Melatonin çoğunlukla pineal bez tarafından üretilir ve insan fizyolojisi için gerekli olmadığı görülse de, bir ilaç olarak alındığında çeşitli etkilere sahip olduğu bilinmektedir. Halk arasında mutluluk hormonu olarak bilinmektedir.
Melatonin için alternatif isim, N-asetil-5-metoksitriptamin’dir.
Melatonin, vücudun çeşitli dokuları tarafından üretilir, ancak ana kaynak beynin pineal bezidir. Pineal bezden melatoninin üretilmesi ve bırakılması, geceleri meydana gelen tepe seviyeleri ile açık bir günlük (sirkadiyen) ritm ile gerçekleşir. Melatonin dolaşım yoluyla beyinden vücudun tüm alanlarına taşınır. Melatonin’e özgü reseptörler olarak adlandırılan proteinleri ifade eden dokular, geceleri dolaşan melatonin zirvesini tespit edebiliyor ve vücuda bu gece vakti olduğunu bildiriyor. Dolaşımdaki melatonin seviyesi kan ve tükrük numunelerinde tespit edilebilir ve bu, klinik araştırmada dahili sirkadyen ritimleri tanımlamak için kullanılır.
Pek çok hayvanda (geniş bir yelpazedeki memeliler ve kuşlar da dahil olmak üzere), pineal bezden gelen melatonin, vücut mevsimsel biyolojisinin düzenlenmesi için (örn., Üreme, davranış ve kat büyümesi) değişen gün uzunluğuna tepki olarak gereklidir. İnsanın biyolojisinde pineal melatoninin önemi açık değildir; ancak vücudun değişik yerlerinde sirkadyen ritimlerin senkronize edilmesine yardımcı olabilir. Melatonin’e sıklıkla bir ‘uyku hormonu’ denir – insan uykusu için gerekli olmasa da, melatonin salgılanırken daha iyi uyuruz.
Pineal bezlerin tümörleri ile pubertenin zamanlaması arasındaki ilişki, melatoninin üreme gelişiminde küçük bir role sahip olabileceğini düşündürmektedir, ancak bu eylemin mekanizması belirsizdir.
Vücuttaki üretimine ek olarak, melatonin kapsül formunda da alınabilir. Günün uygun bir saatinde uygulandığında, vücudun sirkadiyen ritimlerini sıfırlayabilir ( jet lag ve sirkadyen ritim uyku bozukluklarına ilişkin makalelere bakınız ). Melatoninin bu sıfırlama etkisi, pineal bez tarafından doğal olarak üretilen melatonin konsantrasyonuna eşdeğer olanlar da dahil olmak üzere birçok dozaj kuvveti için bildirilmiştir. Daha yüksek dozlarda melatonin sirkadyen ritimleri sıfırlayabilir, uyku hali ve çekirdek vücut sıcaklığını düşürebilir.
Melatonin nasıl kontrol edilir?

İnsanlarda ve diğer memelilerde, pineal melatonin üretiminin günlük ritmi, ‘efendi’ sirkadiyen saatine dayanıyor. Bu ‘saat’, gün boyunca sürekli salınan saat genleri olarak adlandırılan bir dizi geni ifade eden, supraikazmatik çekirdek adı verilen beyindeki bir bölgedir. Bu, gözlerden gelen ışık girişi yoluyla güneş günüyle senkronize edilir. Supraikazmatik çekirdekler sinir sisteminde karmaşık bir yol izleyerek, farklı beyin bölgelerinden geçerek, spinal korda, son olarak boğa bezine ulaşarak, pineal bezle bağlantı kurar. Gün boyunca supraikazmatik çekirdekler melatonin üretimini epifiz bezine engelleyici mesajlar göndererek durdurur. Ancak geceleri, supraikazmatik çekirdekler daha az aktiftir,
Işık, pineal bezden melatonin üretiminin önemli bir düzenleyicisidir. Birincisi, beynin belirli bir alanını (supraikazmatik çekirdek saati) ve sonuç olarak melatoninin üretim zamanlamasını sıfırlayabilir. İkincisi, vücudun biyolojik gecesi sırasında ışığa maruz kalma, melatonin üretimini ve salınmasını azaltır.
Çok fazla melatonin varsa ne olacak?

Bireylerin ürettiği melatoninin miktarında büyük farklılıklar vardır ve bunlar herhangi bir sağlık problemiyle ilişkili değildir. Büyük miktarda melatonini yutmanın başlıca sonuçları uyuşukluk ve çekirdek vücut sıcaklığının azalmasıdır. Çok büyük dozlar insan üreme sisteminin performansı üzerine etkilere sahiptir. Çok yüksek konsantrasyonda melatoninin antioksidan etkiye sahip olduğuna dair bir kanıt vardır, ancak bunun amacı henüz kurulmamıştır.
Çok az melatonin varsa ne olacak?

Azaltılmış melatonin üretiminin sağlığa herhangi bir etkisi olduğu bilinmiyor.