Fiyatların genel seviyesinde yaşanan artış anlamına gelen enflasyon TEFE ve TÜFE kullanılarak hesaplanır. TEFE 'Toptan Eşya Fiyat Endeksi' anlamını taşırken TÜFE ise 'Tüketici Fiyat Endeksi' anlamını taşır. TEFE enflasyonun arz kısmının hesaplanmasında kullanılır. TÜFE ise enflasyonun talep kısmı hesaplanırken kullanılır.
TÜFE Nasıl Hesaplanır?
Tüketici Fiyat Endeksi hesaplamaları ülke çapında tüketime konu olan tüm malları kapsar. Sürekli tüketilen gıda ürünlerinden daha az tüketilen dayanaklı tüketim mallarına ve konser biletleri gibi sosyal harcamalara kadar her şey TÜFE'nin kapsamına girer.
TÜFE hesaplamalarında baz alınan 444 ürün içerisinden bazıları şu şekilde sıralanabilir;
- Otomobil
- Bulaşık makinesi deterjanı
- Dergi
- Özel televizyon paketi ödemesi
- Seyahat masrafları
- Şampuan
- Tuvalet kağıdı
- Katı meyve sıkacağı
- Sağlık sigortası
TÜFE hesaplamalarında market sepeti olarak adlandırılan bir yöntem izlenir. Bu yöntemde aylık olarak nihai bir tüketicinin harcamaları çeşitli oranlar dahilinde bir sepette toplanır. Hesaplama için belirli bir dönem temel alınır. Ardından aylık olarak yapılan hesaplamalarda artış ya da azalış olduğu belirlenen dönem ile karşılaştırılarak ortaya koyulur.
Örneğin, çok sayıda üründen oluşan bir market sepetinin tutarı temel kabul edilen yılda 100 Türk lirasıdır. Aynı market sepeti 6 ay sonra 103 lira olarak hesaplanıyorsa enflasyonda bir artış olduğu, aynı zamanda paranın alım gücünün düştüğü söylenir.
TÜFE hesaplamaları istatistik biliminin yardımı ile yapılır. Kullanılan ürünlerde değişiklikler yapılabilse de genel olarak hesaplama yöntemi aynı kalır.
TEFE Nasıl Hesaplanır?
Toptan Eşya Fiyat Endeksi hesaplamaları mantık olarak TÜFE ile tamamen aynıdır. Fark yaratan nokta TEFE için sadece nihai tüketicinin ve onun tükettiği mal ve hizmetlerin konu olmamasıdır. TEFE hammaddeleri ve yarı mamül ürünleri de kapsar. Bununla birlikte fiyat derlemesi üreticiler arasında bahsi geçen ürünlerin el değiştirmesi esnasında kullanılan fiyatların toplanması ile yapılır. TÜFE hesaplamalarında ürünün son satış fiyatı konu olurken TEFE için ürünün rafa gelmeden önceki aşamalardaki fiyatı söz konusu olur. TEFE'de görülen artışlar kısa zaman sonra TÜFE'de de artışa neden olur.
TEFE hesaplanmasında kullanılan kalemler iktisadi faaliyet kollarında ve sanayi kollarında olmak üzere ikiye ayrılır. İktisadi faaliyet alanları tarım, ormancılık, avcılık ve balıkçılık alanlarını kapsarken, sanayi kolları imalat sanayi, madencilik, taş ocakçılığı ile gaz, su ve elektrik sektörlerini kapsar.
TEFE ve TÜFE'nin Kullanım Amacı Nedir?
En genel anlamda bu iki endeks enflasyonu hesaplamak için kullanılır. Daha geniş ele alındığında ise devletlerin ekonomik politikalarının oluşturulmasında, değiştirilmesinde ya da yönlendirilmesinde de kullanıldığı görülür.
TEFE ve TÜFE işverenler için maaşların ve diğer ücretlerin ayarlanmasında kullanılır. Yatırım kararları verilmeden önce de bu endekslerin kullanıldığı bilinir.
Alıntı ile Cevapla