Destan Nedir? Yapma ve Doğal Destanlar Nelerdir?.

[BOZKURT21]

Yazının bilinmediği tarih öncesi çağlarda ulusların yaratılış inançlarını; tanrıların, kralların, yiğitlerin savaşlarını; ulusların başından geçen savaş, göç, kıtlık, doğal afet gibi olağanüstü olayları, toplumun ortak düş gücünden beslenerek anlatan büyük manzum yapıtlara destan denir. Destan kahramanları, toplumun ilgisini çekecek olağanüstü nitelikler taşıyan tanrıları, krallar hakanlar ve topluma yön veren yiğit kişilerdir. Olaylar, toplumun ruhunda derin izler bırakan olağanüstü olaylardır. Bu olaylar kişisel değil, bir kahramanın etrafında gelişen, millete mal olmuş toplumsal olaylardır.
Bütün destanlar oluşum aşamasında manzumdur. Sonraki aşamalarda bazı destanlar manzum, bazıları nazım-nesir karışık, bazıları ise mensur (düz yazı) olarak geçirilmiştir. Destanlardaki yerlerin gerçek coğrafi yerlerle, olayların zamanının gerçek tarihsel zamanla alakası çok zayıftır. Destanlar, oluşturuldukları dönemin inanışlarını, varoluş konusundaki düşüncelerini, sosyal yapılarını da yansıtmaktadır.

Destanların oluşumu 3 aşamada gerçekleşir:



Doğuş Evresi:

Destanların doğuş evresinde toplumu derinden etkileyen önemli bir gerçekleşir. Bu olay o ulusu oluşturanlar üzerinde derin izler bırakır. Böylece destanın temel malzemesi olan olay ortaya çıkmış olur.


Oluş Evresi:

Destanların oluş evresinde o ulusu derinden etkileyen olay, nesilden nesile aktarılmaya başlanır. Bu anlatım düzyazı biçiminde değil, şiir biçiminde olur. Zaman geçtikçe, her anlatıcı destana kendi hayal dünyasına göre eklemeler yapar. Bu süreçten sonra destan edebi açıdan olgunlaşmaya başlar. Destandaki olay ve kişiler, halkın hayal gücüyle beslenerek olağanüstü duruma gelir.


Yazılış Evresi:

Destan halk dilinde olgunlaşıp son halini aldıktan sonra, yazının kullanıldığı dönemlerde o ulus içinden bir ozan bu destanı yazıya geçirir ve son halini almış olur.
Destanlar, doğal destanlar ve yapma destanlar olmak üzere 2’ye ayrılır:


Doğal Destanlar:


Doğal destanlar, ulusların başından geçen olayları, yine o ulusa ait halkın, nesilden nesile aktararak oluşturduğu destanlardır. Halkın ortam malıdır ve söyleyenleri belli değildir. Türk edebiyatı ve diğer ulusların edebiyatında birçok doğal destan bulunmaktadır.

İslamiyet’ten Önce Oluşan Doğal Türk Destanları:



Yaratılış – Altay Türkleri
Alp er Turna ve Şu (Saka) Destanı – Saka Türkleri
Oğuz Kağan ve Attila Destanı – Hun-Oğuz Türkleri
Bozkurt ve Ergenekon Destanı – Göktürkler
Türeyiş ve Göç Destanı – Uygurlar

İslamiyet’ten Sonrası Oluşan Doğal Türk Destanları:



Satuk Buğra Han Destanı – Karahanlı Dönemi
Manas Destanı – Kazak-Kırgız Dönemi
Cengiz Han Destanı – Türk-Moğol Dönemi
Timur ve Edige Destanı – Tatar-Kırım Dönemi
Battal Gazi, Danişmend Gazi, Köroğlu Destanı – Selçuklu-Beylikler-Osmanlı Dönemi

Diğer Uluslara Ait Doğal Destanlar:



Gılgamış – Sümerler
İlyada-Odysseia Destanı – Yunan
Şehname – İran
Mahabbarata ve Ramayana – Hint
Kalevala – Fin
Nibelungen – Alman
Chanson de Röland – Fransız
Boewulf – İngilliz
Le Cid – İspanyol
İgor – Rus
Şinto – Japon



Yapma Destanlar


Daha çok, yakın zamanda toplumu etkileyen bir olayın, bir dini inanışın, adı bilinen bir ozan tarafından şiirleştirilmesidir. Türk edebiyatında ve diğer ulusların edebiyatında birçok yapma-yapay destan bulunmaktadır.
Türk Edebiyatındaki Önemli Yapma Destanlar:



Genç Osman Destanı – Kayıkçı Kul Mustafa
Çakır’ın Destanı – Fazıl Hüsnü Dağlarca
Üç Şehitler Destanı – Fazıl Hüsnü Dağlarca
Çanakkale Şehitlerine – Mehmet Akif Ersoy
Şeyh Bedrettin Destanı – Nazım Hikmet Ran
Kuvayı Milliye Destanı – Nazım Hikmet Ran
Sakarya Meydan Savaşı – Ceyhun Atuf Kansu
Maraş’ın ve Ökkeş’in Destanı – Gülten akın

Diğer Uluslara Ait Yapma Destanlar:



Aeneiss – Virgilius (Roma)
İlahi komedya – Dante (İtalyan)
Çılgın Orlando – Aristo (Yunan)
Kurtarılmış Kudüs – Tasso (İtalyan)
Kaybolmuş Cenneet – John Milton (İngiliz)
Henriade – Voltaire (Fransız)
Os Lusiadas – Camoens (Portekiz)

https://www.egitimkafe.com/wp-content/uploads/2017/08/destan-nedir-300x225.jpg (https://www.egitimkafe.com/wp-content/uploads/2017/08/destan-nedir.jpg)
Destan nedir?

Destanların genel özellikleri



Anonim ve halkın ortak belleğinin ürünüdür.
Ulusun özelliklerini taşır.
Genellikle manzum, yani şiir şeklindedir. Karışık şekilde de bulunur.
Günümüze nesir halinde ulaşmıştır. Kaynağı tarihi ve sosyal olaylardır.
Olağan ve olağanüstü olaylar iç içedir.
Toplumunda iz bırakmış önemli olaylar vardır.
Kahramanlar olağanüstü özelliklere sahip olabilir.
Genellikle, yiğitlik, aşk, dostluk, ölüm ve yurt sevgisi gibi temalar işlenir.
Coşkulu bir söyleyişi vardır.