Türkiye’nin en yüksek bölgeleri üzerinde bulunan Van ili volkanik dağlarla kaplıdır. İl topraklarının yaklaşık olarak % 53’ü dağlardan % 33’ü platolardan ve % 14’ü ovalardan ibârettir.

Dağları: Van ili toprakları yüksek bir yayla görünümünde olup, ortalama yükseklik 2200 m’dir. Dağların tepeleri düz, yamaç ve etekleri parçalanmış durumdadır. Başlıca yüksek dağları: Aladağ (3356) Tendürek Dağı (3660) Yumru Dağı (3354), Mengene Dağı (3412 m), Yiğittepe (3628 m), Başet Tepe (3684 m), Hasabeşir Tepe (3503 m), Cat Dağı (3146 m), İsabey Dağı (2837 m), Kuş Dağı (3529 m), Yedi Tepe (3162 m), İspiriz Dağları (3668 m), Kazan Dağı (2890 m), Çadır Dağı (3537 m), Calban Dağı (3250 m),Vaviran Dağları 3550 m), Erek Dağı (3200 m)’dir.

Plato ve Yaylaları: Dağların arasında yer alan yayla ve platolar hayvancılığa çok müsâittir. Başlıca yaylalar Hoşap Suyu ile Memedik Çayı arasında kalan yaylalar, Erçek Gölü kuzeyindeki yaylalar, Manda Dağı eteklerindeki yaylalarla Norduz Yaylasıdır.

Ovaları: Van ili çok verimli ve oldukça geniş ovalara sâhiptir. Başlıcaları: Çaldıran Ovası(Abuğa Düzü), Yüzölçümü 315 km2dir. Deniz seviyesinden yüksekliği 2000 m’dir. Kışın kar altında kalan bu ova ilkbaharda bataklık hâlini alır. Murâdiye Ovası: Bendimahi Suyunun, Van Gölüne döküldüğü yerde meydana gelmiştir. Yüzölçümü 115 km2dir. Karasu Vâdisinin genişlemesiyle meydana gelen ovalar ise Tarhani Düzü 5 km2, Noşar Düzü 80 km2 ve Akbulak Düzüdür. Hoşap Vâdisinin genişlemesiyle meydana gelen ovalar Hoşap Ovası 180 km2 ve Havasor Ovası 190 km2’dir. Memedik Vâdisinde bulunan ovalarsa Saray Düzü, Karahalk Düzü, Erçek Düzü, Van şehrinin kurulduğu Van Ovası ve Erciş’in kurulduğu Erciş Ovasıdır.

Akarsuları: Van il topraklarında çok sayıda küçük akarsu vardır. Bunların çoğu Van Gölüne dökülür. Memedik ÇayıErçek Gölüne dökülür. Başlıcaları Zilan Suyu, Bendimahi Çayı, Hoşap Suyu, Karasu, Arpak Çayı ve Memedik Çayıdır.

Gölleri: Van ilinde irili ufaklı çok göl vardır. Bunların en önemlisi Van Gölü ve Erçek Gölüdür. Van Gölü: Türkiye’nin en büyük gölüdür. Yüzölçümü 3713 km2dir. Üçgen şeklindedir. Deniz seviyesinden yüksekliği 1647 m’dir. Kıyıları çok girintili çıkıntılı olup, manzarası fevkalâde güzeldir. 250 m’den derin yerleri vardır. Gölde Akdamar, Adır, Çarpanak ve Kuş Adaları vardır. Göl tuzlu ve sodalı olduğu için sâdece inci kefalı vardır. Van Gölüne mahsus olan bu balık yörenin en büyük besin kaynaklarındandır. Yılın büyük bölümü gölün derinliklerinde yaşar. İlkbahar aylarında yumurtlamak için göle dökülen dere ağızlarına akın ederler. Dere ağızlarında yakalanan balıklar İl merkezi ve ilçelerde satılır. Halk balığın bir kısmını kış aylarında tüketmek için kurutur. Van Gölünün kirlenmesi ve bilinçsiz avlanma balığın neslinin azalmasına sebep olmuştur.

Erçek Gölü: Van Gölünün doğusundadır. Yüzölçümü 100 km2dir. Deniz seviyesinden yüksekliği 1803, derin yeri 15 m’dir. Erçek Gölünün tuz ve soda oranı Van Gölüne oranla daha fazladır. Burada balık yaşamaz. Ancak son zamanlarda Van Gölündeki İnci kefalinin bu gölde de çoğaltılması için çalışmalar sürmektedir. Göl çok az sayıda tatlı su kaynağıyla beslenir. Diğer göller: Van Gölü ile İran sınırı arasında 11 küçük göl vardır. Bu göllerin deniz seviyesinden yüksekliği 2000 m’den fazladır.