıyor.
https://img-s1.onedio.com/id-5793b78865d794015aa237b2/rev-0/w-635/f-jpg-webp/s-26121e268ab3c9b0a6346a53d7477d50a4d678f6.webp
Deney alanlarına girerken retina taraması olduğu doğru; ancak bu, "Melekler ve Şeytanlar" adlı kitapta belirtildiği gibi lazerle değil, fotoğraflama sistemiyle gerçekleşiyor. Her ne kadar CERN’in adının duyulmasında etkisi olsa da kitabın yanlış bilgiler içerdiğini belirtmek gerek.
3. CERN bünyesindeki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı, dünyanın en büyük makinesi olma ünvanına sahip.
https://img-s2.onedio.com/id-5793b6af45aee96333b2c28f/rev-0/w-635/f-jpg-webp/s-550b9307455ae7283df18f504f55230d6f117c8c.webp
Bu çarpıştırıcıda yapılan deneyler sonucunda elde edilen tam 300 TB boyutundaki veri, halka açık hale getirilmiş durumda.
4. Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC), sanıldığı gibi radyasyonla çevreye zarar vermiyor.
https://img-s2.onedio.com/id-5793b6c9b1bd71235ae154f5/rev-0/w-635/f-jpg-webp/s-94e78fef3c23a7c281eb2ed502d1daf8c939d472.webp
LHC'nin yer altında olmasının canlılara zarar vermesiyle hiçbir alakası yok. Aksine deneyin sağlıklı sonuçlar vermesi ve dışardan gelen kozmik ışınlardan etkilenmemesi için yer altına inşa edildi.
5. CERN'de tam 9600 tane süper mıknatıs bulunuyor.
https://img-s2.onedio.com/id-5793b6d61f9a22f854cb192f/rev-0/w-635/f-jpg-webp/s-f7fa3f35a2c7cf366cafec8f7f0c2279184a4781.webp
Bu mıknatısların sağladığı toplam çekim kuvveti, Dünya'nın çekim kuvvetinden 100.000 kat daha fazla. Bu kuvvet sayesinde proton demetleri saatlerce tur atabiliyorlar. Bu saatlerce süren turları sırasında 10 milyar kilometreye kadar yol gidebiliyorlar.
6. Deneyde aranan Tanrı Parçacığı, gerçekten tanrısal bir parçacık değil...
https://img-s1.onedio.com/id-5793b6a715859ed7598539e8/rev-0/w-635/f-jpg-webp/s-21ad4a74f993a64374b7ea800e21b38c49e77265.webp
Asıl adı Higgs Bozonu olan bu parçacık medyada Tanrı Parçacığı olarak isimlendiriliyor. Nedeni ise Leon Lederman'ın bir türlü bulunamayan Higgs bozonu hakkındaki kitabına verdiği Tanrı'nın Belası Parçacık isminin Tanrı Parçacığı olarak değiştirilmesi.
7. CERN'deki protonlar saniyede 11,245 kere tur atabiliyorlar.
https://img-s1.onedio.com/id-5793b71e65d794015aa237aa/rev-0/w-635/f-jpg-webp/s-21f936c05f7e887c579ca02707a4bec92a8095d1.webp
Bunu yaparken de ışık hızının oldukça yakınına ulaşıyorlar. Bir turları sırasında 27 km katediyorlar.
8. CERN'de sıcaklıklar devasa değerlere ulaşabiliyor.
https://img-s2.onedio.com/id-5793b6b565d794015aa237a5/rev-0/w-635/f-jpg-webp/s-7f084bec8142cefd7515e29cbdc57b9b103b1367.webp
Proton hızlandırmaları sırasında CERN'de sıcaklıkların Güneş'in merkezindeki sıcaklıklar kadar büyük bir değere ulaştığı biliniyor.
9. Bu sıcaklıktan makineleri koruyabilmek için devasa soğutucular kullanıyor.
https://img-s2.onedio.com/id-5793b72471f8908b32b443fd/rev-0/w-635/f-jpg-webp/s-de92cb69fcdfe0b6137e560f9e0105ed0b211915.webp
Bu soğutucular sayesinde de dış uzaydan bile daha soğuk ortamlar yaratılıyor. Soğutucu etki için de sıvı helyum kullanılıyor.
10. CERN'e üye 22 ülke bulunuyor.
https://img-s2.onedio.com/id-5793b715405c7eda3399c4d5/rev-0/w-635/f-jpg-webp/s-02568b04713d527018fce4545ed074214c69e6fd.webp
Türkiye (https://onedio.com/etiket/olaganustu-hal/5790bdb50aa3ced35852603c) henüz üye ülkelerden değil, ancak "ortak üye" adı verilen bir ünvana sahip. Daha öncesinde ise gözlemci ülke statüsünde idik.
11. Ve son olarak CERN'de yanıt aranan temel soruları söyleyelim:
https://img-s1.onedio.com/id-5793b76f65d794015aa237ae/rev-0/w-635/f-jpg-webp/s-84b2132f4985439b5138a0b3b79883d9f92e05b0.webp
Kütlenin kaynağı nedir?
Süpersimetri gerçekten var mıdır?
Karanlık madde ve karanlık enerji nedir?
Madde ve anti-madde miktarı neden eşit değil?
Bakalım CERN deneyleri sonucunda önümüzdeki yıllarda nasıl cevaplara ulaşacağız, ne gibi yeni sorularla karşılacağız? Bekleyip göreceğiz...