Avenarius ve Mach'ın öznel idealist öğretileri.

Alman düşünürü Richard Avenarius'la Avusturyalı fizikçi Ernst Mach'ın görgül eleştiricilik adıyla sunulan ortak öğretileri Kantçılık ve olguculuk temeline dayanır. Ayrıca bilim felsefesi ve Mahçılık adlarıyla de anılan bu öğretiye göre bilim özneldir, sadece pratik kolaylık sağlayan bir araçtan başka bir şey değildir. Çünkü, ne fizik ne metafizik, hiç bir şey bilinemez. Nesneler duyum karmaşalarıdır.

Dünya, bizim duyumlarımızdan ibarettir. Duyumlarımızsa, ne fizik ne de psişik yanı olan, yansız olgulardır. Hume'la Berkeley özdeksizciliğinin bir yinelenmesinden ibaret bulunan bu öğreti "Dünya benim duyumlarımdan başka bir şey değildir" önermesiyle özetlenebilir ki bu da onu tekbencilik saçmasına düşürür. Avenarius ve Mach, tekbenciliğe düşmemek ve öznelciliklerini gizlemek için "benim" sözcüğü yerine "bizim" sözcüğünü kullanırlar. Ne var ki dış dünyanın nesnel varlığı yoksa pek açıktır ki başka insanların da nesnel varlıkları olamaz, öyleyse "kendimden başka hiç bir şey bilemem" ve "benden başka hiç bir şey yoktur" saçmalığından da kaçınılamaz. Bu anlayışa göre fiziğin konusu, nesneler arasındaki bağlantılardır.

Mach, şöyle demektedir: "Duyumlar nesnelerin sembolleri değildir, tersine, nesneler duyumlar karmaşası için ansal sembollerdir. Evrenin gerçek elemanları nesneler değil, duyumlardır". Ünlü bir eleştirici Mach'ın bu sözlerini şöyle yanıtlar: "Öyleyse düşünce beyinsiz olarak vardır. Bu beyinsiz felsefeyi savunabilecek olan da var mıdır? Evet, o da vardır. Bu, Profesör Richard Avenarius'tur".

Bu bilimdışı öğreti Henri Poincare, P. Duhem, Adler, Petzoldt vb. gibi birçok düşünürlerce izlenmiş ve Bazarov, Bogdanov, Lunaçarski, Bermann, Hellfond, İyuşkeviç, Suvorov vb. gibi birçok düşünürlerce de Marksçılıkla bağdaştırılmaya çalışılmıştır. Derleyen: Sosyolog Ömer YILDIRIM