İnsanda üreme sistemi, dişi ve erkek üreme sistemi olarak iki gruba ayrılır. Çünkü dişi ve erkek üreme sisteminde yer alan organlar farklı görevleri gerçekleştirmektedir.
Erkek Üreme Sistemi
Erkek üreme sistemi;erkek eşey organı, yardımcı bezler ve testislerden oluşur. Testisler spermlerin üretildiği yapılardır. Burada üretilen spermler, üreme organının yardımıyla vücut dışına atılır.
Testisler, doğumdan kısa bir süre önce veya doğumdan hemen sonra, testis torbasına(skrotum) geçerler.Testislerin, skrotal torba içine inmesi, spermlerin üretilebilmesi için gereklidir. Çünkü sperm hücreleri normal vücut sıcaklığında oluşamazlar.
Her testis, yaklaşık 1000 kadar kıvrımlı bir yapıda olan seminifer tüpçüklerinden meydana gelir. Spermler bu tüpçüklerin içinde bulunan germinatif hücrelerden meydana gelirler.
Seminifer tüpçüklerinde bulunan sertoli hücreleri ise spermlerin beslenmesini sağlar.
Yine tüpçüklerin içine dağılmış olan leyding hücreleri erkek cinsiyet hormonu olan testosteronu salgılar. Henüz hareket ve döllenme yeteneği kazanmamış olan spermler, seminifer tüpçüklerden hareket ve döllenme yeteneği kazanacakları epididimise geçerler.
Burada döllenme yeteneğini kaybetmeden 30 gün bekleyebilirler.
Her epididimis, vas deferens denilen bir kanalla testis torbasından çıkarak, idrar kesesi üzerinden geçerek, üretraya bağlanır. Üretra ise erkek eşey organı ile vücut dışına açılır.
Spermler vücut dışına atılırken seminal sıvı denilen spermlerin hareketini kolaylaştıran ve beslenmesini sağlayan bir sıvı içinde bulunur. Bu sıvı, prostat bezi, cowper bezi ve seminal bez denilen üç bez tarafından üretilir.
Prostat bezi ayrıca sperm ve idrarın aynı anda çıkışını engeller. Spermin atılması sırasında prostatı çevreleyen kaslar istemsiz olarak kasılarak spermi üretraya boşaltırken, idrarın üretraya geçişini engeller.
Erkeklerde cinsiyet hormonları testosteron, LH ve FSH’dır. Testosteron, erkeklerde ikincil eşey karakterlerin oluşumunu sağlar ve testislerde üretilir. Testislerden az miktarda östrojen hormonu da salgılanır.
Hipofizden salgılanan FSH spermatogenezi (sperm oluşumu) uyarır. LH ise seminifer tüpçüklerinin arasında bulunan leyding hücrelerinden testosteron salgılanmasını sağlar. Ayrıca spermatogenezin tamamlanmasını sağlar. Kanda testosteron hormonu miktarının artması, LH salgısını azaltır.
Dişi Üreme Sistemi
Dişi üreme organları, yumurtalıklar (ovaryum), yumurta kanalları (fallopi tüpleri), rahim (uterus) serviks ve vajinadan meydana gelir.
Ovaryumlar (yumurtalıklar); içinde belli sayıda folikül kesesi bulunur. Bu keselerin içinde olgunlaşmamış yumurta hücreleri vardır.
Her adet döneminde genellikle bir folikül gelişerek olgunlaşmış yumurta hücresini serbest bırakır. Folikül hücrelerinden aynı zamanda östrojen hormonu da salgılanır.
Yumurta kanalı; döllenmenin olduğu kısımdır. Döllenmiş yumurta ilk bölünmelerini yumurta kanalında geçirir ve 3 – 5 gün sonra döl yatağına ulaşır.
Fallopi tüpünün ön ucu kirpikli huni şeklindedir. Bu kirpikli huni, yumurtalık içinde üretilip serbest kalan yumurtayıyakalar ve tüp içine atar. Yumurta kanalının içinde titrek siller vardır. Bu sillerin hareketi yumurtanın ya da zigotun döl yatağına ulaşmasını sağlar.
Döl yatağı; karın boşluğun altında ve idrar kesesinin arkasında bulunan kaslı bir yapıdır. Yumruk büyüklüğünde olan bu yapının iç yüzeyi bol kan damarı ve mukus salgılayan endometriyum denilen bir örtü ile kaplıdır. Adet döngüsüne bağlı olarak endometriyumun kalınlığı değişir.
Endometriyum zarının hücreleri mitoz bölünme ile çoğalır. Yapısındaki kılcal damarların genişlemesine bağlı olarak kan miktarı ve kalınlığı artar. Böylece zigotun gelişmesi için uygun bir hale gelir.
Embriyo, gelişiminin ilk 2 – 4 haftasında doğrudan endometriyumdan beslenir. Bu süreçten sonra embriyonun besin alış verişi plasentadan sağlanır.
Vajina ve serviks; döllenmemiş yumurtanın atılması, spermlerin üreme organına bırakılması ve doğumun gerçekleşmesi ise vajina ile sağlanır.
Vajinanın üretra ile bağlantısı yoktur. Yani dişilerde üreme hücreleri ile boşaltım artıkları ayrı kanallardan vücut dışına atılır. Vajinayı döl yatağına bağlayan bölgeye ise serviks denir.