Bilindiği üzere canlılar fotosentez ile güneş enerjisini kullarak organik madde sentezini gerçekleştirirler. Ancak bazı canlılar güneş ışınlarını kullanmak yerine inorganik maddelerinn resüksiyonu (oksidasyonu) ile meydana gelen kimyasal enerjiyi kullanarak organik madde sentezi yaparlar. Bu şekildeki organik madde sentezine kemosentez denilmektedir. Bu olayı gerçekleştiren canlılara ise kemoototrof canlılar denilmektedir.
Kemosentez yapan canlılar ;

  • Azot bakterileri
  • Kükürt bakterileri
  • Demir bakterileri
  • Hidrojen bakterileri
  • Bazı arkebakteriler.

Önemli Not: Bazı biyoloji kaynaklarında kemosentez yapan canlılar başlığı yerine kemosentez yapan bakteriler olarak geçmektedir. Bu neden yukardaki başlığı kemosentez yapan bakteriler olarak görebilirsiniz.
Kemosentez yapan canlılar bir diğer ifadeyle bakterileri sizlere ifade etmeden önce kemosentez hakkındaki bilgileri kısaca hatırlayalım.
Kemosentez için kimyasal enerji kullanılır ve besin sentezi gerçekleşir. Kemosentezin ilk reaksiyonunda kimyasal enerji elde edilir ve daha sonra elde edilen bu kimyasal enerji ile besin sentezi gerçekleştirilir.
Eğer bir canlı kemosentez olayını gerçekleştirebiliyorsa o canlı;

  • Prokaryottur.
  • Tek hücrelidir.
  • Zorunlu oksijenli solunum yapmaktadır.
  • Hücre bölünmesi ile büyümeyen ancak çoğabilen bir canlıdır.

Kemosentez için kullanılan inorganik maddeler

  • Amonyak
  • Demir
  • Nitrit
  • Nitrat
  • Hidrojen Gazı
  • Hidrojen Sülfür
  • Sülfür



KEMOSENTEZ YAPAN CANLILAR
1. Azot Bakteriler
Azot iz elementler arasında yer almaktadır. Bitkileri yapısında bulunması gereken az miktardaki elementlere iz elementler denilmektedir.
Tüm canlıların gereksinim duyduğu ana elementlerden olan azot amonyak, amonyum, nitrit ve nitrat bileşikleri ile birlikte toprak yapısında bulunmaktadır.
Bitki ve hayvanların azotlu organik maddelerin atıklarını çürükçül (saprofit) organizmalar tarafından parçalanarak amonyak meydana gelmesine pütrifikasyon (çürüme) denilmektedir.

Aerobik bakterilerin çeşitli formlarının azot, amonyum ve nitriti kullanarak aşamalı olarak nitrata dönüşmesine nitrifikasyon denilmektedir. Amonyağın doğada önce nitrite, nitritin de nitrata dönüştürülmesi işlemidir. Doğada bu işlemi nitrifikasyon bakterileri yapmaktadır. Bu bakteriler nitrosomanas ve nitrobakterlerdir. Ölen canlıların proteinlerinin oksijenli ortamda mantar ve bakteri faaliyetleri ile amonyum iyonu, su ve karbondioksite kadar giden bir dizi ara basamakla yıkılmasına ek olarak amonyumun nitromonas bakterilerince nitrite ve nitritin de nitrobacter bakterilerince nitrat iyonlarına kadar okside olması olayı.
Nitrit bakterileri
Nitrat bakterileri
Kükürt Bakteriler

Kükürt bakterileri
Bu tür bakteriler kükürtlü bileşiklerin redüksiyonu yani oksidasyonu sonucu kimyasal enerji elde ederler. Elde ettikleri kimyasal enerjiyi tepkime sonucunda oluşan karbondioksit ve suyun glikoza dönüştürülmesinde kullanılır. Bu şekilde kükürt bakterileri kemosentez olayını gerçekleştirmiş olur.
Arkebakteriler
Kemosentez yapan bazı bakteri türleri bataklık gibi oksijeni az olan ortamlarda çürümek üzere olan maddeleri metan gazına çevirirler. Bu tür bakterilere metanojenler denilmektedir.
Metanojenler metan gazı üretiminde ortaya çıkan enerjiyi besin üretiminde kullanırlar. Bazı bakteriler ise metan gazını redüksiyona uğratarak organik madde sentezi için gerekli enerjiyi sağlamaktadır. Bir diğer ifadeyle metan gazı ile kemosentez yapmayı sağlamaktadır.
Hidrojen Bakterileri
Bacillus panctotrophus, Hydrogenomona vb. bakteriler hidrojen bakterileri olarak bilinmektedir. Bu tür bakteriler hidrojen içeren ortamlarda yaşamlarını sürdürürler. Bu bakteri çeşitleri hidrojeni yülseltgeyerek su ve enerji elde ederler. Elde ettikleri bu enerjileri ise besin sentezinde kullanmaktadırlar.