Epifani (Yunanca: επιφάνεια Epiphaneia).Bir dini bayramdır Ortodokslukta Teofani (Yunanca: Θεοφάνεια Theofaneia) olarak adlandırılır. İsa'nın doğumundan 12 gün sonra kutlanmasına atfen Onikinci gün bayramı olarak da anılır.
Kutlamaların nedenine dair Hristiyan mezhepleri arasında farklılıklar vardır. Katoliklik ve Protestanlıkta doğudan gelen üç müneccimin bebek İsa'yı ziyaret etmesini anarlar. OrtodoksluktaÜrdün Nehri'nde İsa'nın vaftiz olması anılır. Ortodokslukta üç müneccimin ziyareti ise 6 Ocak'ta kutlanır.
Köken bilimi

Epifani sözcüğü Yunanca epiphainein (açıklama, bildirme) kelimesinden gelir. Bunun nedeni İsa'nın tanrılığının Üç müneccim aracılığıyla Centillere ilk kez açıklandığı, bildirildiği inancıdır. Ayrıca Hristiyanlıktan bağımsız olarak "tezahür", ilahi veya yüce bir varlığın görünmesi gibi daha genel bir anlamda kullanımı da mevcuttur.

Tarihçe

Epifaninin Anadolu kökenli bir kutlama olduğu veya MuseviliğinHanuka kutlamasından geldiği iddia edilir.
Epifani kutlamalarının kökeni doğu kiliselerine dayanır. İlk başlarda İsa'nın inkarnasyonu kutlanıyordu ve bu kutlamalarda doğumu, doğudan gelen Üç müneccimin ziyareti, çocukluğundaki önemli olaylar, Vaftizci Yahyatarafından Şeria Nehri'nde vaftiz edilişi ve bir düğünde suyu şaraba çevirişi (ilk mucizesi) anılıyordu. Kutlamalarda ağırlık merkezini ise Vaftizci Yahya tarafından Şeria Nehri'nde vaftiz edilişi oluşturuyordu.
Önceleri kutlamalar tüm Hristiyanlarca 6 Ocak'ta yapılıyordu.
Bir Hristiyan bayramı olarak Epifani'den bahseden en eski kayıt 361 yılına, Romalı tarihçi Ammianus Marcellinus'a aittir. Aziz Epiphanius olarak anılan Hristiyan din adamı Epiphanius, düğünde suyu şaraba çevirme mucizesinin aynı günde gerçekleştiğini iddia eder.
Doğudan gelen üç müneccimin bebek İsa'yı ziyareti


Doğudan gelen üç müneccimin bebek İsa'yı ziyareti Matta İncili'nde şu şekilde anlatılır:
İsa'nın Kral Hirodes devrinde Yahudiye'nin Beytlehem Kenti'nde doğmasından sonra bazı yıldızbilimciler doğudan Yeruşalim'e gelip şöyle dediler: ‹‹Yahudiler'in Kralı olarak doğan çocuk nerede? Doğuda O'nun yıldızını gördük ve O'na tapınmaya geldik.›› Kral Hirodes bunu duyunca kendisi de bütün Yeruşalim halkı da tedirgin oldu. Bütün başkâhinleri ve halkın din bilginlerini toplayarak onlara Mesih'in nerede doğacağını sordu. ‹‹Yahudiye'nin Beytlehem Kenti'nde›› dediler. ‹‹Çünkü peygamber aracılığıyla şöyle yazılmıştır: ‹‹Ey sen, Yahuda'daki Beytlehem, Yahuda önderleri arasında hiç de en önemsizi değilsin! Çünkü halkım İsrail'i güdecek önder Senden çıkacak.›› Bunun üzerine Hirodes yıldızbilimcileri gizlice çağırıp onlardan yıldızın göründüğü anı tam olarak öğrendi. ‹‹Gidin, çocuğu dikkatle arayın, bulunca bana haber verin, ben de gelip O'na tapınayım›› diyerek onları Beytlehem'e gönderdi. Yıldızbilimciler, kralı dinledikten sonra yola çıktılar. Doğuda görmüş oldukları yıldız onlara yol gösteriyordu, çocuğun bulunduğu yerin üzerine varınca durdu. Yıldızı gördüklerinde olağanüstü bir sevinç duydular. Eve girip çocuğu annesi Meryem'le birlikte görünce yere kapanarak O'na tapındılar. Hazinelerini açıp O'na armağan olarak altın, günnük ve mür sundular.
Katoliklikte Epifani

Katoliklikte Epifani kabul edilmeden önce de İsa'nın doğum gününü kutlama alışkanlığı mevcuttu. İsa'nın asıl doğum günü saydıkları 6 Ocak ile Noel arasında uyumu sağlamak için 25 Aralık ile 6 Ocak arasını 'İsa'nın doğum dönemi' olarak adlandırıp İsa'nın doğumunu kutlar oldular.

Ortodokslukta Teofani

Ortodokslukta Teofani oniki büyük bayramın biri olup İsa'nın vaftiz olması Teslis'teki ikinci sıfatının (Tanrı'nın oğlu) belirtisi olarak kabul edilerek kutlanır. Âdem'den itibaren İsa'nın sülalesi, doğumu, Müneccimler'in ziyareti, Yahudiye kralı Hirodes'in emriyle Beytüllahim'de 14.000 bebeğin katledilmesi, İsa'nın sünneti ve vaftizi sırayla anılır.