Alzheimer hastalığı yaşımız ilerlediğinde çoğumuzun karşılaşma ihtimali bulunan en korkunç senaryolardan biridir. Siz veya sevdiğiniz birinin Alzheimer belirtilerini sergilemesi gerçekten korkunç ve stresli bir deneyim olabilir. Tabi ki bazen bir şeyi unutmanız veya hatırlamakta güçlük çekmeniz Alzheimer hastalığınız olduğu anlamına gelmez. En kötü korkularınızla karşılaşsanız bile Alzheimer hastalığında belirtilerin ortaya çıkmasıyla birlikte erken teşhis, belirtilerin kötüleşmesini engeller ve yaşam kalitenizi en üst seviyeye çıkarmanıza yardımcı olur.
Alzheimer hastalığı nedir?

Alzheimer hastalığı demansın en yaygın biçimi olup hafıza kaybı ve bilişsel değişimler yoluyla günlük yaşamı etkileyen bir beyin bozukluğudur. Hafıza kaybının hepsi Alzheimer hastalığını göstermese de, 65 yaşın üzerindeki on kişiden biri ve 85 yaşın üstündeki kişilerin yarısından fazlası Alzheimer hastalığına sahiptir.
Alzheimer hastalığının belirtileri genellikle yavaş gelişir ve zamanla hafif derecedeki unutkanlıktan, yaygın beyin hasarına ilerleyerek giderek kötüleşir. Kritik hücreler ölünce, şiddetli kişilik kaybı oluşur ve vücut sistemleri başarısız olur. Alzheimer için henüz bir tedavi yöntemi bulunmamakla birlikte, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmanın ve yaşamınızı sürdürebilmenin birçok yolu vardır.
Alzheimer hastalığı risk faktörleri

Alzheimer hastalığının başlıca risk faktörleri yaş, aile öyküsü ve genetik olmakla birlikte, etkileyebileceğiniz diğer risk faktörleri de vardır. Sağlıklı bir kalbe sahip olmak ve yüksek tansiyon, kalp rahatsızlığı, inme, şeker hastalığı ve yüksek kolesterolden kaçınmak Alzheimer riskini azaltabilir. Kilonuzu izlemek, tütün ve aşırı alkol kullanmaktan kaçınmak, sosyal olarak bağlı kalmak, bedeninizi ve zihninizi egzersizle dinç tutmak da riski azaltabilir.
Erken başlangıçlı Alzheimer, 65 yaşın altındaki hastaları etkiler. Bu nispeten nadir görülen durum, ebeveynleri veya dedesi genç yaşta Alzheimer hastalığı geliştiren hastalarda daha sık görülür.
Alzheimer hastalığının belirtileri

Birçok kişi için kendileri veya sevdikleri birinin hafıza problemlerinin ilk bulgularını saptamak, Alzheimer belirtilerini görmek, hastalıktan derhal korkmaları anlamına gelmektedir. Çoğumuz 65 yaşından sonra unutkanlık deneyimi yaşıyoruz. Yaşla ilişkili beyin büzülmesinin işlem hızı, dikkat ve kısa vadeli bellekte değişiklikler üretmesi normaldir. Yaşa bağlı değişikliklerin önemini anlamak ve normal olanın arasındaki farkı ve Alzheimer’in erken belirtisini bilmekle başlar.
# Normal Değişimde Yaşananlar ile Erken Alzheimer Belirtileri
Normal Değişim: Anahtarları bulamamak
Erken Alzheimer Belirtisi: Önemli eşyaları rutin olarak aynı yerlere yerleştirmek; anahtarları buzdolabına, cüzdanı bulaşık makinesine vb…
Normal Değişim: Kişilerin ve yerlerin adlarını günlük olarak anımsamamak
Erken Alzheimer Belirtisi: Aile üyelerinin ve ortak kullanılan nesnelerin adlarını unutmak, uygun kelimelerin yerine uygun olmayan kelimeler kullanmak
Normal Değişim: Konuşma detaylarını bazen unutmak
Erken Alzheimer Belirtisi: Konuşulanları sıklıkla unutmak
Normal Değişim: Havayı normalden saha soğukmuş gibi hissetmek
Erken Alzheimer Belirtisi: Havaya uygun giyinmemek, sıcak günde uzun ve kalın kıyafetler, soğuk günde şort giymek gibi..
Normal Değişim: Dışarıdaki bir etkinliği iptal etmek
Erken Alzheimer Belirtisi: Her zamanki ilgi ve aktivitelerden kaçınmak, saatlerde televizyonun önünde oturmak ve alışılagelenden daha çok uyumak
Normal Değişim: Ara sıra yanlış yola girmek
Erken Alzheimer Belirtisi: Bilinen yerlerde sıklıkla kaybolmak, gidiş veya eve dönüş yolunu unutmak
Normal Değişim: Bazen hüzünlü hissetmek
Erken Alzheimer Belirtisi: Görülebilir sebebi olmaksızın sakinlikten öfkeye birden hızlıca geçiş.
# Başka neler Alzheimer belirtilerine neden olabilir?
Önemli bilişsel ve hafıza kaybı normal yaşlanmanın semptomları DEĞİLDİR, ancak bu belirtiler her zaman Alzheimer hastalığını göstermez. Diğer koşullar erken Alzheimer semptomlarını taklit edebilir, örneğin;
Kafa travmaları, beyin tümörleri, inme, epilepsi, Pick hastalığı, Parkinson hastalığı, Huntington hastalığı da dâhil olmak üzere merkezi sinir sistemi ve diğer dejeneratif bozukluklar.
Hipotiroidizm, hipoglisemi, malnutrisyon, vitamin eksiklikleri, dehidrasyon, böbrek veya karaciğer yetmezliği gibi metabolik hastalıklar.
İlaç etkileşimleri, ilaç yan etkileri, alkol ve uyuşturucu kullanımı gibi madde nedenli koşullar.
Demans sendromu, depresyon, duygusal travma, kronik stres, psikoz, kronik uyku yoksunluğu, deliryum gibi psikolojik faktörler.
Menenjit, ensefalit ve frengi gibi enfeksiyonlar.
Alzheimer hastalığını teşhis etme

