Amazonia
25.Temmuz.2018, 02:01
Gümüş Elementi
Gümüş,elementlerin periyodik tablosunda simgesi Ag olan, beyaz, parlak, kymetli bir metalik element. Atom numaras 47, atom arl 107,87 g dr. Ergime noktas 961,9°C, kaynama noktas 1950°C ve özgül arl da 10,5 gr/cm3 tür. Çoğu bileşiklerinde +1 değerliklidir. Ag sembolü Latince argentum kelimesinden gelir.
Tarih
Gümüş çok eski zamanlardan beri bilinmekle birlikte yine de altın ve bakırdan sonra kefedilmiştir. Altın az olmasına ramen, dünyanın her yanına yayılması sebebiyle daha önce kullanlmaya başlanmıştır. Ayrca tabii halde gümüş az olup, çok derinlerde bulunuyordu. Gümüşün M.Ö. 3100 yıllarında Mısrlılar ve M.Ö. 2500 yllarnda Çinliler ve Persler tarafndan kullanıldığı belirtilmitir. Yunan tarihinde Atina’daki gümüş madenlerine rastlanır. M.Ö. 800 yıllarına doru gümüş, Nil nehri havalisinde para olarak kullanlmaya başlanmıştır.
Bulunuşu
Çok eskiden gümüş, dünyanın birçok yerlerinde az miktarda bulunan doğal gümüş kaynaklarından elde ediliyordu. Doğal gümüş; saf veya daha çok altın, bakr, civa ve diğer metallerle alamlar halinde bulunuyordu. Norveç’te, Güney Peru’da, Colorado’da kazılarda ilenmi büyük külçeler bulunmuştur. ispanya’da 1860’ta sekiz tonluk bir külçe çıkartılmıştır. Gümüş, daha çok yer kabuğuna bileşikler halinde bulunur. En çok rastlanan gümüş filizleri; argentit (Ag2S) ve gümüş klorür (AgCl) olmaktadır. Arsenik veya antimonla karma sülfür filizleri de vardır.
Üretimi
Gümüş, tarihte çeşitli yöntemlerle cevherlerinden ayrılmıştır. En eski metodlardan biri, kurşunla kartrma yöntemidir. Bu yöntemde gümüş cevherleri veya saf olmayan gümüş ürünleri kurun veya kurun filizleriyle basit bir fırında eritilir ve gümüş-kurşun karma elde edilir. Buradan da kolay bir şekilde saf gümüş kazanılır.
Dier bir yöntem de, amalgama metodudur. Çamur haline getirilen gümüş cevherleri, tuz ve civayla muamele edilerek, elementel gümüş elde edilir. Bundan başka, siyanat yöntemi gibi başka gümüş elde etme yöntemleri de geliştirilmiştir.
Özellikleri
Gümüş, çok iyi yanıstan, dövülebilen, sünek bir metaldir. Bir gram gümüşten 2 km uzunluğunda ince tel çekilebilir. Elektrik sistemde küp ve altıgen olarak kristallenir.
Atmosferde oksitlenmeye karşı büyük bir mukavemet gösterir. Bakırdan daha zor, altından ise daha kolay oksitlenir. Standart elektrot potansiyeli 0,7978 V dur. Asitlere ve birkaç organik maddeye karşı dayanlıdır. Fakat nitrik asit ve derişik scak sülfürik asitte kolayca eritilir. Ayrca kükürt ve birçok kükürt bileşikleriyle hemen birleşir. Gümüş veya üzerindeki kararmann sebebi, havadaki hidrojen sülfür ve yumurta gibi baz yiyeceklerde bulunan kükürttür.
Alaşımlar
Saf gümüş kolay paslanmaz. Elektrik ve suyu çok iyi iletir. Fakat, çok yumuak olup, mekanik kuvvete kar direnci azdr. Ayrca atmosferde parlaklıklakrını kaybederek donuklaşırar. Bu sebepten daha sert dier metallerle alaşımlar halinde kullanılır.
Bileşikleri
Gümüş, bileşiklerinde ekseriyetle bir (+1) değerlidir.
Gümüş oksit (Ag2O): Gümüş nitrat çözeltisi, sodyum veya potasyum hidroksit ile muamele edilirse, kahverengi bir çökelti meydana gelir. Dayanklı değildir ve 300°C'nin üzerine ısıtlırsa, tamamen gümüşe dönüşür.
Gümüş sülfür (Ag2S): Doğada argentit minerali halinde bulunur. Gümüş tuzunun çözeltisi üzerinden hidrojen sülfür geçirmekle elde edilen bir bileşiktir.
Gümüş nitrat (AgNO3): En önemli gümüş tuzudur. Renksiz ar kristaller tekil eder. Tıpta kullanılır. Siil tedavisinde çok iyidir. Ayrca deriyi ve organik maddeleri karartmada tercih edilir. Deriyi kararttığından "cehennem taşı" ismini almıştır.Suda ve alkolde kolayca çözündüğünden, birçok gümüş bileşiklerinin elde edilmesinde ilkel madde olarak kullanlr. En çok kullanldığı yerler; başta fotorafçılık olmak üzere, mürekkepler, saç boyası yapımı ve gümüş kaplamacılığıdır.
