Konu: Farkli uygarliklarda ve kavimlerde destan dönemi

Farklı uygarlıklarda ve kavimlerde destan dönemi farklı şekillerde yaşanmıştır. Her ulusun tarih sahnesine çıktığı bir dönem vardır. Bu farklı uluslar farklı zamanlarda farklı asır dönem özelliklerini yaşamışlardır. Bu farklılıktan kaynaklanan uygarlıklaşma evrelerinden ötürü her dönem aynı özellikleri taşımadığı gibi destan dairesi oluşumları da farklıdır. Bu farklılıktan ötürü destan konularının muhtevası farklılıklar içerir. Konu farklı olduğu gibi şekil bakımından da farklılıklar gözlenmektedirler.

Bulundukları coğrafya ve yaşadıkları hâdiselerin çeşitliliğinden dolayı farklı milletler farklı şekilde destan metinleri oluşturabilirler. Örneğin bozkır kültüründeki var olan vahşi hayvan bir İran coğrafyasında farklı bir hayvan veya düşman şeklinde kendini gösterebilmektedir. Farklı millet ve kavimlerde de destan dönemi yaşanmıştır bunu günümüze kadar gelmiş olan destan metinlerinden de görmekteyiz. Daha önce giriş bölümünde vermiş olduğumuz dünya destanlarından da bunu çıkarmış oluyoruz. Her milletin destanları olmayacağı gibi milletin oluşturmuş olduğu kollektif zihniyet ve yaşamış oldukları enzem olaylar olmadan destanın ortaya çıkması ve farklılaşması ve farklı uluslarda meydana gelmesi beklenilmesi mümkün olmayan bir durumdur.

SONUÇ
Giriş kısmında belirttiğimiz gibi destanlar şekil ve muhteva açısından manzum, mensur ve manzum-mensur karışık olabilirler. Terim anlamı olarak bir toplum yaşamış olduğu kollektif enzem olayları işlemektedirler. Dönemin zihniyetini yansıtmakla birlikte o döneme çevrilmiş olan bir ayna mahiyetindedirler. Destanlar bir toplumun kültürel kodları birer nüfus cüzdanı konumundadır. Bir destanlardan o uygarlık ve topluluğun hakkında kültürel ve ictimaî bilgileri edinebilmekteyiz. Destanlar ayrıca o dönemin zihniyet ve beğenilerini de yansıtmaktadırlar. Oluşturulmuş olan destan o millet alakalı inanış düşünce ve hayata bakış açıları yansıtmalarıyla birçok yardımcı bilime de kaynaklık edebilme durumundadır.
Bundan hareketle Oğuz Kağan Destanında Oğuz adı olarak verilen Alp Tipi’nin Hun devletinin büyük hükümdarı olan tüm Türk topluluklarını bir bayrak altında toplayan ve bunu yaparken de yaşamış olduğu sıkıntıları anlatan ve sonunda da Türk veraset sistemini anlatan önemli bir destan metnin olduğunu son olarak işleyeceğiz. Ayrıca bu destan metnin de Türklerin hukuk, adalet hizmetini, sosyal devlet anlayışını, siyasi yönetim biçimlerini de bu destan metnine bakarak ayırt edebilmekteyiz.
Bir diğer konumuzda mitlerin orta çıkış durumuyla ilgilidir. Mitlerin görev bakımın yaratılış hikâyeleri anlattığını mekanının ve zamanının kozmik olduğu meselesidir. Kişiler olağanüstü olmakla birlikte olaylar doğaüstüdür. O döneme göre mitler de yaşanılan olaylara mitleri okuyan kişiler inanırlar ve mit metinlerini de kutsal olarak kabul ederler. İçlerinde insan dışı karakterler bulunmakla birlikte söz konusu yaratılış ve gelecek ile alakalı olduğu için yaratan bir Tanrı her daim bulunmaktadır. Mitlerin doğuşu her daim insanın yaratışını merakı ve geleceğe duyulan kaygı unsurlarının birer etkisi olduğunu düşünmekteyiz.
Her ulusun kendine ait destan parçaları bulunmamakla birlikte toplulukların ve ulusların farklı şekiller de destan metinleri bulunduğunu gözlemlemekteyiz. Bu metinlerden hareketle farklı ulus ve toplulukların destan dönemini yaşamışlardır.

KAYNAKÇA

1. Oğuz, M. Öcal (2011), Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, Ankara, Grafiker Yayınevi, 8.Baskı
2. Elçin, Şükrü (2011), Halk Edebiyatına Giriş, Ankara, Akçağ Yayınevi, 11. Baskı
3. Sakaoğlu, Saim (Duymaz, Ali), (2016), İslamiyet Öncesi Türk Destanları, Ötüken Neşriyat Yayınevi