Alzheimer hastalığını tanımlamak için kesin bir tıbbi test olmadığından belirtilerinizden bir tanı koymak için doktor şunlara bakacaktır:

  • Anında çağırma, kısa süreli veya uzun süreli bellekte önemli bellek sorunları.
  • Dört alanın en azından birinde önemli düşünce açıkları: dili ifade etme veya anlama; duyularla tanıdık cisimlerin belirlenmesi; kötü koordinasyon, yürüyüş veya kas fonksiyonu; planlama ve karar verme gibi yürütme işlevleri.
  • İlişki ve iş performansını etkileyecek derecede şiddetli gerileme.
  • Semptomlar giderek artarken aynı anda giderek kötüleşir.
  • Belleği ve bilişsel belirtileri sağlamak için dışlanmış olan diğer nedenler, hafif kognitif bozukluk gibi başka bir tıbbi durumun veya hastalığın sonucu değildir.

Alzheimer hastalığının tanılarıyla başa çıkma

Alzheimer teşhisi konmak hem siz hem de sevdikleriniz için korkutucu bir deneyim olabilir. Tam olarak iyileşme olmamasına rağmen, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak ve semptomların başlamasını geciktirmek için yapabileceğiniz “Alzheimer belirtileri ve yaşam tarzı değişiklikleri” için mevcut tedaviler bulunmaktadır. Erken teşhis bağımsızlığı uzatabilir ve hayatınızı çok daha uzun süre yaşamanıza yardımcı olabilir.
Alzheimer tanısı konmuş olsaydınız, öfke duyabilir, gelecekte neler olacağı konusunda korkabilir, hafızanızın nasıl değişeceğinden emin olamayabilirsiniz Bu duyguların hepsi normaldir.
Bunu düzeltmek için kendinize biraz zaman tanıyın. Yaşamda meydana gelecek her önemli değişiklik gibi, bu yeni geçişi tamamen sorunsuz bir şekilde gerçekleştireceğinizi de düşünmeyin. Bir süre kendinizi iyi hissedebilir, sonra birdenbire gergin olabilirsiniz. Bu yeni geçişe uyum sağlamak için zaman ayırın.
Destek almak için dışarı çıkın. Alzheimer’le yaşamak kolay değil, fakat bu yolculuk için yardım mutlaka vardır. Başkalarına daha fazla ulaşır ve onlardan destek alırsanız, hayatınızdaki anlamı zenginleştirmeye ve bulmaya devam ederseniz. (Alzheimer belirtileri ile daha çok başa çıkarsınız.)
İsteklerinizi bilinçli yapın. Düşünmeniz kolay olmamakla birlikte, finansmanınızı düzene sokmak ve sağlık bakımınızın nasıl yapılmasını istediğinizi bulmak size geleceğinizin gücünü verir. Sevdiklerinizle konuşun ve sizin için önemli olanı ve artık giderek kötüleştiğiniz zamanlarda sizin yerinize karar vermesini istediğiniz kişileri bildirin.
Alzheimer belirtilerinin ilerlemesini yavaşlatmak için atabileceğiniz adımlar
Alzheimer hastalığının tanısı konmuş bile olsa, ilerlemesini yavaşlatmak için yapabileceğiniz çok şey var. Aynı sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri ve Alzheimer ve diğer demans formlarının önlenmesinde kullanılan zihinsel uyarıcı teknikler de hastalığın ilerlemesinin yavaşlatılmasında etkili olabilir.
1. Harekete geçin: Düzenli egzersiz, bilişsel problemleri artmaya başlamış olanlarda beynin eski bağlantıları korumak, yenilerini üretmek ve bozulmayı yavaşlatmak için uyarıcı olmaktadır.
