Söz Sanatları - Kinaye

[ÇağanCan]

Kinâye, sözlükte "bir fikri kapalı, dolaylı olarak anlatan söz, üstü örtülü, dokunaklı söz" şeklinde edilir. Edebiyatta bir maksattan dolayı sözü hem hakiki, hem mecazi anlamlara uygun olarak kullanmaktır. Bir sözcüğü gerçek anlamının dışında benzetme amacı gütmeden ve engelleyici ipucu olmaksızın mecazlı anlamda kullanma. Bu kullanışta sözün gerçek anlamı da kasdedilmiş olabilir.

Başka bir deyişle gerçeği mecaz yoluyla dolaylı olarak anlatmaktır. Deyimlerin çoğu mecazlı anlamlarıyla kullanıldıkları için kinayeli sözlerdir.

Kinayenin Öğeleri:


Meknibih:Kinayenin lafzı
Meknianh:Kinayenin delâlet ettiği mana


Mana Yönüyle Kinayeler



Öğücü kinayeler
Ayıplayıcı kinayeler.
Çirkini güzel gösteren, kabalığı hafifleten kinayeler.
Çok kinayeler.
Az vasıtalı kinayeler.
Vasıtası ve gizliliği az kinayeler.


Uyarı: kinayeler en çok mecazi olarak kullanılır.

Kasd Yönüyle Kinayeler



Kinayeler: Kasdedilen mana sadece bir tane ise.
Mürekkeb Kinayeler:Birden çok mana kasdedilmiş
Gizli Kinayeler:Kasdı zor anlaşılan kinayeler.
Açık Kinayeler:Kasdı kolay anlaşılan kinayeler.
Nisbet Kasdıyla Yapılan Kinayeler:





Ben toprak oldum yoluna


Sen aşurı gözetirsün Şu karşıma göğüs geren Taş bağırlı dağlar mısın Yunus



Ger kara taşı kızıl ile rengîn itsen


Rengi tağyîr bolur la’l-I Bedahşân olmaz Fuzulî


Gâfil geçürme fursatı kim bâğ-ı âlemin


Gül devri gibi devleti nâ-pâydârdur Bâkî