Gümüş siyanür (AgCN): Gümüş tuzuna sodyum veya potasyum siyanürün ilave edilmesiyle meydana gelen zehirli beyaz bir tuzdur. Alkali siyanürlerle kompleks siyanürler tekil eder. Bu tuzlar da kaplamaclkta önemlidir.
Gümüş halojenürler: Gümüş klorür (AgCl), gümüş bromür (AgBr), gümüş iyodür (AgI); gümüş nitrat çözeltisine halojen tuzlar ilavesiyle elde edilirler. Hepsi de a kar hassas olup, fotorafçlk endüstrisinde önemli yerleri vardır.
Kullanıldığı yerler
Gümüş elektriği çok iyi geçirdiiinden ve kolayca tel haline geldiğinden, elektrik teli olarak kullanlmaktadır. Fakat nadir bulunması ve kıymeti dolayısıyla, artık bu amaçla kullanlmamaktaydı. Bugün daha ziyade süs eyası üretiminde, ayna yapımında, fotorafçılıkta kullanlr. Baz gümüş paralar, %90 gümüş, %10 bakr alamndan yapılmıştır. Gümüş eşyada som gümüş (%92,5 gümüş + %07,5 bakr) kullanılır.
Saf gümüş, ayn zamanda asetik asit, boyalar ve fotoraf maddeleri elde etmede de kullanılır. Keza toz halinde gümüş, cam ve ahşab elektrik iletkeni yapmak için yeni seramik tipi kaplama işlerinde kullanlmaktadır.
Gümüş zeolitler, acil durumlarda, deniz suyundan içilebilir su elde etmek için kullanılabilmektedir.
Gümüş kaplama
Gümüş kaplanacak parçalar, anodu gümüş olan elektrolitik banyoda katoda balanrlar. Banyodaki elektrolit, sodyum arjantisiyanür, NaAg(CN)2 veya benzeri bir kompleks gümüş tuzudur. Bu tür elektrolitler diğerlerine, mesela gümüş nitrata (AgNO3) göre kaplanacak yüzeyin daha düzgün kaplanmasn salarlar. Ayrca üst üste birkaç kat kaplama yaplacaksa, her bir kat temizlenip, parlatıldıktan sonra diğer kat kaplanır.
Gümüş,elementlerin periyodik tablosunda simgesi Ag olan, beyaz, parlak, kymetli bir metalik element. Atom numaras 47, atom arl 107,87 g dr. Ergime noktas 961,9°C, kaynama noktas 1950°C ve özgül arl da 10,5 gr/cm3 tür. Çoğu bileşiklerinde +1 değerliklidir. Ag sembolü Latince argentum kelimesinden gelir.
Tarih
Gümüş çok eski zamanlardan beri bilinmekle birlikte yine de altın ve bakırdan sonra kefedilmiştir. Altın az olmasına ramen, dünyanın her yanına yayılması sebebiyle daha önce kullanlmaya başlanmıştır. Ayrca tabii halde gümüş az olup, çok derinlerde bulunuyordu. Gümüşün M.Ö. 3100 yıllarında Mısrlılar ve M.Ö. 2500 yllarnda Çinliler ve Persler tarafndan kullanıldığı belirtilmitir. Yunan tarihinde Atina’daki gümüş madenlerine rastlanır. M.Ö. 800 yıllarına doru gümüş, Nil nehri havalisinde para olarak kullanlmaya başlanmıştır.
Bulunuşu
Çok eskiden gümüş, dünyanın birçok yerlerinde az miktarda bulunan doğal gümüş kaynaklarından elde ediliyordu. Doğal gümüş; saf veya daha çok altın, bakr, civa ve diğer metallerle alamlar halinde bulunuyordu. Norveç’te, Güney Peru’da, Colorado’da kazılarda ilenmi büyük külçeler bulunmuştur. ispanya’da 1860’ta sekiz tonluk bir külçe çıkartılmıştır. Gümüş, daha çok yer kabuğuna bileşikler halinde bulunur. En çok rastlanan gümüş filizleri; argentit (Ag2S) ve gümüş klorür (AgCl) olmaktadır. Arsenik veya antimonla karma sülfür filizleri de vardır.
Üretimi
Gümüş, tarihte çeşitli yöntemlerle cevherlerinden ayrılmıştır. En eski metodlardan biri, kurşunla kartrma yöntemidir. Bu yöntemde gümüş cevherleri veya saf olmayan gümüş ürünleri kurun veya kurun filizleriyle basit bir fırında eritilir ve gümüş-kurşun karma elde edilir. Buradan da kolay bir şekilde saf gümüş kazanılır.