2. Sosyal katılım: Başkalarıyla iletişim olarak daha fazla bağlanırsan, hafızanızı ve zihninizi o kadar güçlü tutarsınız.
3. Sağlıklı diyet: Beyin-sağlıklı bir diyet yapmak, iltihaplanmayı azaltabilir, nöronları koruyabilir ve beyin hücreleri arasında daha iyi iletişim kurabilir.
4. Mental uyarım: Yeni şeyler öğrenerek ve beyninize meydan okumaya devam ederek, bilişsel becerilerinizi güçlendirebilir ve zihinsel olarak daha aktif kalabilirsiniz.
5. Kaliteli uyku: Kaliteli uyumak, beyin toksinlerini boşaltabilir ve zararlı plakların birikmesini önleyebilir.
6. Stres yönetimi: Kontrolsüz stres, beyni ağırlaştırır, önemli bellek alanını küçültür, sinir hücresinin büyümesini engeller ve Alzheimer belirtilerini kötüleştirir. Bu yüzden stresinizi kontrol altına almalısınız. Bunun için Stres Yönetimi için Çok Etkili 5 Yöntem isimli yazımızı okuyabilirsiniz.
# Sevdiğiniz birine Alzheimer hastalığı tanısı konmuş olursa
Size yakın birine Alzheimer tanısı konmuş olursa, bir dizi zor duygu ile uğraşırsınız. Özellikle kayda değer hafıza kaybı varsa, sevdikleriniz için yas tutuyorsunuzdur. Yeni davranışlar ve ruh halleri geliştikçe, artık bu insanı tanımadığınızı hissedebilirsiniz. Ayrıca, sevdiklerinizin ihtiyaçlarıyla boğulabilir veya diğer aile bireylerinin yeterli seviyede yardımcı olmadığıyla alakalı kızgınlık hissedebilirsiniz.

  • Mümkün olduğunca fazla bilgi edinin. Ne bekleyebileceğinizi anlamak bakım ve geçiş planınızı yapmanıza yardımcı olacaktır. Bilgi, tüm aşamalarda sevilen kişinin güçlü yanlarına ve yeteneklerine saygı duymanıza, devam edecek güce ve kaynağa sahip olduğunuzdan emin olmanıza yardımcı olacaktır. Birçok zorluğuna rağmen, sevilen kişilere bakıcılık da son derece faydalı bir deneyim olabilir.


  • Bakım yolculuğunu yalnız üstlenmeyin. Ne kadar adanmış olursanız olun, bir noktada bakıcılık konusunda yardıma ihtiyacınız olacaktır. Göz önünde bulundurmanız gereken kendi sağlık durumunuz ve diğer yükümlülükleriniz vardır. Bakıcılık konusunda destek alınması, başka ailelerden veya kendi aileniz içinde gelen yardımlardan, mühlet bakımından veya sevdiklerinizi bir huzurevine taşımaya karar verme bakımında, kilit önem taşır.

# Sevilen bir kişinin erken Alzheimer belirtileri ile baş etmesine yardımcı olmak

  • Kısa süreli hafıza kaybı: Erken evre Alzheimer olan kişiyi her sabah bir yapılacaklar listesi hazırlamak için bir dizüstü bilgisayar veya akıllı telefon kullanmaya özendirin ve onunla birlikte taşıyın. Sevdiklerinizin günlük olarak kullandığı eşyaları, hatırlanması kolay yerlere yerleştirin. (Kapıya çengel üzerinde anahtar koymak, telefonda adres defteri tutmak) “Dün gece ne yaptığımızı hatırlıyor musunuz” gibi kısa süreli belleğe meydan okuyan sorular sormayın. Cevap Alzheimer hastalığı olan kişi için aşağılayıcı olabilecek “hayır” olacaktır.


