Konu: Alkol Bağımlığı

Tarihçe
* 8 bin yıl önce Mezopotamyalıların arpayı ekmek yapmak için ilk ıslah etmesiyle bira yapımı başladı.


* 6 bin yıl önce Sümerler, Godin Tepelerinde (Batı İran ve Anadolu) bira ve şarap içiyorlardı.


* Paleolitik çağda fermente edilmiş meyve, tahıl ve baldan alkol yapılıyordu.


* Metanol, Yunanca Methy ve Sanskritçe Madhu kelimelerinden gelir ve bal, sarhoş eden madde anlamına gelir.


* Alkol kelimesi Arapçadan gelmektedir.


* Distilasyon, İS 8. yy’da Arabistan’da başlamıştır.



Alkolizmin Kliniği

* Alkolizm, davranışsal bir bozukluktur.

* Tekrarlayıcı olarak fazla miktarlarda alınan alkole bağlı problemler gelişmesi anlamına gelir.

* Alkolik, kötü sonuçlar doğurmasına rağmen, kompulsif bir biçimde alkol içmeye devam eder.

* Alkolizmde, alkol alımının sınırlanması ile ilgili kontrol kaybolmuştur





İnsanlar neden içiyorlar?

- Zevk almak

- Duygudurumu düzeltmek

- Stresle başa çıkmak

- Alkol içme arzusu (craving, aş erme)


Alkoliğin hayatı

* İçenlerle arkadaşlık eder, evlenir

* İçmek için her zaman neden vardır: mutluluk, neşesizlik, gerginlik vs

* İçme fırsatları sonsuzdur: maç, av, parti, tatil, doğum günü vs

* Alkolizm ilerledikçe problemler artar, yalnız içmeye başlar, gizlice içer, şişeleri saklar, durumun ciddiyetini saklamaya çalışır

* Suçluluk duygusu gelişir, suçluluk ve pişmanlık duygularını bastırmak için daha çok içmeye ve sabahları kalkınca içmeye başlar.



Alkolizmde kısır döngü

Suçluluk ve anksiyete nedeniyle daha çok alkol alır, alkol aldıkça anksiyete ve depresyon derinleşir ve şu belirtiler ortaya çıkar: Uyku kalitesinde bozulma, gece uyanmalar, depresif duygudurumu, huzursuzluk ve sıkıntı hisleri, panik nöbetleri, göğüs ağrısı, çarpıntı, nefes almada zorluk …...

Alkolizmde fiziksel bulgular

- Arkus senilis: gözün kornea tabakasında yağ halkası

- Acne rosecea : kırmızı burun

- Palmar eritem: avuç içinde kırmızılık

- Asteriksis: Elde flapping tremor (büyük amplitüdlü titreme)

- Sigara yanıkları: parmak, göğüs vs’de

- Morarıklıklar (düşme ve çarpmalara bağlı)

- Hepatomegali (karaciğer büyümesi), karın ağrısı

- Spider anjioma

- Periferik nöropati (el ve ayaklarda his kusurları, uyuşma vs)

- Kan tetkiklerinde anormallikler: GGT, MCV, AST, ALT, ürik asit, trigliseritler, üre yükselir

Doğal gidiş, cinsiyet farkı

Erkeklerde daha erken başlar (20 civarı), sinsi gidişlidir, 30 yaşından önce problemleri farketmek zordur. 45 yaşından sonra başlama nadirdir.

Kadınlarda başlangıç daha geç olur, depresyon daha sıktır.




Alkolizm tipleri

Gamma tipi alkolizm: Çok aşırı miktarda alkolün aralıksız biçimde alındığı epizotların yaşandığı, ama aralarda alkol alınmayan dönemlerin olduğu alkolizm tipi. Örneğin kişi günler boyunca sızıncaya kadar alkol alıp ayılır ayılmaz içmeye devam eder. Sağlık durumu nedeniyle içemez hale gelince birkaç gün hasta yatar, daha sonra 1-2 hafta alkol almaz ve sonra herşey yeniden başlar. Bu kişilerde temel problem alkol alımı ile ilgili kontrol kaybıdır, yasal ve sosyal problemler ön plandadır. Bunun tersine “Fransız tipi alkolizm”de kişi sürekli olarak fazla ama aşırı olmayan miktarlarda alkol alır, alkol kullanımı bir hayat tarzı haline gelmiştir. Herhangi bir nedenle alkol içmeyi durdururlarsa alkol yoksunluğuna girebilirler. Uzun vadede sağlık problemleri ortaya çıkar.

