Konu: Hatay’da Yeni Mozaikler

Geçtiğimiz günlerde, Hatay’daki teleferik çalışmaları sırasında açığa çıkan “İskelet Mozaiği” sanal ortamda yayılan adıyla “Neşeli Mozaik” üzerindeki tartışmalar bitmedi, dahası bitecek gibi de görünmüyor. Önce, üzerinde “Neşeli ol, hayatını yaşa” yazdığı ve 1700 yıllık olduğu açıklandı fakat sonra Grekçe olan yazının yanlış okunduğu iddia edildi.


Tartışama devam ede dursun, Hatay’da yeni mozaikler bulundu. Bu alanda çalışan arkeolog Can Okkalı, Habertürk gazetesinden Esra Boğazlıyan’a şunları söylüyor: “ MS 2. yüzyıla ait olduğu tespit edilen ve 3 boyutlu olmalarıyla dikkat çeken bu yeni mozaikler, aslında yine bir inşaat olayıyla ortaya çıktı. Hilton Oteli’nin yapımına başlanırken, bölge 3. derece sit alanı olduğundan inşaata başlanmadan önce arkeolojik kazılar yapılmasına karar verildi ve Kültür Bakanlığı’nın gözetiminde arkeolojik sondajlar başladı. Bu çalışmalar sırasında yaklaşık 30 bin arkeolojik obje bulundu. Ardından kazının 17 bin metrekarelik alanın tamamına yayılmasına karar verildi.” Okkalı mozaiklerin bulunduğu alan hakkında da şunları söylüyor:

“Mozaikler ortalama iki bin senelik. En erken mozaiğimiz MS ikinci yüzyıl. 17 bin metrekarelik alanda mimari olarak sergilenecek eserler bakımından beş farklı dönemi görüyoruz. MÖ 2. yüzyıldan başlıyor, İslami devre kadar devam eden çeşitli izler var ama çıkan bütün buluntular, 30 bin parça ele alındığında, 13 farklı medeniyete ait. MÖ 2. yüzyıldan başlayarak günümüze kadar geldiğini görüyoruz. Buradaki en erken döneme ait yapımızın, MÖ 2. yüzyıl Hellenistik döneme ait bir liman yapısı olduğu düşünülüyor. Asi Nehri ve iç kısımlar arasında taşımacılığın sağlandığı bir dere üzerinde liman olduğu düşünülü- yor. Tabii bunun diğer kısımlarında arkeolojik eserler olduğu için daha fazla genişletemedik. Bizim alanımızın ortasından bir dere yatağı geçmiş. O yatak olmasa biz bu inşaatı yapamazdık. Daha doğrusu dere yatağı eski yerine geri dönmüş. Yaklaşık 2000 metrekare mozaiğimiz var. Adet olarak dersek 8-10 arasında. Her bölgede değişik ebatlarda mozaiklerimiz var ve farklı dönemlere ait.”

Hem Zanaat, Hem Sanat
Mozaikler, hem bu bölgeden hem de başka bölgelerden gelen değişik renkli taşlarla yapılmış. Arkeolog Okkalı şöyle sürdürüyor: “Bunların hiçbirinde boya kullanılmamış, hepsi elle kesilen taşlar. Zaten ya taş ya pişmiş toprak ya da cam kullanmışlar. Camı daha çok duvarda kullanmışlar, taşlar zeminde. Hepsi elle tek tek yapılmış. Roma dönemine ait bir villanın taban mozaiği de bulundu. Biz buna ‘Kuşlu Mozaik’ diyoruz. üzerinde ‘Büyük ruh’ yazıyor. Geç Roma – Bizans geçiş dönemi figürü. Çok küçük taşlarla, birkaç milimlik taşla yapılmış.”

Okkalı “Mozaiklerde 160 tane renk var. İlk aşamada yapılan araştırmalarda Japon bir araştırmacı böyle belirledi” diyor ve devam ediyor: “Ben bu kalitede bir eser görmedim. Düşünün ikinci yüzyılda üç boyutlu resim mozaik yapmışlar. Etrafında zengin bir hayvan sahnesi var. Mozaiğimiz burada bitmiyor. Bunlar esin perileri. Antik Yunan müzik, tiyatro, şiir, mitolojisinin esin kaynakları.

