Kılıç balığı (Xiphias gladius) Xiphiidae familyasından üst çenesi kılıç gibi uzamış yırtıcı bir balık türü.

Kılıç balıkları; vücut kaslarından gelen ısının gözlerine aktarıldığı özel bir ısıtma sistemine sahiplerdir. Bu ısıtıcı sistem balığın gözlerinin görme işlevi için gerekli ısıyı sağlar. Kılıç balıkları bu sayede denizin 600 m dibinde ısının 5 dereceye kadar düştüğü yerlerde bile mürekkep balıklarını kovalayabilirler. Bu ısıtıcı sistem balığın gözlerinin görme işlevi için gerekli olan ısıyı sağlar.

Görme olayı bir dizi kimyasal olaylar sonucunda gerçekleşir. Hava serinledikçe kimyasal reaksiyonlar daha uzun zaman alır. Bu nedenle soğuk kanlılar sınıfına giren canlılar eğer hızlı hareket eden nesneleri görmek istiyorlarsa kendilerini ısıtmak durumundadırlar. Bu nedenle son derece soğuk derin deniz sularındaki kılıçbalıklarının avlanamaması gerekirdi.

Oysa kılıç balıkları denizin 600 m. dibinde ısının 5 dereceye kadar düştüğü yerlerde bile mürekkep balıklarını kovalayabilirler. Saate 60 km. hızla yüzen avlarını takip edebilmek için kılıç balığının gözlerinin ısısını 20-25 derecede tutması gerekmektedir.

Saatte 120 km. hızla yüzebilir ve okyanusların en hızlı balıklarından biridir.

Bilimsel sınıflandırma
  • Alem: Animalia (Hayvanlar)
  • Şube: Chordata (Kordalılar)
  • Sınıf: Actinopterygii (Işınsal yüzgeçliler)
  • Takım: Perciformes (Levreksiler)
  • Familya: Xiphiidae
  • Cins: Xiphias
  • Tür: X. gladius



Alm. Schwertfisch (m) Fr. Éspadon (m) İng. Swordfish.
Familyası: Kılıçbalığıgiller (Xiphidae).
Yaşadığı yerler: Sıcak ve ılık denizlerde bulunur. Atlas Okyanusu Karadeniz Marmara Ege ve Akdeniz’de rastlanır.
Özellikleri: Üst çenesi kılıç gibi uzamıştır. Vücûdu torpile benzer. Üst kısmı mâvimtrak siyah karın kısmı gümüşî beyazdır. Dört metre uzunluk yarım tonu geçen ağırlıkta olanları vardır. Kendinden küçük balıkları sivri ve yanları keskin kılıcıyla avlayarak beslenir. Balina ve teknelerde kırılmış kılıçbalığının sivri burunlarına rastlanır. Kılçıksız eti çok lezzetlidir.
Çeşitleri: Marlin balığı yelken balığı asıl kılıçbalığı olmak üzere üç türü vardır. Bizim denizlerimizde “asıl kılıç balığı” bulunur.


Kemikli balıklar takımından 3-4 metre uzunlukta 200-300 kg kadar ağırlıkta olan sıcak ve ılık denizlerde yaşayan bir balık. Üst çenesi vücudunun üçte ikisi nispetinde kılıç gibi uzamıştır. Erginleri dişsiz ve pulsuzdur. Pelvik (karın) yüzgeçleri bulunmaz. Torik ve istavrit gibi balık sürülerine dalarak keskin ve sivri kılıcını sağa sola sallayarak öldürüp yaraladıklarını yer. Mürekkep balıklarına da düşkündür. Saatte 95 km hızla yüzer. Kışın 25 metre derinlere iner yazın yumurtlamak için yüzey sularına çıkarak baygın gibi yüzer. Bâzen su yüzeyinde sıçrar. Yalnız veya eşiyle berâber dolaşır. Işıktan kaçar. Sâkin ve karanlık gecelerde zıpkın tüfek özel olta ve ağlarla avlanır. Ağırlığı 675 kg’a varan kılıçbalığına rastlanmıştır. Üst seviyede yüzerken büyük sırt yüzgeci köpek balığındaki gibi su yüzeyinde görülür. Uzun ve dikey kuyruğunun yanlarında karina denen kemiksi birer çıkıntı bulunur. Atlas Okyanusu Karadeniz Marmara Ege ve Akdeniz’de yaşar. Yumurtaları su yüzeyinde sürüklenir. Çıkan yavrular erginlerine benzemez. Başları dikenlidir. Dişleri ve pulları vardır. Dört buçuk yaşından sonra üst çeneleri uzar dişleri ve pulları kaybolarak erginlere benzerler. Kılçıksız ve lezzetli etleri şişe iyi gelir. Karaciğerinden yağ çıkarılır. Tehlike ânında kılıcıyla teknelere bile saldırır. 30 cm kalınlıktaki tahtayı delebilir. Avlanması tehlikeli ve zordur. Ağustos ve kasım aylarında yakalananların eti çok lezzetli olur.

Kılıçbalığıgillerden bir kemiklibalık (Xiphias gladius). Atlas Okyanusu Akdeniz ve Karadeniz'de yaşar. Boyu 3 - 4 m. ağırlığı 50 - 300 kilodur. Dişleri ve pulları yoktur. Burun kısmının ucunda kılıca benzer bir uzantı vardır. Yüzeye yakın yüzer ve sudan dışarı sıçrayabilir. Saldırgan bir balıktır. Yalnız yaşar yalnızca üreme zamanı diğer kılıçbalıklarıyla bir araya gelir. Eti kılçıksız beyaz ve lezzetlidir; çok beğenilir.