Tip A-B ya da 1-2: Erken yaşlarda başlayan, ailede alkolizm öyküsünün varolduğu, antisosyal kişilik bozukluğu ile birlikte sık görülen kötü gidişli alkolizm ve daha geç yaşta başlayan, aile öyküsünün olmadığı, daha çok depresyonun eşlik ettiği, daha iyi gidişli alkolizm tipi.

Komplikasyonlar (alkolizmin sonuçları)

Sosyal:

Boşanma, terkedilme

İş sorunları, devamsızlık

Ev-iş-trafik kazaları

Adli problemler

Tıbbi: 1.Akut sorunlar 2.Kronik sorunlar 3.Yoksunluk belirtileri

Karaciğer harabiyeti, kardiyomiyopati (kalp büyümesi), anemi (kansızlık), yüksek tansiyon, trombositopeni (pıhtılaşma sağlayan hücrelerde azalma), miyopati (kas yıkımı), kanser, teratojenite (anne karnındaki bebekte anormallikler), pankreatit (pankreas iltahabı), pnömoni (zatüre), merkezi sinir sistemi bozuklukları (retrobulbar nörit,Wernike-Korskof Sendromu ve bunaması, serebeller atrofi)

Alkol Yoksunluğu belirtileri

Otonomik hiperaktivite (terleme, nabız 100’ün üstünde)
titreme
uykusuzluk
bulantı ve kusma
geçici halusinasyon ve ilüzyonlar: alkolü bıraktıktan sonra 1-2 gün içinde görülür.
psikomotor ajitasyon
anksiyete
grand mal konvülzyonlar (epileptik nöbetler): alkolü bıraktıktan sonra 2 gün içinde görülür.

Deliryum tremens: Uzun süre fazla miktarda alkol alan kişilerde alkolü kestikten 2-3 gün sonra ortaya çıkabilen, ölüm riski taşıyan bir tablodur.

Bilinç ve konsantrasyon bozukluğu, görsel halusinasyonlar (gerçekte var olmayan şeylerin görülmesi), bulunduğu zamanı ve yeri karıştırma ile kendini belli eder, hızlı başlayıp dalgalı bir seyir gösterir.

En sık eşlik eden psikiyatrik bozukluklar:

- Majör Depresyon: Alkol bağımlılarının %30-50’sinde görülür

- Anksiyete bozuklukları: %30 sıklıktadır. Erkeklerde sosyal fobi, Kadınlarda agorofobi sıktır.

- İki uçlu duygudurum bozukluğu (manik depresif b)

- Diğer madde bağımlılıkları: başta sigara olmak üzere esrar vs.

- Kişilik Bozuklukları: antisosyal ve sınırda kişilik bozuklukları.


Alkolizm tedavisi

* Alkolikler tedavi için başvurduklarında genellikle ‘dibe vurmuşlardır’ yani sağlık, aile, meslek, sosyal yaşam vb yönlerden büyük kayıplara uğramış ve çaresiz duruma düşmüşlerdir. Bu hale düşmeden pek çok alkolik bu zevki terketmeye yanaşmaz, ya da buna karar verse de kolayca vaz geçer. Önemli olan bu denli kayba uğramadan bu kısır döngüyü durdurmaktır. Bu nedenle kişinin alkolik olduğu yani alkol karşısında zayıf, hatta alkolün esiri olduğunu farkedip kabullenmesi düzelmenin başlangıç noktasını oluşturur. Erken dönemdeki alkoliklerin bu gerçeği farketmeleri için “motive edici görüşmeler” yapılır.

* Alkolizm tedavisi yoksunluk belirtileri kalktıktan sonra başlar

* Hedef ayıklıktır (sobriety): Eşlik eden psikiyatrik bozuklukların ayırıcı tanısı ve tedavisi için de bu önemlidir.

* Ekip tedavisi gerekir

* Tedavi hastanın ihtiyaçlarına göre seçilmelidir.

* Tedaviden sonra uzun süreli izlem gereklidir. Kişi uzun süre hastanede kalsa bile daha sonra izlenmezse alkole dönmesi kolaydır. Düzenli aralıklarla görüşmelere ya da kendine yardım gruplarına katılmalıdır.

* Nüksler (tekrarlamalar) ilk 6 ayda en sıktır.

İlaç tedavileri

* Disulfiram (Antabus)

* Antidipsojenikler:

Naltraxone, Acomprasate

* Seratonerjik antidpresanlar

* Lityum

Psikoterapi

* Sıcak ama biraz otoriter bir yaklaşım gereklidir.

* Adsız Alkolikler gibi kendine yardım grupları tedaviye entegre edilmelidir.

