Küçük Ünlü Uyumu

[Peri]

Küçük ünlü uyumunu iki yönden inceleyebiliriz:Birincisi Türkçede bir sözcüğün ilk hecesinde düz bir ünlü varsa, sonraki hecelerinde de düz ünlü bulunur, (a, e, ı, i > a, e, ı, i)“Çilekleri tabağa koyun.” cümlesinde “çilekleri” ve “tabağa” sözcükleri küçük ünlü uyumuna uyar. “Çilekleri” sözcüğündeki ilk hecede “i” düz ünlüsü, sonraki hecelerde de “e, i” düz ünlüleri vardır, “tabağa” sözcüğünde de ilk ve sonraki hecelerde düz ünlü olan “a” bulunmaktadır.Türkçede bir sözcükte yuvarlak bir ünlü varsa (o, ö, u, ü) sonraki hecelerde dar – yuvarlak (u, ü) veya düz-geniş (a, e) ünlüler bulunur.“Gözlüğünü aldın mı?” cümlesinde “gözlüğünü” sözcüğünün ilk hecesinde “ö” yuvarlak ünlüsü vardır. Sonraki hecelerde ise “ü” dar-yuvarlak ünlüsü bulunmaktadır. Dolayısıyla “gözlüğünü” sözcüğü küçük ünlü uyumuna uyar.“Ormanlık alanda piknik yapacağız.” cümlesinde “ormanlık” sözcüğü de küçük ünlü uyumuna uyar. İlk hecedeki “o” yuvarlak ünlüsüyle son hecedeki “ı” düz – dar ünlüsü zihinleri karıştırabilir. Ancak küçük ünlü uyumunda, yan yana olan hecelerdeki ünlülerin uyumuna bakılır. Buna göre ilk hecede “o” yuvarlak ünlüsünden sonra ikinci hecede “a” düz-geniş ünlüsü gelmiştir, “a” düz – geniş ünlüsünden sonra da yine bir düz ünlü olan “ı” gelmiştir.Türkçede büyük ünlü uyumuna uymayan sözcüklerde, küçük ünlü uyumu aranmaz.“Kardeşim okuldan daha gelmedi.” cümlesinde “kardeşim” sözcüğünün ilk hecesinde kalın, sonraki hecelerinde ince ünlü olduğu için bu sözcük büyük ünlü uyumuna uymaz. Dolayısıyla bu sözcükte küçük ünlü uyumu da aranmaz. Tek heceli sözcüklerde, birleşik sözcüklerde ve yabancı sözcüklerde ünlü uyumu aranmaz.