BOZKURT21
01.Kasım.2017, 18:01
Bazı Türk devletlerinde sınırlara ve sınır boylarındaki vilayetler ile sancaklara uc adı veriliyordu.
Anadolu daki ilk uc teşkilatı XI. yüzyılda Bizans sınırında Danişmentliler tarafından kuruldu.
Türkiye Selçukluları üç yönde uc bölgeleri oluşturdular.
* Güneyde, Çukurova da Ermenilere ve Kıbrıs Krallığına karşı oluşturulan ve bölgelerinin merkezleri Alaiye ve Antalya idi
* Kuzeyde, Trabzon imparatorluğuna karşı kurulan uç bölgelerinin merkezleri Samsun, Bafra, Sinop ve Kastamonu ydu.
* Batı da, Bizans a karşı oluşturulan ve bölgelerinin merkezleri ise Afyonkarahisar, Kütahya ve Denizli ydi. Türkiye Selçukluları bu uc bölgelerine bir genel vali veya bir komutan (Emir-i Vilayet-i Uc) tayin ediyordu. Kösedağ Savaşından sonra Anadolu Moğol tahakkümüne girince uc beyleri bulundukları yerlerde birçok
devlet ve beylik kurdular.
Osmanoğulları (1299-1918):
Oğuzların Kayı boyuna mensup olan Osmanlıların kurucusu Osman Bey dir. Bizans sınırı olan Söğüt ve Domaniç te kurulmuştur. (Bu beylik ile ilgili geniş bilgi Tarih-2 Ders kitabında ele alınacaktır)
Karamanoğulları:
Oğuzların Afşar boyundandırlar. Beylik Kerimüddin Karaman Bey zamanında kuruldu (1256). Karamanoğlu Mehmed Bey Konya yı ele geçirdi (1277). Mehmed Bey Türkçeyi resmi dil haline getirdi ve yayınladığı bir fermanlı Türkçeden başka dil konuşulmasını yasakladı. Moğollarla mücadele eden Karamanoğulları kendilerini Anadolu Selçuklu Devleti nin mirasçısı olarak görmüştür. Osmanlı-Karamanlı münasebetleri ilk defa 1361 yılında beyliğin başına geçen Alaeddin Ali Bey zamanında başladı. 1397 yılında Yıldırım Bayezit tarafından ortadan kaldırılan Karaman beyliği Ankara Savaşı ndan sonra tekrar bağımsız oldu. 1487 tarihinde Osmanlı Padişahı II. Bayezit bu beyliğe tamamen son vermiştir.
Germiyanoğulları:
Kütahya ve Eskişehir yöresinde kuruldu. Kurucusu Aliziroğlu Yakup Bey dir. I. Murad zamanında Beyliğin başında bulunan Süleyman şah kızını I. Murad ın oğlu Yılıdırım Bayezit e verdi. Çeyiz olarak da Kütahya, Tavşanlı, Simav ve Emet i Osmanlılara bıraktı. Yıldırım Bayezit Germiyan Beyliğini Osmanlı topraklarına kattı (1390). Beylik Ankara Savaşı ndan sonra tekrar kuruldu. II. Yakup Bey in vasiyeti üzerine II. Murat zamanında Germiyanoğulları Beyliği Osmanlı topraklarına katıldı (1429).
Karesioğulları(1304-1360):
Balıkesir ve Çanakkale dolaylarında kurulmuş bir Türk beyliğidir. Kalem Bey ve Karesi Bey Balıkesir i Bizanslılardan alarak burayı kendilerine merkez yaptılar (1304). Karesi Bey Moğol baskısından kaçan Türkmenleri kendi bölgesine yerleştirdi. Daha sonra Batı Anadolu da birçok il ve kasabayı ele geçirdi.