Dier bir yöntem de, amalgama metodudur. Çamur haline getirilen gümüş cevherleri, tuz ve civayla muamele edilerek, elementel gümüş elde edilir. Bundan başka, siyanat yöntemi gibi başka gümüş elde etme yöntemleri de geliştirilmiştir.
Özellikleri
Gümüş, çok iyi yanıstan, dövülebilen, sünek bir metaldir. Bir gram gümüşten 2 km uzunluğunda ince tel çekilebilir. Elektrik sistemde küp ve altıgen olarak kristallenir.
Atmosferde oksitlenmeye karşı büyük bir mukavemet gösterir. Bakırdan daha zor, altından ise daha kolay oksitlenir. Standart elektrot potansiyeli 0,7978 V dur. Asitlere ve birkaç organik maddeye karşı dayanlıdır. Fakat nitrik asit ve derişik scak sülfürik asitte kolayca eritilir. Ayrca kükürt ve birçok kükürt bileşikleriyle hemen birleşir. Gümüş veya üzerindeki kararmann sebebi, havadaki hidrojen sülfür ve yumurta gibi baz yiyeceklerde bulunan kükürttür.
Alaşımlar
Saf gümüş kolay paslanmaz. Elektrik ve suyu çok iyi iletir. Fakat, çok yumuak olup, mekanik kuvvete kar direnci azdr. Ayrca atmosferde parlaklıklakrını kaybederek donuklaşırar. Bu sebepten daha sert dier metallerle alaşımlar halinde kullanılır.
Bileşikleri
Gümüş, bileşiklerinde ekseriyetle bir (+1) değerlidir.
Gümüş oksit (Ag2O): Gümüş nitrat çözeltisi, sodyum veya potasyum hidroksit ile muamele edilirse, kahverengi bir çökelti meydana gelir. Dayanklı değildir ve 300°C'nin üzerine ısıtlırsa, tamamen gümüşe dönüşür.
Gümüş sülfür (Ag2S): Doğada argentit minerali halinde bulunur. Gümüş tuzunun çözeltisi üzerinden hidrojen sülfür geçirmekle elde edilen bir bileşiktir.
Gümüş nitrat (AgNO3): En önemli gümüş tuzudur. Renksiz ar kristaller tekil eder. Tıpta kullanılır. Siil tedavisinde çok iyidir. Ayrca deriyi ve organik maddeleri karartmada tercih edilir. Deriyi kararttığından "cehennem taşı" ismini almıştır.Suda ve alkolde kolayca çözündüğünden, birçok gümüş bileşiklerinin elde edilmesinde ilkel madde olarak kullanlr. En çok kullanldığı yerler; başta fotorafçılık olmak üzere, mürekkepler, saç boyası yapımı ve gümüş kaplamacılığıdır.
Gümüş siyanür (AgCN): Gümüş tuzuna sodyum veya potasyum siyanürün ilave edilmesiyle meydana gelen zehirli beyaz bir tuzdur. Alkali siyanürlerle kompleks siyanürler tekil eder. Bu tuzlar da kaplamaclkta önemlidir.
Gümüş halojenürler: Gümüş klorür (AgCl), gümüş bromür (AgBr), gümüş iyodür (AgI); gümüş nitrat çözeltisine halojen tuzlar ilavesiyle elde edilirler. Hepsi de a kar hassas olup, fotorafçlk endüstrisinde önemli yerleri vardır.
Kullanıldığı yerler
Gümüş elektriği çok iyi geçirdiiinden ve kolayca tel haline geldiğinden, elektrik teli olarak kullanlmaktadır. Fakat nadir bulunması ve kıymeti dolayısıyla, artık bu amaçla kullanlmamaktaydı. Bugün daha ziyade süs eyası üretiminde, ayna yapımında, fotorafçılıkta kullanlr. Baz gümüş paralar, %90 gümüş, %10 bakr alamndan yapılmıştır. Gümüş eşyada som gümüş (%92,5 gümüş + %07,5 bakr) kullanılır.
Saf gümüş, ayn zamanda asetik asit, boyalar ve fotoraf maddeleri elde etmede de kullanılır. Keza toz halinde gümüş, cam ve ahşab elektrik iletkeni yapmak için yeni seramik tipi kaplama işlerinde kullanlmaktadır.
Gümüş zeolitler, acil durumlarda, deniz suyundan içilebilir su elde etmek için kullanılabilmektedir.
Gümüş kaplama
Gümüş kaplanacak parçalar, anodu gümüş olan elektrolitik banyoda katoda balanrlar. Banyodaki elektrolit, sodyum arjantisiyanür, NaAg(CN)2 veya benzeri bir kompleks gümüş tuzudur. Bu tür elektrolitler diğerlerine, mesela gümüş nitrata (AgNO3) göre kaplanacak yüzeyin daha düzgün kaplanmasn salarlar. Ayrca üst üste birkaç kat kaplama yaplacaksa, her bir kat temizlenip, parlatıldıktan sonra diğer kat kaplanır.