Gonat olarak da adlandırılan eşey bezleri üreme hücrelerinin oluşturulmasında ve hormon salgılanmasında etkilidir. Eşey bezleri; dişilerde ovaryum, erkeklerde testistir. Bu bezler androjen, östrojen ve progesteron olmak üzere steroid
yapıda üç tip hormon üretir. Üretimleri FSH ve LH tarafından düzenlenen bu hormonlar, büyüme ve gelişmeyi düzenler, üreme döngülerini ve eşeye özgü davranışları kontrol eder.
EŞEYSEL BEZLER
Ovaryum (Yumurtalık)
Dişilerde karın boşluğunun altında bulunan yumru biçimindeki bir çift bezdir. Östrojen ve progesteron hormonlarını salgılar. Östrojen, ikincil eşey karakterlerinin (göğüslerin büyümesi, sesin incelmesi, omuzların genişlemesi gibi) kazanılmasını, progesteron ile birlikte ovaryumun gelişmesini ve mitozu hızlandırarak döl yatağı duvarının kalınlaşmasını sağlar. Progesteron, gebeliğe hazırlanmada önemli rol oynar ve döl yatağını (rahim) embriyonun tutunabilmesi
için uygun hâle getirir.
Testisler
Testisler; kas gelişmesi, vücut kıllanması ve ses kalınlaşması gibi erkeklik özelliklerinin ortaya çıkmasını sağlayan testosteron hormonunu salgılarlar. Testosteron spermin oluşturulması için testislerin normal gelişimini de sağlar.
Eşeysel Hormonlar
Dişilerde, yumurtalıktan östrojen ve progesteron hormonu, erkeklerde testislerden testosteron hormonu salgılanır.
Östrojen: Hipofizden salgılanan FSH’nin yumurtalığı uyarması ile kana verilir. Dişilerde sesin incelmesi, göğüs, kalça ve üreme organlarının gelişmesi gibi ikincil eşey karakterleri üzerinde etkilidir. Adet döngüsü (menstruasyon), yumurta oluşumu, meme bezlerinin gelişimi bu hormona bağlı olarak gerçekleşir.
Progesteron: Hipofizden salgılanan LH’nin yumurtalığı etkilemesi ile salgılanır. Döl yatağını her ay döllenme olasılığına karşı geliştirir. Yumurta döllenirse embriyonun döl yatağına tutunmasına ve gelişmesine yardımcı olur. Gebelik hormonu olarak da bilinir.
Testosteron: Hipofizin FSH ve LH hormonlarının etkisiyle salgılanır. İkincil eşey karakterlerin oluşması üzerinde etkilidir. Sakal ve bıyık çıkması, kıllanma, ses kalınlaşması, kasların ve yardımcı eşey yapıların (prostat bezi, sperm kesesi, penis) gelişmesi üzerinde etkilidir.