Karesi Bey den sonra devlet zayışadı ve ikiye ayrıldı. Denizcilikte ileri seviyede olan Karesioğulları Bizans a karşı güçlü bir donanma oluşturdular. Balıkesir ve çevresi Orhan Bey tarafından Osmanlı topraklarına katıldı (1345). I. Murat da Çanakkale bölgesini ele geçirerek bu beyliğin tamamını Osmanlı topraklarına kattı (1360). Hacı ilbeyi, Evrenuz Bey, Ece Halil, Gazi Fazıl gibi Karesi beyleri Osmanlı hizmetine gererek Rumeli nin fethinde büyük başarılar göstermişlerdir. Ayrıca Karesi Beyliği ne ait gemiler Osmanlılara geçmiş ve Osmanlı donanmasının temelini teşkil etmiştir. Rumeli nin fethinde bu gemilerden yararlanılmıştır.
Hamidoğulları (1300-1423):
Feleküddin Dündar Dey tarafından Borlu ve Eğirdir dolaylarında kuruldu. Daha sonra Isparta, Uluborlu, Antalya, Burdur, Akşehir, Seydişehir, Manavgat, Akseki ve Elmalı beyliğin sınırları içine alındı. Dündar Bey
Anadolu ya gelen Moğol Valisi Timurtaş tarafından öldürüldü. Onun Anadolu dan ayrılması üzerine Dündar Beyin oğulları beyliği yeniden kurdular. Topraklarının birkısmını Osmanlı Sultanı I. Murat a sattılar. Geri kalan topraklar Osmanlılarla, Karamanoğulları arasında paylaşıldı. Dündar Bey in kardeşi Yunus Bey tarafından idare edilen Hamidoğullarının Antalya koluna Yıldırım Bayezit son verdi (1390). Beylik Ankara Savaşı ndan sonra tekrar kuruldu ise de II. Murat bu beyliğe son verdi (1423).
Eşrefoğulları (1284-1326):
XIII. yüzyılın ikinci yarısında Seyfeddin Süleyman Bey tarafından kuruldu. Beyliğin merkezi Beyşehir idi. Süleyman Bey öldükten sonra beylik zayışadı. Son hükümdar Moğol valisi Timurtaş tarafından öldürüldü. Böylece bu beylik sona erdi (1326).
Alâiye beyleri (1293-1471):
Türkiye Selçuklularının zayışamasından sonra Alaiye Karamanoğullarının eline geçti. 1427 de Karamanoğullarından savcı bey Alaiye yi Memlük Devletine sattı. Alaiye 1471 yılında Fatih tarafından Osmanlı topraklarına katıldı.
Menteşoğulları (1261-1424):
Menteşe Bey adında bir Türkmen Beyi tarafından kuruldu. Beyliğin merkezi Muğla idi. Menteşe Bey in ölümünden sonra yerine oğlu Mesud Bey geçti. Adalarda fetihlerde bulundu. Rodos Adasının büyük bir kısmını topraklarına kattı. Yıldırım Bayezit tarafından Osmanlı topraklarına katılan beylik Ankara Savaşı ndan sonra tekrar kuruldu. II. Murat 1424 te bu beyliğe tamamen son verdi.
Taceddin Oğulları (Canik Beyleri):
Canik bölgesinde Taceddin Bey tarafından kuruldu. Canik bölgesi Bafra, Samsun, Terme ve Ordu ilinin bazı bölgelerini içine alıyordu. Beyliğin merkezi Niksar idi. Bu beylik II. Murat zamanında Osmanlı topraklarına katıldı (1428).
Sahib Ataoğulları (1275-1426):
Afyonkarahisar ve çevresinde Türkiye Selçuklu Devleti veziri Sahib Ata Fahreddin Ali nin oğulları ve torunları tarafından kuruldu. Bu beylik Germiyanoğulları tarafından 1342 yılında ortadan kaldırıldı.
Aydın Oğulları (1308-1426):
Aydınoğlu Mehmed Bey tarafından Birgi ve yöresinde kuruldu. Mehmed Bey daha sonra Aydın, Efes, Selçuk ve izmir i ele geçirdi. Mehmed Bey den sonra başa geçen Gazi Umur Bey, Yunanistan ve adalara seferler
yaptı. Trakya kıyılarına sefer yaptı ve Bizans donanmasını mağlup etti. Umur Bey den sonra oğlu Hızır Bey başa geçti. Zayışamaya başlayan beylik isa Bey zamanında Osmanlılara bağlandı (1390). Ankara savaşından sonra yeniden kurulan beyliğin, bu dönemdeki en başarılı hükümdarı Cüneyd Bey dir. Beylik II. Murat zamanında Osmanlı topraklarına katıldı (1426).