  • Dil sorunları: Sevdiğiniz kişinin kelimeleri hatırlamakta zorluk çekmesi mümkündür. Endişeli olmak yalnızca geri çağırmayı engelleyecektir, bu nedenle o kişiye sabırlı olun. Sözcüğü hatırlatın veya sevdiklerinize yavaşça sonradan hatırlayacağını söyleyin. Sevdikleriniz bir konuşmayı sürdürmekte zorlansa bile sosyal etkileşimi teşvik etmek önemlidir.


  • Anlayış: Sevdiğiniz biri tekrar tekrar aynı soruyu tekrarlayabilir veya söylediklerini anlamayabilir. Kişinin söylediği şeyi işlemek için daha fazla zamanı olacak şekilde yavaş konuşun. Söyledikleriniz anlaşılmadıysa aynı şeyi söylemenin farklı bir yolunu bulun. Daha az kelime ile basit bir deyimi deneyin. Unutmayın, hasta yüz ifadesine, ses tonuna ve beden diline seçtiğiniz kelimelere kadar yanıt verir.


  • Depresyon: Geri çekilme, ajitasyon, değersizlik duyguları ve uyku düzeninde değişiklikler gibi depresyon belirtileri erken dönem Alzheimer hastalarında sık görülür. Depresyon tedavi edilebilir. Kişinin güvende hissetmesini ve desteklenmesini sağlamak, sakin bir ortam oluşturmak, ajitasyonun kolaylaştırılmasına ve sevilen kişinin bakış açısını artırmanıza yardımcı olabilir. Sevdiklerinizin açılmasını, korkuları ve diğer duyguları hakkında konuşmasını sağlayın.


Alzheimer hastalığının evreleri: 3 aşamalı model

Alzheimer hastalığının farklı aşamalarını anlamak, belirtilerin ilerlemesini takip etmenize ve size veya sevdiklerinize uygun bakım planlamanıza yardımcı olabilir. Bununla birlikte, Alzheimer’li her bireyin farklı ilerlediğini ve semptomların başlamasını yavaşlatmak için atabileceğin adımların olduğunu unutmamak gerekir. Bilişsel, fiziksel ve işlevsel fazlar genellikle çakışmaktadır, her aşamadaki zaman dilimi hastadan hastaya değişiklik gösterir ve herkes Alzheimer’in tüm belirtilerini yaşamayabilir.
Üç aşamalı Alzheimer hastalığı modelinde:

  • Evre 1 – Hafif / Erken (2-4 yıl sürer)

Özellikle son konuşmalar ve olaylar yüzünden sıklıkla son hafıza kaybı yaşanır. Yinelenen sorular, konuşmada ve anlamada bazı problemler yaşanır. Hafif koordinasyon sorunları: nesnelerin yazımı ve kullanılması zordur. Depresyon ve apati, ruh halleri eşliğinde ortaya çıkabilir. Günlük etkinlikler için hatırlatmalara ihtiyaç duyulur.

  • Evre 2 – Makul / Orta (2-10 yıl süre)

Artık sorunları örtbas edemez. Kişisel geçmiş ile ilgili unutkanlıklar, arkadaşlarınızı ve ailenizi tanımayı becerememe gibi kapsamlı ve kalıcı hafıza kaybı. Konuşma, alışılmadık akıl yürütme ve güncel olaylar, zaman ve yer hakkında karışıklık. Bilinen ortamlarda kaybolma, uyku bozuklukları yaşama, stres ve değişimle ağırlaşabilen ruh hali ve davranış değişiklikleri. Halsizlik, saldırganlık ve engellenmeyen davranışlar yaşayabilir. Hareketlilik ve koordinasyon, yavaşlık, sertlik ve titreme ile etkilenir. Günlük yaşam aktiviteleri ile ilgili yapı, hatırlatıcılar ve yardıma ihtiyaç duyulur.

