Tarama (Kaynak Tarama)

Kaynak Nasıl Aranır?

Tarihi olaylar, aynı özelliklerle tekrar etmez. Bu nedenle tarih bilimi deney ve gözlem metodunu kullanamaz.

Tarihi olayları araştıran bir tarihçi sırasıyla aşağıdaki yöntemleri uygular

I. KAYNAK ARAMA (Belge Bulma) : Önce olayla ilgili kaynaklar aranır.

Geçmişten kalan ve tarihi bir olay hakkında bilgi veren her türlü malzemeye kaynak (belge) denir.

Bir malzemenin kaynak olarak nitelendirilebilmesi için:

1. İçinde bulunduğu devirde veya bu devre yakın bir zamanda yazılması,

2. Devrinin kaynaklarından yararlanarak oluşturulmuş olması gereklidir.

Kaynaklar iki gurupta incelenir:

A- Kapsadıkları Bilginin Değerine Göre Kaynaklar

1. Ana Kaynaklar (Birinci el kaynaklar): Olayın geçtiği döneme ait kaynaklardır.

2. İkinci El Kaynaklar: Ana kaynaklardan yararlanılarak hazırlanan kaynaklardır.

B- Bilgi Veren Kaynağın Cinsine Göre Kaynaklar

1. Sözlü Kaynaklar: Bunlar; tarihsel öyküler, şiirler, söylenceler, destanlar, menkıbeler, fıkra ve atasözleridir.

2. Yazılı, Sesli ve Görüntülü Kaynaklar: Bunlar, korundukları yerlere göre üç gruba ayrılır:

a) Arşiv Malzemeleri: Fermanlar, beratlar, kanunnameler, ilâmlar gibi resmî mühür ve imza taşıyan yazılı belgelerdir. Ayrıca; resim ve fotoğraflar, filmler, plâklar, video ve teyp kasetleri, bilgisayar disketleri ile görüntülü ve sesli belgeler de arşivlerde saklanır.

b) Kütüphane Malzemeleri: Şecereler, takvimler ve yıllıklar, vakayinameler, yaşam öyküleri (biyografi), hatıralar, seyahatnameler, gazete ve dergi gibi süreli yayınlardan oluşan malzemelerdir.

c) Müzelik Malzemeler: Kitabeler, abideler, heykeller, mezar taşları ve lâhitler, madalyalar, paralar, insan iskeletleri, ev eşyaları, aletler, silâhlar ile arkeolojik ve etnografik malzemelerdir.

Ayrıca kaynakları YAZILI ve YAZISIZ kaynaklar diye de ikiye ayırabiliriz:

Yazılı Kaynaklar: Fermanlar, Antlaşma metinleri, paralar, kitabeler… vs.

Yazısız kaynaklar: Destanlar, atasözleri gibi sözlü belgelerin yanında, kullanılan araç-gereçler, giyim eşyaları, barınaklar ve iskeletlerdir. )

Bu tür belgeler özellikle tarih öncesi dönemleri açıklamada büyük öneme sahiptir.