Candaroğulları (isfendiyaroğulları) (1292-1461):
Kastamonu ve Sinop çevresinde şemseddin Yaman Candar tarafından kuruldu(1292). Candar; Selçuklularda Hassa Askeri anlamanı gelen bir unvandır Candaroğulları Karadeniz ticaretini ellerinde bulunduran Venedik ve Cenevizlilerle iyi ilişkiler kurmuşlardır. Yıldırım Bayezit Candaroğulları topraklarını ülkesine kattı. Ancak isfendiyar Bey in Sinop ta Osmanlılara bağlı olarak hakimiyet sürmesine izin
verdi. isfendiyar Bey Ankara Savaşı ndan sonra beyliği yeniden kurdu. Bu beyliğe Fatih Sultan Mehmet son verdi (1461).
Pervaneoğulları (1277-1322):
Türkiye Selçuklu Devleti veziri Süleyman Pervane nin oğlu Mehmed Bey tarafından kuruldu. Merkezi Sinop idi. Mehmed Bey den sonra yerine geçen Mesud ve Gazi Çelebi döneminde beyliğin sınırları genişledi.
Cenevizlilere karşı başarılı savaşlar yapıldı. Gazi Çelebi Bey in ölümünden sonra Candaroğulları bu beyliğe son verdiler (1322).
Saruhanoğulları (1313-1410):
Manisa merkez olmak üzere Saruhan Bey tarafından kuruldu. Menemen, Foça ve Kemalpaşa bu beyliğin toprakları içindedir. Saruhan Bey bir donanma yaptırarak Ege Denizi ndeki adalara seferler düzenledi.
Beylik 1390 yılında yıldırım Bayezit tarafından ortadan kaldırıldı. Ankara Savaşı ndan sonra tekrar kurulan beyliğe Çelebi Mehmet son verdi (1410),
Anadolu daki ilk uc teşkilatı XI. yüzyılda Bizans sınırında Danişmentliler tarafından kuruldu.
Türkiye Selçukluları üç yönde uc bölgeleri oluşturdular.
* Güneyde, Çukurova da Ermenilere ve Kıbrıs Krallığına karşı oluşturulan ve bölgelerinin merkezleri Alaiye ve Antalya idi
* Kuzeyde, Trabzon imparatorluğuna karşı kurulan uç bölgelerinin merkezleri Samsun, Bafra, Sinop ve Kastamonu ydu.
* Batı da, Bizans a karşı oluşturulan ve bölgelerinin merkezleri ise Afyonkarahisar, Kütahya ve Denizli ydi. Türkiye Selçukluları bu uc bölgelerine bir genel vali veya bir komutan (Emir-i Vilayet-i Uc) tayin ediyordu. Kösedağ Savaşından sonra Anadolu Moğol tahakkümüne girince uc beyleri bulundukları yerlerde birçok
devlet ve beylik kurdular.
Osmanoğulları (1299-1918):
Oğuzların Kayı boyuna mensup olan Osmanlıların kurucusu Osman Bey dir. Bizans sınırı olan Söğüt ve Domaniç te kurulmuştur. (Bu beylik ile ilgili geniş bilgi Tarih-2 Ders kitabında ele alınacaktır)
Karamanoğulları:
Oğuzların Afşar boyundandırlar. Beylik Kerimüddin Karaman Bey zamanında kuruldu (1256). Karamanoğlu Mehmed Bey Konya yı ele geçirdi (1277). Mehmed Bey Türkçeyi resmi dil haline getirdi ve yayınladığı bir fermanlı Türkçeden başka dil konuşulmasını yasakladı. Moğollarla mücadele eden Karamanoğulları kendilerini Anadolu Selçuklu Devleti nin mirasçısı olarak görmüştür. Osmanlı-Karamanlı münasebetleri ilk defa 1361 yılında beyliğin başına geçen Alaeddin Ali Bey zamanında başladı. 1397 yılında Yıldırım Bayezit tarafından ortadan kaldırılan Karaman beyliği Ankara Savaşı ndan sonra tekrar bağımsız oldu. 1487 tarihinde Osmanlı Padişahı II. Bayezit bu beyliğe tamamen son vermiştir.