Bir başka mozaikte destanın, epik şiirin, mitolojinin ilham perisi ve karşısında antik dönem yazarı figürü var. Mitolojileri günümüze ulaştıran eserlerin yazarı bu. Dünyada bu şekilde anlatılan ilk sahne. Hesiodos’un Kalliope’den esin aldığı sahne bu. Hikayeye göre Hesiodos dağda çobanlık yapan bir kişi, keçilerini otlatırken dağda esin perisi Kalliope ile karşılaşıyor ve o anda şiir yazma yeteneğini alıyor ve bu sahnede o anlatılıyor. Dünyada bir benzeri yok bunun şimdiye kadar çıkanlar arasında. Mozaiklerde gölgelendirmeler ve 3 boyut var.”

‘Tutsak Eros’ Heykeli
“Başka bir alanda Eros heykeli var. Yine MS ikinci yüzyıl…. Tutsak Eros diye nitelendiriliyor. İşlediği suçtan dolayı cezalandırılıyor. Benim gördüğüm Antakya Müzesi’nde sergilenen heykellerin içinde olmak kaydıyla en sağlam heykel bu ve bizim müzemizde sergilenecek. Yaklaşık 79 santim civarında. Bu müze alanıyla ilgili bir sergileme projesi hazırlanıyor. Bütün bunlar buradan çıkarılacak ve çıkarılabilenler sergilenecek. Hepsini çıkaramayız, buna bir bilim heyeti ve kurul karar verecek. Burada çıkan eserler burada sergilenecek.”

Görücüye Çıkacak Mozaikler
Okkalı’dan dinleyelim: “Koridor üzerinde bir mozaik bulduk. Kuş haricinde birçok farklı hayvan var. Yaban domuzu, aslanlar var, geyik var, yaban keçileri, tavşanlar var. Bunlar çıkarılıp belgelendikten sonra üzerleri koruma amaçlı kapatıldı. Çeşitli koruma katmanlarıyla kapatıldı inşaat nedeniyle. İnşaat bitince bunlar çıkarılarak restore edilecek.”

‘Müze – Otel’ Yıl Sonunda Açılacak
Bütün bu eserler, Kültür Bakanlığı’na bağlı arkeologların gözetiminde, elle yapılan kazılarda bulunmuş. Eserlerin restorasyonunu ise otel inşaatını yürüten Asfuroğlu Grup’un bünyesindeki bir arkeoloji ekibi yürütüyor. Can Okkalı da o ekibin başında bulunuyor.

Bu eserlerin ortaya çıkmasını da sağlayan otel inşaatı bitmek üzere… Kazıların finansmanını üstlenen, bittikten sonra da bedelsiz olarak Müzeler Genel Müdürlüğü’ne hibe edileceğini söyleyen Necmi Asfuroğlu şöyle anlatıyor: “Bu eserlerin ortaya çıkması Allah’ın bir lütfu. Biz otel projesine başlarken çift bodrum talep ettik ve bu nedenle de 5.5 metreye kadar inildi. Bu mozaikler de bu derinlikte bulundu. Eğer çift bodrum istemeseydik iki metrelik kazı yapılacak ve bu mozaikler bulunmayacaktı. Kazılarda çıkan yaklaşık 30 bin objenin uygun görülenleri, müzede sergilenecek. Mozaikler de bulunduğu yerde restore edilecek ve sergilenecek. Otel, hiçbir eserin bulunmadığı yerlerde yükseliyor, çelik malzemelerden oluşan kolon ve kirişlerden oluşuyor. Bu eserlere zarar verilmemesi için hiçbir inşaat malzemesi bu alanda üretilmedi, hepsi dışarıdan getirilip yerleştirildi. İç cephedeki odalardan, aşağıdaki mozaikler de görülebilecek. Tamamladıktan sonra müzeyi Müzeler Genel Müdürlüğü’ne devredeceğiz.”