Canlıların yaşamına devam edebilmesi için sadece karbonhidrat, yağ ve protein almaları yeterli değildir.Bunları kullanabilmesi ve bazı özel fonksiyonlar için az miktarda yardımcı maddelere de ihtiyaç duyar. Bu maddelerin
bir kısmı vitaminlerdir.
Vitaminlerin Görevleri ve Özellikleri


  • Vitaminler, düzenleyici maddelerdir ve bileşik enzimlerin koenzim bölümünü oluşturur.
  • Vitaminler dışarıdan besinlerle alınır.
  • Sadece bitkiler ihtiyaç duydukları tüm vitaminleri sentezleyebilir.
  • Vitaminler enerji vermez ve hücrelerde yapı birimi olarak kullanılmaz.
  • Hücre zarından geçebilecek büyüklükte olduklarından sindirilmeden kan dolaşımına katılır.
  • Beslenme ile yeteri kadar alınmazsa öncelikle kandaki vitamin miktarı azalır.
  • Yetersiz beslenme devam ederse hücredeki vitamin düzeyi düşerek ilgili metabolik reaksiyon bozulur.


  • Vitaminler suda çözünen ve yağda çözünen olmak üzere ikiye ayrılır.
  • Suda çözünen vitaminler (B ve C) vücutta depo edilmediğinden günlük olarak alınır ve fazlası idrarla atılır.
  • Yağda çözünen vitaminler (A, D, E ve K) vücutta depo edilebilir ve dokularda aşırı birikimi toksik etki yapar. Bu durumda vitamin zehirlenmesi (hipervitaminoz) meydana gelir.
  • Suda çözünen vitaminlerin eksikliğinde hastalık etkeni yağda çözünene göre daha önce çıkar.
  • Vitaminler suda çözünen vitaminler ve yağda çözünen vitaminler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

VİTAMİN ÇEŞİTLERİ VE GÖREVLERİ



Suda Çözünen Vitaminler


B Vitamini


  • Genellikle et, süt, yumurta, karaciğer, yeşil sebzeler, kuru yemiş, tahıllar ve meyvelerde bulunur.
  • Bazı bileşik enzimlerin yapısında koenzim olarak iş yapar.
  • Bazı B vitaminleri insanın kalın bağırsağında yaşayan bakteriler tarafından üretilebilir.
  • B grubu vitamin eksikliğinde yorgunluk, kaslarda kramp, anemi, tırnaklarda kırılma, saç dökülmesi, sinirsel bozukluk, zihin bulanıklığı ve erken bunama görülebilir.

C Vitamini


  • Genellikle taze sebze ve meyvelerde bulunur.
  • Hava ile temas ettiğinde ya da sıcaklığın etkisiyle çabuk bozulur. Kabuğu soyulan; elma, armut, patates gibi besinlerin kararması C vitamininin varlığını gösterir.
  • Antioksidan (kanser önleyici) işlevleri vardır.
  • Bağışıklık sisteminin güçlenmesinde ve diş sağlığının korunmasında etkilidir.
  • C vitamini eksikliği diş eti kanaması, hâlsizlik, eklemlerde ağrı ve yaraların geç iyileşmesi şeklinde kendini gösteren skorbüt hastalığına sebep olabilir.
  • Kan hücrelerinin yapımı için gerekli olan demir ve folik asidin kana geçmesini kolaylaştırıp kansızlığı önlemede etkilidir.

Yağda Çözünen Vitaminler


A Vitamini


  • Et, karaciğer, balık, süt, yumurta ve tereyağı gibi hayvansal gıdalarda; koyu yeşil ve turuncu renkli sebzelerde bolca bulunur.
  • Besinlerle provitamin A şeklinde alınıp ince bağırsak ve karaciğerde A vitaminine dönüşür.
  • Eksikliğinde deride keratin miktarı artar ve pul pul dökülmeler görülür.
  • Bağışıklığın güçlenmesine etki eder. Kızamık hastalığında A vitamininin önerilmesinin nedeni budur.
  • Uzun süreli A vitamini eksikliğinde gece körlüğü oluşabilir.
  • Hücre farklılaşmasındaki rolünden dolayı A vitamini, sperm oluşumu ve embriyonun gelişimi için gereklidir.

D Vitamini


  • Et, karaciğer, balık, süt, yumurta ve tereyağı gibi besinlerde bulunur.
  • Besinlerle provitamin D şeklinde alınıp güneş ışığının etkisiyle deride D vitaminine dönüşür.
  • D vitamini sıcaklığa dayanıklıdır, fakat hava ile temas ettiğinde ve ışığın etkisiyle yapısı bozulabilir.
  • D vitamini eksikliğinde besinlerle alınan kalsiyum ve fosfor mineralleri, ince bağırsaktan yeterince emilemez. Bunun sonucunda çocuklarda raşitizm, yetişkinlerde osteomalazi hastalıkları oluşur. Her iki hastalıkta da kemik mineral yoğunluğunda bozulma ve kemiklerde yumuşama söz konusudur.
  • Uzun süreli eksikliğinde kılcal damarlarda çatlama ve diş eti çekilmesi görülebilir.
  • Çocuklarda tedavi gecikirse uzun kemiklerde şekil bozuklukları ortaya çıkar.
  • D vitamininin vücuda normalden fazla alınması eklemlerin ve yumuşak dokuların kireçlenmesine neden olur.

E Vitamini


  • Genellikle tahıllarda, yumurta sarısında, kuru yemişlerde, yeşil yapraklı bitkilerde ve bitkisel yağlarda bulunur.
  • Antioksidan (kanser önleyici) özellik gösterir. Hücre metabolizması sonucu oluşan ve zehir etkisi gösteren hidrojen peroksidin (H2O2) parçalanmasında etkilidir.
  • E vitamini eksikliği erkeklerde sperm üretiminin azalmasına, kadınlarda rahim fonksiyonlarının bozulmasına, kasların zayıflamasına, alyuvarların parçalanmasına ve hücrelerde zar yapısının bozulmasına neden olur.

K Vitamini


  • Genellikle karaciğer ve yeşil sebzelerde bulunur.
  • İnsanın kalın bağırsağında yaşayan bakteriler tarafından üretilir.
  • Oksijenli solunumda ve kanın pıhtılaşmasında görev alan bazı enzimlerin kofaktörü olarak iş yapar.
  • K vitamini eksikliğinde kanın damar dışında pıhtılaşma süresi uzar.