Germiyanoğulları:
Kütahya ve Eskişehir yöresinde kuruldu. Kurucusu Aliziroğlu Yakup Bey dir. I. Murad zamanında Beyliğin başında bulunan Süleyman şah kızını I. Murad ın oğlu Yılıdırım Bayezit e verdi. Çeyiz olarak da Kütahya, Tavşanlı, Simav ve Emet i Osmanlılara bıraktı. Yıldırım Bayezit Germiyan Beyliğini Osmanlı topraklarına kattı (1390). Beylik Ankara Savaşı ndan sonra tekrar kuruldu. II. Yakup Bey in vasiyeti üzerine II. Murat zamanında Germiyanoğulları Beyliği Osmanlı topraklarına katıldı (1429).
Karesioğulları(1304-1360):
Balıkesir ve Çanakkale dolaylarında kurulmuş bir Türk beyliğidir. Kalem Bey ve Karesi Bey Balıkesir i Bizanslılardan alarak burayı kendilerine merkez yaptılar (1304). Karesi Bey Moğol baskısından kaçan Türkmenleri kendi bölgesine yerleştirdi. Daha sonra Batı Anadolu da birçok il ve kasabayı ele geçirdi.
Karesi Bey den sonra devlet zayışadı ve ikiye ayrıldı. Denizcilikte ileri seviyede olan Karesioğulları Bizans a karşı güçlü bir donanma oluşturdular. Balıkesir ve çevresi Orhan Bey tarafından Osmanlı topraklarına katıldı (1345). I. Murat da Çanakkale bölgesini ele geçirerek bu beyliğin tamamını Osmanlı topraklarına kattı (1360). Hacı ilbeyi, Evrenuz Bey, Ece Halil, Gazi Fazıl gibi Karesi beyleri Osmanlı hizmetine gererek Rumeli nin fethinde büyük başarılar göstermişlerdir. Ayrıca Karesi Beyliği ne ait gemiler Osmanlılara geçmiş ve Osmanlı donanmasının temelini teşkil etmiştir. Rumeli nin fethinde bu gemilerden yararlanılmıştır.
Hamidoğulları (1300-1423):
Feleküddin Dündar Dey tarafından Borlu ve Eğirdir dolaylarında kuruldu. Daha sonra Isparta, Uluborlu, Antalya, Burdur, Akşehir, Seydişehir, Manavgat, Akseki ve Elmalı beyliğin sınırları içine alındı. Dündar Bey
Anadolu ya gelen Moğol Valisi Timurtaş tarafından öldürüldü. Onun Anadolu dan ayrılması üzerine Dündar Beyin oğulları beyliği yeniden kurdular. Topraklarının birkısmını Osmanlı Sultanı I. Murat a sattılar. Geri kalan topraklar Osmanlılarla, Karamanoğulları arasında paylaşıldı. Dündar Bey in kardeşi Yunus Bey tarafından idare edilen Hamidoğullarının Antalya koluna Yıldırım Bayezit son verdi (1390). Beylik Ankara Savaşı ndan sonra tekrar kuruldu ise de II. Murat bu beyliğe son verdi (1423).
Eşrefoğulları (1284-1326):
XIII. yüzyılın ikinci yarısında Seyfeddin Süleyman Bey tarafından kuruldu. Beyliğin merkezi Beyşehir idi. Süleyman Bey öldükten sonra beylik zayışadı. Son hükümdar Moğol valisi Timurtaş tarafından öldürüldü. Böylece bu beylik sona erdi (1326).
Alâiye beyleri (1293-1471):
Türkiye Selçuklularının zayışamasından sonra Alaiye Karamanoğullarının eline geçti. 1427 de Karamanoğullarından savcı bey Alaiye yi Memlük Devletine sattı. Alaiye 1471 yılında Fatih tarafından Osmanlı topraklarına katıldı.