* Davranışçı-kognitif tedaviler iyi sonuç verir.

* Eğitimsel faaliyetler tedavinin önemli bir parçasıdır.

* Psikoterapilerde iç görü üzerinde yoğunlaşılmamalıdır. Psikanaliz gibi bu türdeki terapiler alkol kullanımını daha da arttırabilir.

* Hastanın içinde bulunduğu aile ele alınmalıdır, çünkü alkolizm bir “Aile Hastalığı”dır

İnsan neden alkol ya da madde bağımlısı olur?

Alkol ya da madde bağımlısı olmanın tek bir nedeni yoktur. İnsan biyolojisiyle (kalıtımsal), ruhsal, toplumsal ve çevresel, çok değişik birtakım etkenler buna neden olabilir ve etkenlerin ağırlığı kişiden kişiye çok büyük ölçüde değişir. Bu konuda kalıtımsal bir yatkınlıktan söz edilebilir, ancak ailesinde alkol sorunu olan herkesin alkol bağımlılığı geliştireceği söylenemez. Burada ancak bir kalıtımsal yatkınlıktan söz edilebilir; çökkünlük, kaygı gibi ruhsal, kendisinden beklentileri karşılayamama ya da karşılayamamaktan korkma gibi toplumsal birtakım etkenler ya da eğlenmenin başka bir yolunu bilememe ve “arkadaşlarına uyma” gibi çevresel etkenler de burada önem taşır.

Alkol kullanım sorunları nasıl önlenir? Alkol kullanım bozukluklarının tanı ve tedavisinde kısa müdahale yaklaşımı


Aşırı alkol tüketimi ve alkolle ilişkili sorunlar tüm dünyada önemli bir halk sağlığı sorunudur. İçme sınırlarının veaşırı alkol tüketimiyle ilişkili risklerin bilinmemesi alkolle ilişkili sorunların gelişmesinde en önemli etkendir. Gündedört standart içkiden fazla ve haftada 14 standart içkiden fazla içen erkekler, günde üç standart içkiden fazla vehaftada yedi standart içkiden fazla içen kadınların ve 65 yaş üstü erkeklerin alkolle ilişkili sorun yaşama riskiartmıştır. Sağlık ocaklarına başvurular alkol sorunlarına erken dönemde müdahale etme olanağı yaratır. Birincibasamak sağlık hizmetlerine başvuran hastalarda alkol tüketiminin taranması ve erken kısa müdahale hastalarıdüşük-riskli tüketim düzeyleri ve aşırı alkol kullanımının riskleri konusunda eğitmek için fırsat sağlar. AlkolKullanım Bozuklukları Tanıma Testi (AUDIT) riskli ve zararlı alkol kullanımını tanımlamak üzere geliştirilen taramaölçeğidir. ‘Kısa müdahale’ hastanın davranışını değiştirmeye ve hastanın tedavi uyumunu artırmaya odaklanan,süresi sınırlı, hasta merkezli danışmanlık yöntemidir. Dört basamaktan oluşmaktadır: 1. Alkol kullanımını sormak,2. Alkol kullanım bozukluklarını değerlendirmek, 3. Uygun davranışı önermek ve yardımcı olmak, 4. Hastanıngelişimini izlemek, desteği sürdürmek. Alkol kullanım bozukluklarında kısa müdahalenin ikincil koruma yöntemiolarak etkili olduğu çalışmalarda ve meta analizlerde gösterilmiştir. Önemli bir halk sağlığı sorunu olarak alkolkullanım sorunlarına birinci basamak sağlık hizmetlerinde ikincil koruma olarak müdahale edilmelidir. Erken tanıve müdahale sorunun büyümesini önleyecektir. (Anadolu Psikiyatri Dergisi 2010; 11:51-59)

Bir kişinin alkol bağımlılığı varsa, içmek için sürekli ve güçlü bir istek duyar. Aşerme (craving) adı verilen bu istek birçok alkolik tarafından psikolojik bağımlılık olarak adlandırılır. Kişi, alkol kullanımını durdurduğunda ya da azalttığında yoksunluk belirtileri olarak isimlendirilen rahatsızlık verici fiziksel ve psikolojik bazı belirtiler yaşar. Kişinin alkol kullanımı sonucu istediği hazzı yakalayabilmek için gitttikçe daha fazla alkol tüketmesi gerekir. Bunun sebebi toleransın gelişmesi sonucu vücudun artık aynı miktardaki alkole aynı tepkileri vermemesi, benzer şekilde hissedebilmek için daha fazla miktarda tüketime ihtiyaç duymasıdır. Alkol kullanımının olumsuz sonuçlarına rağmen kişi kendini durduramaz ve çoğunluklar planladığından daha fazla alkol tüketir.İyi bir aile yaşantınız ve aktif bir sosyal hayatınız olması ya da iş yaşamında başarılı olmanız alkolik olmadığınızı göstermez. Alkol bağımlılığı diğer bağımlılık türleri gibi aşamalı olarak ilerleyen bir hastalıktır. Zaman zaman kontrolden çıkan alkol alımları gitgide kötüye kullanıma ve akabinde bağımlılığa dönüşebilir.
Alkol kötüye kullanımı nedir?

