Panaptikon Nedir?

[LaDe]

Birçoğumuz panaptikon kavramının M. Foucault tarafından bulunmuş bir kavram olduğunu varsayar, oysa bu kavram ingiliz pragmatik filozoflarından J. Bentham tarafından bulunmuştur. Bentham, bu kavramı dönemin İngiltere’sindeki kurumlara önerdiği proje için kullanmıştır. Bu projede, bir daire şeklinde olan hapishanede/devlet dairesinde tam ortada müdür bulunmaktadır. Bu sayede müdür herbir mahkumu/çalışanı gözleyebilir, gözlemese bile; mahkumların görülebileceği duygusu nedeniyle davranışlarını kurallara uygun yapmasına sebep olur. Yani panaptikon, modern bir hapishane modelidir…
M. Foucault, bu kavramı postmodernist dönemde iktidara yormuş ve iktidarın bireyler/kurumlar üzerindeki yarattığı algıyı, müdür-mahkum ilişkisi üzerinden bu kavram sayesinde anlamlandırmıştır.