Menteşoğulları (1261-1424):
Menteşe Bey adında bir Türkmen Beyi tarafından kuruldu. Beyliğin merkezi Muğla idi. Menteşe Bey in ölümünden sonra yerine oğlu Mesud Bey geçti. Adalarda fetihlerde bulundu. Rodos Adasının büyük bir kısmını topraklarına kattı. Yıldırım Bayezit tarafından Osmanlı topraklarına katılan beylik Ankara Savaşı ndan sonra tekrar kuruldu. II. Murat 1424 te bu beyliğe tamamen son verdi.
Taceddin Oğulları (Canik Beyleri):
Canik bölgesinde Taceddin Bey tarafından kuruldu. Canik bölgesi Bafra, Samsun, Terme ve Ordu ilinin bazı bölgelerini içine alıyordu. Beyliğin merkezi Niksar idi. Bu beylik II. Murat zamanında Osmanlı topraklarına katıldı (1428).
Sahib Ataoğulları (1275-1426):
Afyonkarahisar ve çevresinde Türkiye Selçuklu Devleti veziri Sahib Ata Fahreddin Ali nin oğulları ve torunları tarafından kuruldu. Bu beylik Germiyanoğulları tarafından 1342 yılında ortadan kaldırıldı.
Aydın Oğulları (1308-1426):
Aydınoğlu Mehmed Bey tarafından Birgi ve yöresinde kuruldu. Mehmed Bey daha sonra Aydın, Efes, Selçuk ve izmir i ele geçirdi. Mehmed Bey den sonra başa geçen Gazi Umur Bey, Yunanistan ve adalara seferler
yaptı. Trakya kıyılarına sefer yaptı ve Bizans donanmasını mağlup etti. Umur Bey den sonra oğlu Hızır Bey başa geçti. Zayışamaya başlayan beylik isa Bey zamanında Osmanlılara bağlandı (1390). Ankara savaşından sonra yeniden kurulan beyliğin, bu dönemdeki en başarılı hükümdarı Cüneyd Bey dir. Beylik II. Murat zamanında Osmanlı topraklarına katıldı (1426).
Candaroğulları (isfendiyaroğulları) (1292-1461):
Kastamonu ve Sinop çevresinde şemseddin Yaman Candar tarafından kuruldu(1292). Candar; Selçuklularda Hassa Askeri anlamanı gelen bir unvandır Candaroğulları Karadeniz ticaretini ellerinde bulunduran Venedik ve Cenevizlilerle iyi ilişkiler kurmuşlardır. Yıldırım Bayezit Candaroğulları topraklarını ülkesine kattı. Ancak isfendiyar Bey in Sinop ta Osmanlılara bağlı olarak hakimiyet sürmesine izin
verdi. isfendiyar Bey Ankara Savaşı ndan sonra beyliği yeniden kurdu. Bu beyliğe Fatih Sultan Mehmet son verdi (1461).
Pervaneoğulları (1277-1322):
Türkiye Selçuklu Devleti veziri Süleyman Pervane nin oğlu Mehmed Bey tarafından kuruldu. Merkezi Sinop idi. Mehmed Bey den sonra yerine geçen Mesud ve Gazi Çelebi döneminde beyliğin sınırları genişledi.
Cenevizlilere karşı başarılı savaşlar yapıldı. Gazi Çelebi Bey in ölümünden sonra Candaroğulları bu beyliğe son verdiler (1322).
Saruhanoğulları (1313-1410):
Manisa merkez olmak üzere Saruhan Bey tarafından kuruldu. Menemen, Foça ve Kemalpaşa bu beyliğin toprakları içindedir. Saruhan Bey bir donanma yaptırarak Ege Denizi ndeki adalara seferler düzenledi.
Beylik 1390 yılında yıldırım Bayezit tarafından ortadan kaldırıldı. Ankara Savaşı ndan sonra tekrar kurulan beyliğe Çelebi Mehmet son verdi (1410),