İyot eksikliğinin yol açtığı hastalıklar

İyot yetersizliği, çocuklarda büyüme ve gelişme geriliği, yetişkinlerde guatr, hatta meme kanseri gibi ciddi problemlere yol açabiliyor.

Vücuttaki iyodun yüzde 75'i tiroit bezinde, kalanı ise kan, süt salgılayan meme bezi, mide ve diğer dokularda bulunuyor. İyot, büyüme-gelişme ve vücuttaki yapım-yıkım olaylarının kontrolü için hayati önem taşıyan ve guatr olarak adlandırılan tiroit bezinden salgılanan tiroit hormonunun sentezinde kullanılıyor. Ülkemizde iyot eksikliği nedeniyle yaşanan sağlık sorunlarının önüne geçebilmek adına 1995 yılından bu yana sofralık tuzların iyotlanarak kullanılmasının zorunlu hale getirildiğini belirten Sodexo Entegre Hizmet Yönetimi Sağlıklı Yaşam Yöneticisi Diyetisyen Sibel Mumcu, "Sağlıklı bir yetişkin için tavsiye edilen günlük iyot miktarı 150 mcg'dır (0.00015 gram). Kişinin iyot ihtiyacı; yaşına, cinsiyetine, hamilelik ya da emziklilik dönemi gibi diğer faktörlere göre değişiklik gösterebilir. İyot, tuz dışında, ton balığı, mezgit, soğuk su ve derin deniz balıkları olmak üzere deniz ürünlerinden, iyot yönünden yeterli topraklarda yetişen hayvansal ve bitkisel kaynaklı besinlerden karşılanabiliyor. Bununla birlikte haftada 2 kez balık, yumurta, et ve süt ürünleri, koyu yeşil yapraklı sebzelerin yeterli miktarlarda beslenmede yer alması iyot ihtiyacını önemli ölçüde karşılıyor. Bunlara ek olarak da kullanılan sofra tuzunun mutlaka iyotlu tuzlardan seçilmesi gerekiyor” şeklinde konuştu. Mumcu, iyot eksikliğinin neden olduğu problemleri ve bunu önlemek için önerilerini de sıraladı:

Birden fazla hastalığa neden oluyor

Yetersiz iyot alımına bağlı olarak ortaya çıkan iyot eksikliği, tiroit bezinin büyümesine, çeşitli derecelerde yetersiz tiroit hormonu üretimine ve hipotiroidi gelişmesine neden olabilir. İyot eksikliği erken dönemde belirti vermezken hipotiroidiye yol açtıktan sonra; halsizlik, cilt kuruluğu, saç dökülmesi, ciltte kalınlaşma, kabızlık, soğuğa tahammülsüzlük, adet düzensizlikleri, saç ve tırnaklarda kırılma, kilo artışı, unutkanlık, konsantrasyon güçlüğü, depresyon, duygu durumunda dalgalanmalar, kalp ve akciğer yetersizliği gibi geniş bir şikâyet yelpazesi ile kendini gösterebiliyor. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, dünya nüfusunun %54'ü iyot yetersizliği hastalıklarından etkileniyor. Ülkemizde de iyot yetersizliğine bağlı guatr önemli bir sağlık problemi olarak karşımıza çıkıyor.

Gebelikte iyot eksikliği

Doğumdan önce meydana gelen, önlenebilir beyin hasarı ve zeka geriliğinin en önemli nedeni de iyot yetersizliği. Gebelikte yaşanan iyot eksikliği; düşük, erken, ölü ve düşük ağırlıklı doğum, sağırlık-dilsizlik, şaşılık, felç, guatr, cücelik tipleri ve bebek ölüm hızında artışa neden olabiliyor. Bu nedenle, üreme çağındaki veya emziren kadınlar ile iki yaşından küçük çocuklar iyot eksikliğine karşı en duyarlı olan grubu oluşturuyor.

Anne karnında ciddi iyot eksikliğine maruz kalan bebeklerde bazen cücelik gibi önemli bir sorun ortaya çıkabilirken, bazen bu eksiklik durumu okul çağında büyüme geriliği olarak karşımıza çıkıyor. Gerçekleştirilen bilimsel araştırmalar, büyüme geriliği olan çocuklarda iyot eksikliğini tedavi etmenin, büyüme üzerinde olumlu etkilerinin olduğunu gösteriyor.

Tuzu fazla kaçırmayın

İyot, sağlıklı büyüme için gerekli bir mineral olmasına rağmen iyot ihtiyacını karşılamak için önemli olan iyotlu tuzun tek kaynak olarak aşırı tüketilmesi başka sağlık sorunlarına da davetiye çıkarabiliyor. Ülkemizde, Dünya Sağlık Örgütü'nün belirlediği makul oranın 3 katı kadar tuz tüketiliyor. Bu da hipertansiyon, kalp ve damar hastalıkları, beyin, böbrek ve göz sorunlarının artmasına neden oluyor. Bu nedenle iyot kaynağı olarak sadece iyotlu tuz kullanmak yerine, bu minerali balık, deniz ürünleri ve sebzeler yoluyla almak uzmanlar tarafından tavsiye ediliyor.

Nasıl beslenmeli

Vücut iyot üretemediği için iyot ihtiyacının mutlaka beslenme yoluyla karşılanması gerekiyor. Bitkisel ve hayvansal gıdaların iyot içeriği, yetiştikleri topraktaki iyot miktarı ile doğru orantılı olarak değişiklik gösteriyor.

- İyotlu tuz kullanın: İyot eksikliğinin kontrolünde en etkili yol iyotlu tuz kullanmaktır. İyotlu tuz, ışık, ısı ve nemden etkilendiği için ışık geçirmeyen renkli ve kapaklı bir kapta, kuru ortamda saklanmalıdır.

- Deniz ürünleri, süt ürünleri, yumurta ve et tüketin: Balık ve diğer deniz ürünleri yüksek oranda iyot içerir ve haftada en az iki kez tüketilmesi önerilmektedir. Bunun yanında süt, yumurta ve et gibi daha az oranda iyot içeren gıdaların da beslenme düzeni içinde yer alması iyot eksikliğini önlemede yararlıdır.

- Bu besinleri dikkatli tüketin: Lahana, karnabahar, brüksel lahanası, şalgam, turp gibi bazı sebzelerde doğal olarak bulunan ve guatrojen denilen bileşikler, tiroit bezine iyot taşınmasını engelleyebilmektedir. Bu nedenle, iyot yetersizliği tanısı aldıysanız bu sebzelerin tüketimini sınırlandırmanız gerekir.