Noktalama İşaretleri

[Amazonia]

Yazıda karışıklıkların önüne geçmek, yanlış okumayı önlemek, okumayı ve anlamayı kolaylaştırmak, cümlenin yapısını ve duraklama (https://www.turkedebiyati.org/forum/konular/1224-Turkcede-netlestirilecek-durak-konusu) yerlerini belirlemek, sözün vurgu (https://www.turkedebiyati.org/turk_dili/turkcede_kelimelerde_vurgu.html) ve ton gibi özelliklerini belirtmek için kullanılan işaretlere noktalama işaretleri denir.

Noktalama işaretlerinden nokta, virgül, noktalı virgül, iki nokta, üç nokta, soru, ünlem, tırnak işaretleri, ayraç ve kesme ait oldukları kelimelere bitişik (https://www.turkedebiyati.org/birlesik-kelimelerin-yazimi-imlasi.html) olarak yazılır ve kesme dışındaki işaretlerden sonra birharf (https://www.turkedebiyati.org/turk-alfabesi.html) boşluğu ara verilir.

Noktalama İşaretlerinin Tarihi

İnsanlar duygu ve düşüncelerini ifade edebilmek, aktarabilmek ve okuduğunu karşısındakine anlatabilmek için işaret sistemlerinden oluşan harfleri ve bu harfleri düzenleyen kurallar bütününü bilmek zorundadırlar. Noktalama işaretleri, duygu ve düşüncelerimizi daha açık bir şekilde dile getirmeye, cümlenin yapısını ve duraklama notalarını belirlemeye, okuma ve anlamayı kolaylaştırmaya, sözün vurgu ve ton gibi özelliklerini belirtmeye yardımcı olur.

Noktalama işaretlerinin tarihi, Bizans dilbilgini Aristophanes (https://www.turkedebiyati.org/aristofanes.html) ile başlar. Bununla birlikte düzenli olarak kullanımı, XVI. yüzyılda matbaanın icadı ile gerçekleşmiştir. XIX. yüzyılda ise, genelleşerek kesin kurallara bağlanmıştır.
Bizim edebiyatımızda, noktalama işaretleri, ancak Avrupa'yı tanıdıktan sonra, XIX. yüzyıldan itibaren görülmeye başlamıştır. İlk olarak Şinasi (https://www.turkedebiyati.org/sinasi.html), Şair Evlenmesi (1859) adlı tiyatro (https://www.turkedebiyati.org/tanzimat_donemi_tiyatrosu.html) oyununun başında iki işaretten söz etmektedir: "Mu'tarıza ( ) içinde bulunan kelâm hâli târif içindir. Şöyle bir hatt-ı ufkî - söz başına delâlet eder. Nokta, sözün nihayetine alâmet olur."

Şemsettin Sami (https://www.turkedebiyati.org/semsettin_sami.html) de, Kamus-ı Türkî adlı sözlüğünde iki noktaya (:), noktateyn; virgüle (,), fasıla demektedir.
Önceleri düzyazı metinlerinde kullanılan noktalama işaretlerinin, şiir (https://www.turkedebiyati.org/siir-nedir.html)de kullanılmadığını görüyoruz. Başlangıçta, hem şiir hem düzyazı yazan edebiyatçılarımız (https://www.turkedebiyati.org/edebiyatcilar.html), noktalama işaretlerini, düzyazı metinlerinde kullanmışlar, bununla beraber şiir halinde yazdıkları metinlerde noktalama işaretlerini kullanmamışlardır. Sonraları şiirlerde de başarı ile noktalama işaretlerinin kullanıldığı görülmektedir. Örneğin Recaizâde Mahmut Ekrem (https://www.turkedebiyati.org/recaizade_mahmud_ekrem.html), hem Araba Sevdası (https://www.turkedebiyati.org/kitap_ozetleri/araba_sevdasi.html) adlı romanında, hem de Zemzeme (https://www.turkedebiyati.org/zemzeme-nedir/), Pejmürde gibi şiir kitaplarında bu işaretlere dikkat etmiş ve yerli yerinde kullanmıştır. Servet-i Fünûn dönemi (https://www.turkedebiyati.org/serveti-funun-edebiyati-olusumu-dagilmasi.html)nde, Tevfik Fikret (https://www.turkedebiyati.org/tevfik_fikret.html)'in şiirlerinde, noktalama işaretlerinin dikkatle kullanıldığını görmekteyiz.

Cumhuriyet dönemi (https://www.turkedebiyati.org/Dersnotlari/cumhuriyet_donemi.html)nde, noktalama işaretleri daha çok önemsenmiş sayıları ve türleri arttırılmıştır.

Yazıdaki trafik işaretleri olarak da tanımlayabileceğimiz noktalama işaretleri şunlardır:



Virgül ( , )
Noktalı Virgül ( ; )
İki Nokta İşareti ( : )
Üç Nokta İşareti ( ... )
Soru İşareti ( ? )
Kesme İşareti ( ' )
Tırnak İşareti ( " " )
Tek Tırnak İşareti ( ' )
Parantez İşareti [ ( ) ]
Ünlem İşareti ( ! )
Kısa Çizgi ( - )
Köşeli Parantez [ ]
Uzun Çizgi ( __ )
Eğik Çizgi ( / )
Denden İşareti ( //)
Düzeltme (şapka) İşareti ( ^ )