Kişi aşırıya kaçan miktarlarda alkol tüketiyorsa ve tüketimi sosyal, kişisel ve mesleki anlamda yaşamında sorunlara yol açmaya başladıysa kötüye kullanımdan söz etmek mümkündür. Aşırıya kaçan miktarda alkol kullanımı düzensiz bir biçimde gitse de kötüye kullanım olarak tanımlanır (bkz. Dipsomani). Kullanıma dair aşırı istek duymak ve fiziksel yoksunluk belirtileri yaşamaya başlamak hastalığın kötüye kullanımdan bağımlılığa dönüşmeye başladığının işaretidir.
Alkol kullanımının kontrolden çıkmaya başladığını gösteren işaretler:

Tüketilen alkol miktarı bazen makul ölçüde gibi görünse de kişin yaşamında problem yaratmaya başlayabilir. Bu noktada alarm sinyallerine kulak vermek önemlidir:Alkol tüketiminizin zaman zaman sorun yarattığı oluyorsa (akşamdan kalıp işe gecikmek vb.)Rahatlamak, sakinleşmek ya da daha rahat sosyalleşebilmek için alkol alıyorsanız,Yalnızken ya da uygunsuz saatlerde alkol alıyorsanız,Akşamdan kalmanın etkilerinin azaltmak için uyanır uyanmaz alkol alıyorsanız,Planlamadığınız miktarda alkol alıyorsanızAlkollüyken yaptıklarunızı hatırlamıyorsanız,Alkollüyken yaptıklarınızdan pişmanlık duyuyorsanızİçtiğiniz miktarı gizliyor ya da bu konuda uyarı geldiğinde öfkeleniyorsanız,Alkol tüketiminize mazaret buluyorsanız.Yukarıdakilerden birine bile evet cevabı vermeniz halinde alkol tüketim alışkanlıklaırnızı gözden geçirmeniz önemlidir. Birden fazla “evet” cevabı verilen durumlarda ise alkol problemi kuvvetle muhtemeldir. Böyle bir durumda daha fazla ilerlemeden bir uzmana danışmanızda fayda vardır.
Alkolün ne kadarı fazladır?

Her alkol alan kişi alkol bağımlısı değildir. Bununla birlikte alkolizmdeki belirleyici sanılanın aksine kişinin ne kadar alkol aldığında sarhoş olduğu ya da tükettiği içki türü değildir. Alınan miktar önemlidir. Bir standart içki 33cl bir kutu bira, bir kadeh şarap ya da bir tek rakıya tekabul eder.Makul sayılabilecek derecedeki alkol tüketimi erkekler için günde 2 standart içki, kadınlar içinse günde 1 standart içki kadardır. Düşük risk içeren alkol tüketimi ise erkekler için günde en fazla 4 standart içki; kadınlar içinse günde en fazla 3 standart içkidir.Erkekler için ağır miktarda içme genellikle haftada 15 veya daha fazla; kadınlar için ağır miktarda içme ise haftada 8 veya daha fazla içki tüketimi olarak tanımlanır. Bununla birlikte yaşamsal tehdit içermese de eğer akabinde araç kullanacaksanız, hamileyseniz/emzirme dönemindeyseniz ya da kanser vb. alkolden olumsuz etkilenebilecek hastalıklarınız varsa alkol almak hangi miktarda olursa olsun risklidir. Bu açıdan alkol tüketiminde kişisel değişkenler de dikkatlice ele alınmalıdır.Fazla miktarda alkol kısa zaman dilimi içinde tüketildiğinde buna alkolün “kontrolsüz biçimde aşırı tüketimi (binge drinking)” adı verilir. Kandaki alkol konsantrasyonunun seviyesinin 0.08%’in üzerine çıktığı miktarda bir tüketim söz konusudur. Erkekler için bu miktar 2 saat içerisinde 5 veya daha fazla içki; kadınlar içinse 2 saat içerisinde 4 ya da daha fazlasıdır.Alkol tüketiminde belirtilen miktarın üzerine çıktığınızda tehlikeli kullanım aşamasına geçmişsiniz demektir. Böyle bir durumda kontrolü yitirerek kötüye kullanım ya da bağımlılığa evrilecek döngüye girmeniz kaçınılmaz olabilir. Unutmayınız ki bağımlılık iradi bir davranış değil biyolojik alt yapısı güçlü bir hastalıktır.

