Mesleğin Tanımı- Görev Yapılacak Sektör Ve Pozisyonlar İle İlgili Genel Bilgi
Enerji verimliliği özellikle son 10 yılda büyük ivme kazanan çok değerli bir sektör ve niş bir alan. Bu alan, üzerine gidildikçe derinleşen ve ucu bucağı da olmayan derin bir mahzen olarak da adlandırılabilir. Enerji verimliliğine hizmet eden bir çok iş disiplini bulunmaktadır. Temelde sanayi ve binalarda enerji verimliliği olarak ikiye ayrılırken, her ikisi için de farklı uzmanlık alanları gelişmiştir. Enerji verimliliği danışmanlık (EVD) şirketleri sanayi ve binalarda yerinde enerji etütleri yaparak enerji verimliliğinin artırılması konusunda projeler üretir ve raporlar. Firmalar dilerse yetkilendirilmiş EVD şirketlerine bu raporlarla birlikte “Verimlilik Artırıcı Proje (VAP)” çalışması da yaptırarak devlet desteği de almayı amaçlar. Bu anlamda bu sektör gelişimini halen sürdürmektedir. Buna ek olarak ise son dönemde özellikle sürdürülebilirlik kavramı önem kazanmış ve binalar özelinde sürdürülebilirlik konuları irdelenmeye başlanmıştır. Amerikan sertifikasyon sistemi LEED, İngiliz sertifikasyon sistemi BREEAM ile birlikte yeşil bina konusunda danışmanlık hizmeti veren şirketler kurulmaya ve gelişmeye başlamıştır. Bu sayede enerji verimliliğine ek olarak peyzaj, elektrik tasarımı ve malzeme seçimi konuları da sisteme dahil edilerek bir sürdürülebilirlik programı gelişmiştir.

Yetkilendirilmiş EVD firmalarında Enerji Etüt Uzmanı ve Enerji Yöneticiliği unvanları ile görev alabilir; yeşil bina danışmanlık firmalarında ise çeşitli kategorilerde Yeşil Bina Uzmanı olarak çalışabilirsiniz. Yine son dönemlerde çok gündemde olan şekliyle Yenilenebilir Enerji Uzmanı olmak için kariyer planlamanızı yapabilirsiniz.

Kariyer Basamakları

Enerji etüt uzmanı olmak isteniyor ise, bireysel olarak ya da işe girdiğiniz firmanın yönlendirmesi ile Makine Mühendisleri Odası ve diğer yetkilendirilmiş kuruluşlardan 3 haftalık teorik ve pratik eğitim aldıktan sonra, bir enerji etüdü projesi hazırlanıyor. Bu projeniz de onaylandıktan sonra Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü (YEGM)’in düzenlediği merkezi sınava katılmaya hak kazanıyorsunuz. Burada da başarılı olduktan sonra size sınava girdiğiniz kategori (sanayi veya bina) için Enerji Etüt Uzmanı belgesi ve bu üç haftalık eğitimi başarıyla tamamladığınız için Enerji Yöneticisi belgesi veriliyor. Sonrası ise aktif saha tecrübesinden geçiyor. Sahada yapılacak enerji etütleriyle tüm mekanik, elektrik sistemleri görüyor, öğreniyorsunuz. Buna ek olarak her tecrübenizde farklı bir tesiste veya binada proses bilginizi geliştiriyorsunuz. Enerji Etüt Uzmanlığı esasında, görmek, kavramak, ölçmek ve yorumlamaktan geçiyor. Bunlar için de iyi birer gözlemci olmanız elzem. Sahada bir şeyi görüp, kavrayıp ölçerken, o sırada mutlaka başka bir şeyleri de görmeye ve oradan da yeni projeler üretmeye çalışırken buluyorsunuz kendinizi. Bahsedilen bu adımlar sanayi ve binalar için ortak düşünülebilir. Sanayide odak proses ve prosese bağlı yardımcı sistemler (fan, pompa, kompresör, soğutma kulesi, soğutucular, fırınlar vs.) iken, binalarda daha çok HVAC-R (Isıtma, soğutma ve havalandırma) sistemlerdir. Bu konularda çalıştığınız firmayla birlikte tecrübenize tecrübe katmalısınız.

