Oksijenli ve oksijensiz ortamda yaşamını sürdüren canlıların hücresi içerisinde gerçekleşen bir dizi katabolik tepkimeler serine glikoliz denilmektedir. Farklı biyoloji kaynaklarında, hücre içerisinde oksijen kullanmadan glikozun kademeli olarak parçalanarak pürivik aside dönüştürülmesine glikoliz denilmektedir.
Glikoliz reaksiyonları, glikoz moelkülü ile başlar ve 2 adet piruvatın oluşumu ile sonlanır.
Glikoliz olayı prokaryot canlılarda, mantarlarda, bitkilerde ve hayvanlarda gerçekleşen ortak bir olaydır.
Hücre sitoplazmasında meydana gelen glikoliz tepkimesi, hazırlık evresi ve üretim evresi olmak üzere 2 evreden oluşmaktadır.
GLİKOLİZ EVRESİ

1. Hazırlık Evresi
Bu evre glikoz molekülünün aktifleşrilme sürecidir. Hazırlık evresinde 2 ATP (adenozin tri fosfat) harcanmaktadır.
2. Üretim Evresi
Glikolizin bu evresinde ise substrat düzeyinde fosforilasyon ile ATP üretimi ve NADH oluşmaktadır.
Glikoliz tepkimeleri ile glikoliz molekülünün kismi yıkımı gerçekleşmektedir. Sonuç olarak ana hatlarıyla 1 adet 6C glikoz, 2 adet 3 karbonlu piruvata dönüştürülür. Glikoliz tepkimeleri ile elde edilen net enerji verimi glikoz başına 2 ATP ve 2 NADH‘dır.

GLİKOLİZ TEPKİMESİNİ KISACA ÖZETLİYECEK OLURSAK
Hazırlık evresi

  • Glikoz molekülün aktif hale gelebilmesi için glikoz molekülünün yapısı içerisinde bulunan ATP’den bir fosfat grubu koparılarak bağlanmasıyla glikoz monofosfat bileşiği oluşur.
  • Glikozmonofosfat reaksiyonları enzimlerin yardımıyla reaksiyona uğrayarak früktoz monofosfata dönüştürülür.
  • Früktoz monofosfat bileşiği bir ATP molekülünün fosfat grubundan bir tane daha alarak kendini früktoz difosfata dönüştürür. Tüm bu olayların sonucunda 2 ATP molekülü harcanarak glikoz molekülünü aktif hale getirilmiş olunur.

Üretim Evresi

  • Kararsız bir birleşik olma özelliği bulunan früktoz monofosfat molekülü hazırlık evresinden kısa bir süre sonra parçalanarak her biri birer fosfat grubu taşıyan üç karbonlu iki ayrı moleküle dönüşür. Oluşan bu yeni öoleküle fosfogliseraldehit (PGAL) denilmektedir.
  • NAD koenzimi, 2 molekül PGAL’dan kopan iki çift hidrojeni tutarak NADH + H olarak indirgenir (resüksiyon). Ayrıca her PGAL sitoplazmadan birer inorganik fosfat grubu alarak 2 fosfatlı difosfogliserik asite (DPGA) dönüşür.
  • 3C (karbonlu) DPGA moleküllerinden birer fosfat grubu ADP’ye aktarılarak 2 ATP sentezlenir. Böylece 3C ve bir fosfat grubu taşıyan PGA oluşmaktadır.
  • Oluşan PGA fosfat gruplarının ADP’lere aktarılmasıyla 2 ATP daha sentezlenmektedir. Böylece fosfat gruplarını kaybeden PGA’lardan 2 molekül pirüik asit (pirüvat) oluşmaktadır.
  • Glikoliz olayının bu aşamasında glikozdan aktarılan enerjinin büyük çoğunluğu pirüvik asitte tutulmaktadır.

Memeli canlıların alyuvar hücresindeki gibi bazı doku ve hücreler için tek metabolik enerji kaynağı glikoliz tepkimeleridir. Ayrıca glikoliz olayı, hücresel solunumda ATP’nin üretildiği başlangıç tepkimeleridir. Glikoliz ile enerjinin büyük bir kısmı sağlanmaktadır.