Alkolün yoksunluk belirtileri:

Alkol yoksunluk sendromu uzun süredir yüksek miktarda alkol tüketimi olan insanlarda alkol tüketimini durdurduklarında ya da önemli ölçüde azalttıklarında ortaya çıkar ve bir potansiyel olarak yaşamı tehdit eden bir durumdur.Alkol yoksunluk belirtileri, son içilen içkiden 2 saat sonra başlayabilir ve haftalar boyunca hafif anksiyete ve titremeden delirium gibi ciddi komplikasyonlarla varana kadar sürebilir. Deliryumda ölüm oranının % 1 ila % 5 arasında değiştiği tahmin edilmektedir.Genel olarak, alkolün yoksunluk belirtilerinin şiddeti kişinin ne kadar süredir ne miktarda içtiğiyle bağlantılıdır.Bir kişinin içmeyi durdurduktan sonra alkol yoksunluk semptomları genellikle 6 ila 12 saat boyunca görünür. Belirtiler başladığında kişinin hala kandaki alkol seviyesi ölçülebilir iktarda olacaktır. Mnor seviyede belirtiler şunlardır:TitremeTerlemeHafif anksiyeteBulantıKusmaBaşağrısıUykusuzluk.İçmeyi durdurduktan sonra 12 ile 24 arasında, bazı hastalarda görsel, işitsel, veya dokunsal halüsinasyonlar görülebilir. Bunlar genellikle 48 saat içinde biter. Ancak delirum söz konusu olduğunda konfüzyon, ateş ve kalp atışında hızlanma ile devam eder.

Alkolün yol açtığı sorunlar:

Yüksek miktarda alkol kullanımı çok sayıda sağlık sorunuyla ilişkilidir. Sıklıkla:Kardiyovasküler hastalıklarYüksek kan basıncıSiroz vb. karaciğer hastalıklarıPankreas iltihabıKanser (özellikle karaciğer, gırtlak, ağız ve kolon kanseri)Demans,Wernicke-Korsakoff sendromu,Alkole bağlı nöropati (duyu ve hareketten sorumlu sinir sisteminin dejenerasyonu sonucu ayak ve el gibi organlarda ağrı kramp yanma gibi belirtiler yaşanır)Erektil disfonksiyonReglin durması,Anksiyete ve depresyon gibi psikolojik hastalıklar ve intihar görülebilmektedir.Hamile kadınlarda alkol alımı sonrası Fetal Alkol Spektrum Bozukluğu ve ani bebek ölümleri yaşanabilmektedir.Sağlık üzerindeki zararların dışında, alkollüyken alınan riskler sonucu istemsiz yaralanmalar, kazalar, yasal sorunlar ve şiddet içeren davranışlarla karşılaşmak olasıdır. Özellikle aile içi şiddetin artması ve yüksek işsizlik oranı alkol kötüye kullanımıyla ilişkilidir.Alkol zehirlenmesi bilinç kaybına, komaya ya da ölüme sebebiyet vermektedir.

Alkol bağımlılığının tedavisi

Öncelikli olarak hastalık belirtilerinin değerlendirilmesi, hastalığa eşlik eden yaşamsal sorunların tespiti, uygun tedavi seçeneklerinin belirlenmesi ve kişiye özgü tedavi planının oluşturulması hedeflenir. Bu tedavi planı hakkında kişi ve ailesi bilgilendirilerek uygun tedaviye yönledirme yapılır.Alkolün yoksunluğu ölümcül olabileceğinden ötürü danışanın durumuna göre psikiyatri uzmanı tarafından ayaktan ya da yatarak tedavi ve detoksifikasyon seçenekleri değerlendirilir. Yatarak tedavi alkolün bedende yarattığı olası deformasyonun çok yönlü olarak araştırılması ve detoks sürecine paralel olarak olası hastalıklara uygun müdahalenin yapılabilmesi açısından faydalıdır. Danışanın durumuna bağlı olarak çok yönlü bir değerlendirme ve detaylı bir tedavi planının geliştirilmesi için detoksifikasyon sonrasına kadar beklemek de gerekebilir.