  • Evre 3 – Şiddetli / Son (1-3 yıl sürer)

Geçmiş ve şimdiki zaman hakkında kafası karışık olur. Hatırlama, iletişim kurma veya bilgiyi işleme yeteneğinin kaybedilmesi. Genellikle ağır sözel becerilerin kaybı ile beceriksizlik. Kendine bakması mümkün değildir. Büyük ihtimalle hareketlilik kısıtlanır. Yutma, idrar kaçırma ve hastalıkla ilgili sorunlar. Duygudurum, davranış, halüsinasyonlar ve deliryum ile ilgili aşırı sorunlar. Bu aşamada, kişinin 24 saat bakıma ihtiyacı vardır.
Alzheimer hastalığının evreleri: 7 aşamalı model

Alzheimer’in üç evresine ek olarak, doktorunuz beş, altı veya yedi seviyeli bir teşhis çerçevesi de kullanabilir. Bu aşamalardaki ilerleme genellikle 8 ila 10 yıl arasında sürer, ancak yine de kişiden kişiye farklılık gösterir ve 20 yıl kadar uzatılabilir.
Alzheimer hastalığının yedi aşamalı modeli

  • Aşama 1: Hiçbir Bozukluk yok. Bellek ve bilişsel yetenekler normal gözükmektedir.


  • Aşama 2: Minimum Bozukluk / Normal Unutkanlık. Hafıza kaybı ve düşünce değişiklikleri nadiren arkadaşlar, aile veya tıbbi personel tarafından tespit edilir.


  • Aşama 3: Erken Başlangıç / Hafif Kognitif Bozukluk. Zorluklar işlevleri etkilemeye başlarken, kişi sorunları örtbas etmeye çalışabilir. Sözcükleri alma, planlama, organizasyon, nesneleri yanlış yerleştirme, evde ve işte yaşamı etkileyebilecek yeni öğrenmeyi unutarak zorluk çekme. Depresyon ve ruh durumundaki diğer değişiklikler de ortaya çıkabilir. Süre: 2-7 yıldır.


  • Aşama 4: Geç Başlangıç / Hafif Alzheimer hastalığı. Finansmanla ilgili sorunlar matematiksel zorluklardan kaynaklanmaktadır. Son dönemde yaşanan olaylar ve konuşmalar gittikçe unutulmaya devam ediyor; ancak bu aşamadaki insanların çoğu kendilerini ve ailesini hala biliyor. Pişirme, araba sürme, restoranlardan yemek sipariş etme ve alışveriş de dahil olmak üzere ardışık görevleri yerine getirme sorunları. Genellikle sosyal durumlardan çekilme, savunmacı olma ve sorunları inkâr etme. Bu aşamada Alzheimer hastalığının doğru teşhisi mümkündür. Kabaca 2 yıl sürer.


  • Aşama 5: Erken Demans / Orta Alzheimer hastalığı. Düşüş daha şiddetli ve yardıma ihtiyaç duyuyor. Artık bağımsızca yönetilemeyen veya kişisel geçmiş ayrıntılarını ve iletişim bilgilerini hatırlayamayan bir vaka olur. Yer veya zamana ilişkin sıklıkla yönelim bozukluğu. Bu aşamadaki insanlar sayısal yetenekler ve yargılama becerileri açısından ciddi bir düşüş yaşarlar ve bu da kişiyi dolandırıcılık ve güvenlik sorunlarına karşı savunmasız bırakabilir. Yeme ve giyinme gibi temel günlük yaşam görevleri artan denetim gerektirir. Süresi: ortalama 1,5 yıldır.


  • Aşama 6: Orta Demans / Orta derecede şiddetli Alzheimer hastalığı. Mevcut olayların bilinç eksikliği ve geçmişi doğru bir şekilde hatırlayamaması. Bu aşamadaki insanlar giderek pansuman, tuvalet ve yemek gibi günlük yaşam aktivitelerindeki bakım becerilerini kaybederler, ancak yine de sözsüz uyaranlara cevap verebilir ve davranış yoluyla zevk ve acıyı iletebilirler. Sıkıntı ve sanrılar çoğu zaman öğleden sonra veya akşam görülür. Avare dolaşmak veya aile üyelerinden şüphelenmesi gibi dramatik kişilik değişiklikleri yaygındır. Birçoğu yakın aile bireylerini hatırlayamıyor, ancak aşina olduklarını biliyor. Yaklaşık 2,5 yıl sürer.


  • Aşama 7: Geç veya Şiddetli Demans ve Başarısızlık. Bu son aşamada konuşma, yürüme veya oturma gibi davranışlarda sınırlı hale gelir. Günlük yaşam ve bakımın tüm fonksiyonları için 24 saat boyunca toplam destek gereklidir. Süre, bakım kalitesinden etkilenir ve ortalama uzunluk 1 ila 2,5 yıl arasındadır.