Özellikle binalarda ise sürdürülebilirlik başlığı altında özel çalışmalar yapılmaktadır. Yeşil bina danışmanlığı adı altında hizmet veren bu firmalarda Enerji Etüt Uzmanlığında olduğu gibi adımlar yoktur. Burada önce Green Associate sınavına girilir, başarılı olunduğu taktirde ise ilgili kategorilerde LEED AP (LEED Acredited Professional) sınavlarına girilir. Bu şekilde Yeşil Bina Uzmanı unvanı kazanılır. Bu sınavlarda başarılı olmak için ise firmanızın sizi eğitmesi veya eğitime göndermesi beklenir. Bunun yerine firmada aktif görev alarak zaman içinde işinizi öğrenmek de sizlerin elindedir. Kendinizi yeterli gördüğünüz an bu sınavlara başvurabilir ve mesleğinizde sizi ön plana çıkaracak bu sertifikalara sahip olabilirsiniz. Bu aşamadan sonrası ise her sektörde olduğu gibi yine tecrübedir. Hem enerji etüt uzmanlığı, hem de sürdürülebilirlik danışmanlığı konularında proje tecrübesi çok önem arz etmektedir. Proje okuyabilme, okuduğun projeyi anlayıp yorumlayabilme, sahada projede gördüklerini tanıyabilme, ölçebilme ve ölçüm sonuçlarını değerlendirebilme güdülerinin gelişmesi gerekmektedir.

Meslekte 1 İş Günü Genel Olarak Nasıl Geçer?

Söz konusu mesleğimiz projeler özelinde ilerlediğinden bu iş gününü bir proje üzerinden anlatmak daha gerçekçi olacaktır.

Enerji etüt uzmanlığı için sahada ve ofiste çalışmanın kombini olarak düşünülmelidir. Sahada çalışıldığında iş gününüz ölçüm yapacağınız noktaların tespiti, bu noktaların ölçüme hazır hale getirilmesinin sağlanması, ölçümün alınması ve verilerin uygun bilgisayar programları (özellikle Excel) vasıtasıyla işlenmesi ile geçer. Ofise döndüğünüzde ise işlediğiniz bu verileri anlamlı bir proje haline getirmek için kolları sıvarsınız. İşte mühendislik için geçirdiğiniz 4 yılın karşılığını vermenin vakti. Kitap, defter, bilgisayar, internet, her şey önünüzde açık. İş bundan sonrasında sizin yaratıcılığınıza ve iş bilirliğinize kalıyor. Söz konusu projenizde verimlilik artırıcı proje geliştirme konusunda mühendisliğinizi konuşturuyorsunuz. Mesleğin ilk zamanlarında tabii ki büyüklerinizden aldığınız desteklerle bir şeyler ortaya koyarken, zamanla kendi kanatlarınızla uçtuğunuzu fark edebiliyorsunuz. Ve işin en keyifli yanı da sizin ürettiğiniz bir projenin sahada gerçekleştirilerek enerji tasarrufunun reel olarak da sağlanması oluyor.

