Küçük yapılı moleküllerin az yoğunluktaki ortamdan çok yoğun ortama enerji yani ATP (Adenozin Tri Fosfat) harcayarak geçişine aktif taşıma denilmektedir.
Aktif taşıma olayında, hücre zarı üzerinde por adı verilen delikler bulunmaktadır ve bu deliklerden geçebilecek büyüklükteki moleküller taşıyıcı protein ve taşıyıcı enzimlerinyardımıyla gerçekleşmektedir. Aktif taşıma hem hücre dışına hemde hücre içine doğru gerçekleşebilmektedir.

Aktif taşıma olayında sıcaklık önemli bir faktördür. sıcaklığın artması ile birlikte taşıma hızı da artar. Ancak sıcaklık artışının devam etmesi durumunda ise aktif taşıma hızı azalır. Peki neden böyle olmaktadır? Çünkü yukarıda ifade ettiğimiz gibi aktif taşıma taşıyıcı protein ve enzimlerin yardımını almaktadır. Bu nedenle sıcaklığın artarak yüksek seviyelere gelmesi protein ve enzimleri denatüre etmektedir.
Aktif Taşıma 2 çeşittir;


  • Büyük moleküllerin hücre içine alınmasını sağlayan Endositoz
  • Hücre içerisindeki büyük moleküllerin atılmasını sağlayan Ekzositoz

ÖNEMLİ NOT: Yukarıda ifade ettiğimiz endositoz ve ekzositoz taşıma olayı bazı biyoloji kaynaklarında farklı bir taşıma olarak ele alınır. Ama genelde birçok biyoloji kaynağında aktif taşımanın çeşitleri olarak geçmektedir. teorik olarak doğru bir bilgidir. Bu nedenle bizde sizlere aktif taşımanın çeşitleri böyle ifade etme gereksinimi hissettik.
Aktif Taşımanın Özellikleri


  • Aktif taşıma olayında enerji harcanmaktadır. Yani ATP harcanmaktadır.
  • Madde geçişi az yoğun ortamdan çok yoğun ortama doğrudur.
  • Madde derişimi aynı olan ortamlarda küçük moleküller aktif taşıma ile taşınır.
  • Aktif taşıma olayı yalnızca canlı hücrelerde meydana gelmektedir.
  • Aktif taşımada enzimler ve proteinler rol almaktadır.
  • Aktif taşıma olayında yoğunluk farkı olmak zorunda değildir. Yoğunluk farkının şart olduğu taşıma yöntemi pasif taşımadır.
  • Aktif taşıma olayında iki ortam arasındaki yoğunluk farkı korunabilmektedir. Ancak bu durum her aktif taşıma için geçerli değildir.
  • Aktif taşımada ve kolaylaştırılmış difüzyonda bir taşıyıcı kullanılması, küçük moleküllerin taşınması, enzimlerin görev alması, canlı hücrelerde gerçekleşmesi ortaktır.

Aktif taşıma örnekleri

İnce bağırsaklarda yer alan glikozun kana karışması aktif taşıma için güzel bir örnektir. Ayrıca böbreklerde gerçekleşen geri emilim olayıda aktif taşımaya güzel örnektir.
Aktif Taşıma Çeşitleri


Endositoz

Hücre zarında por olarak adlandırılan delikler bulunmakta ve bu deliklerden geçemeyecek büyüklükteki maddelerin hücre içine alımasına endositoz denilmektedir. Endositoz fagositoz ve pinositoz olmak üzere 2 çeşiti bulunmaktadır.
a. Fagositoz: Katı besin maddelerinin, vezikül oluşturacak biçimde, hücre sitoplazmalasına alması olayına fagositoz denilmektedir.
b. Pinositoz: Hücre zarında por olarak adlandırılan hücre boşluklarından geçemeyen sıvı maddelerin pinositik cep oluşturarak hücre içine alınmasına pinositoz denilmektedir.

Ekzositoz

Hücre içerisinde büyük moleküllü sindirilmeyen atıkların hücre zarıyla dışarı atılmasına sağlayan taşıma şekline ekzositoz denilmektedir.