Yeşil bina uzmanlığı için ise daha çok ofis, daha az sahada çalışma gerekiyor. Saha çalışmaları şantiye aşamasında gerekliliklerin yapılıp yapılmadığının denetlenmesi şeklinde geçiyor. Ofiste ise LEED veya BREEAM sertifikasyon sistemlerinin gereklilikleri olan alt başlıklar alanında uzman ekipler aracılığıyla işleniyor ve bu sistemlerin getirdiği puanlar elde edilmeye çalışılıyor. Çevre mühendisi, makine mühendisi, elektrik mühendisi, peyzaj mimarı, mimar olabilirsiniz. Bu disiplinlerin tamamı tek bir projede ortak çalışma gösteriyorlar. Son çağın deyimiyle multi disipliner yaklaşım benimseniyor. Bu da sizlere çok geniş ufuklar kazandırıyor emin olabilirsiniz. Gün içinde size ulaşan bir projeyi çizim programları üzerinden ve raporlar ışığında inceliyor; projenin daha tasarım aşamasındayken sertifikasyon sistemi gerekliliklerine uygun hale getirilmesi için düzeltme önerilerinizi işverene sunuyorsunuz. Bu sayede projeye bir katma değer sağlama imkanını buluyorsunuz. Mühendisliğinizi konuşturmanın keyfi paha biçilemez. Sizin önerilerinizin yerine getirildiği projeleri son kez tekrar inceliyor ve daha önce de bahsettiğimiz sertifikasyon sistemi özelinde puanlar kazanarak projenizin yeşil bina uygulamalarını gerçekleştirdiğinizi belgeleyebiliyorsunuz.

Mesleğin Kolay/Zor Yönleri

Her meslekte olduğu gibi kolay ve zor yönler mutlaka vardır. Bu alanda da elbette zorluklarla karşılaşıldığı gibi, çok kolay şekilde problemlerin çözüldüğü anlar da olacaktır.

Mesleğin zor yönleri; sürekli kendini yenilemesi, gelişime açık oluşu, yeni yayınların takibinin gerekliliği, uluslararası standartların tam anlamıyla bilinmesi ihtiyacı, müşteri odaklı olma zorunluluğu, müşteri odaklı olurken aynı zamanda müşteriyi doğru yönlendirme etik gerekliliği vb. şeklinde sayılabilir. Esasında bu zor yönler mesleğin de doğru yapılabilmesi adına gerekli olan konulardır. İşimiz her geçen gün kendini geliştirmekte, yeniliklerin çok çabuk şekilde yayılmasıyla takibi gerekmektedir. Teknoloji her geçen gün gelişirken, uluslararası standartlar bile her geçen yıl yenilenirken, bizim bunların gerisinde kalma şansımız kesinlikle bulunmuyor. Müşteriyi memnun ederken, mühendislik disiplinimizden vazgeçmemeye çalışmak da aslında işin zor yanlarından bir tanesidir. Esnek çalışma saatleri klasik olarak işverenlerin beklediği belki de en önemli konulardan bir tanesi. Bu da bizim işimizin belki de en zor yanı. Proje bazlı işlerdeki temel sıkıntılardan belki de en önemlisi bu. Çalıştığınız şirketin iş yüküne ve personel sayısına bağlı olarak normal çalışma saatlerinizden çok daha fazla çalışma beklentisi oluşabiliyor.

Mesleğin kolay yönleri olarak ise, mutlaka bir yönetim sisteminin bulunması, bu sisteme uygun şekilde hangi aşamada hangi adımların atılacağını işe ilk girdiğiniz günden itibaren biliyor olmanız işi kolaylaştıran konular olarak öne çıkmaktadır. Ayrıca bu tip danışmanlık şirketlerinde home-office uygulamaları da yaygın olarak kullanılmakta ve çalışma ortamını dilerseniz eviniz, dilerseniz yine ofisiniz olarak seçme esnekliğiniz bulunmaktadır.

Meslekte Uzman Olacak Kişide Olması Gereken Kişisel Özellikler

Herkes her işi yapabilir mi? Bu cevabı zor bir sorudur. Ama konumuz mühendislik olduğuna göre mühendislik bir tutku olarak düşünüldüğünde başarılı olunduğuna çokça şahit oldum. Çabuk sıkılan, dikkat eksikliği olan, problemi tespit etme ve çözme yeteneği olmayan kişilerin mühendislik yapmasının bir miktar daha zor olduğunu düşünüyorum. Bu özelliklerin de hemen hemen hepsi doğuştan gelmektedir. Olaylara farklı bakabilme, duygusal zekanın gelişmiş olması, tutkulu, hırslı ve öğrenmeye mutlaka açık olmak gibi özellikler, bu mesleği yapacak kişilerde mutlaka bulunmalıdır. Bunlar olmadığı taktirde gelişimin önü kapalı olacaktır.

Meslekte Uzman Olacak Kişide Olması Gereken Teknik Özellikler

Mühendislik fakültelerinin (Makine, Elektrik, Kimya, Çevre vb.) ilgili disiplinlerinden mezun olmak,

Termodinamik, ısı transferi, kütle aktarımı, proses kontrol, makine elemanları, hidrolik makineler, enerji verimliliği gibi konularda teknik altyapının daha üniversite zamanından edinilmesi,

Eğitimle kazanılabilen ölçüm yapabilme yeterliliğinin edinilmesi,

Olabildiğince çok ölçüm cihazını kullanabilir hale gelinmesi,

Önüne konulan bir problemi, aldığı mühendislik eğitiminin yönlendirmesi ve tamamıyla açık kaynakların yardımıyla kendisine verilen süre içerisinde çözebiliyor olması gibi teknik özellikler beklenmektedir.

Yıllık Kazanç Ve Ek İmkânlar

Yıllık kazanç ve ek imkanlar konusu herhalde bir mühendisin iş arayışının en önemli kademelerinden birini oluşturuyor. Fakat bu şekilde bakılmadan tecrübenin de para ettiği unutulmamalı ve tecrübenin artabileceği bir iş imkanı olduğunda özellikle ilk iş için maddiyat düşünülmemelidir diyerek rakamlara (kendi bildiklerim çerçevesinde) geçiyorum.

Yeni işe başlamış bir mühendis için TMMOB’un her yıl için güncellediği mühendis asgari ücreti sağlanmalıdır. Bu da 2017 yılı için 3500 TL brüt ücret olarak belirlenmiştir. Bu rakam da ortalama 2375 TL gibi bir net ücrete tekabül etmektedir. Tabii ki bu miktardan daha azının bile teklif edilir olduğu bir ülkede yaşadığımızı da göz ardı etmemek gerekir.

Tecrübe maaş konusunda önemli bir kriterdir. 1-2 yıl sonrasına baktığınızda brüt olarak ifade ettiğimiz bu tutarı net ücret olarak kazanabilir hale gelmektesiniz. Kariyerinizin sonraki aşamalarında ise bu alanda devam ederek aylık ücretinizi ortalama 250-500 TL net ücret tutarında artırabilirsiniz. Kurumsal olmayan firmalarda kazanç gelişimi genelde bu şekilde ilerler. Özellikle şirketin mali durumunun sağlamlığı da çok önem arz etmektedir. Kurumsal firmalarda ise iyi bir yerden mezun, iyi bir mühendis iseniz, giriş ücretleri 3500 TL net aylık ücret olarak düşünülebilir. Tecrübe arttıkça bu sefer hem unvanınız, hem de geliriniz gelişirken yan haklarınızın da katkısıyla önemli bir aylık kazanç elde edersiniz.

Kurumsal olmayan firmaların önemli kısmında ek imkanlar bulunmamaktadır. Sadece maaş+sigorta+yemek karşılanırken, çoğunda yolu bile kendiniz karşılamak zorunda kalırsınız. Eğer bu tip bir firmada iş bulduysanız ve şanslıysanız firmanız size ya işe girer girmez, ya da en az 2 yıl-3 yıl çalışma koşulu koyarak özel sağlık sigortası yaptıracağını taahhüt edebilir. Bu sigorta türü de genelde yatarak tedavilerinizi karşılamaktadır. Kurumsal ve gerçekten gelişmiş hakların sunulduğu bir firmada iseniz, diğerine göre dolgun bir giriş maaşı, yol, yemek, sigorta, özel sağlık sigortası, bireysel emeklilik sigortası, şirket telefonu, şirket aracı gibi haklardan da yararlanabiliyorsunuz. Dolgun olan giriş maaşınız ise her yıl performansınıza ve enflasyon oranlarına göre artırılıyor. Bu tip firmalara ise genelde belirli bir süre çalıştıktan, tecrübe edindikten sonra girebiliyorsunuz. Daha öncesi de mümkün tabii.