Haseki Küpesi (Aquilegia sp.) Yetiştiriciliği

  • Bilimsel Sınıflandırma
  • Âlem: Plantae
  • Bölüm: Magnoliophyta
  • Sınıf: Magnoliopsida
  • Takım: Ranunculales
  • Familya: Ranunculaceae
  • Cins: Aquilegia sp.

Genel Özellikleri
Orta Avrupa, Kuzey Amerika ve Asya’da yaygın olarak bulunmaktadır. Ülkemizde Anadolu’ nun iç kesimlerinde doğal olarak yetişmektedir. Dayanıklı, otsu 2 yıllık ya da çok yıllık bitkidir. Çiçekleri çok gösterişlidir. Yaz başından itibaren çiçeklenir.
Çanak yaprak sayısı beş tanedir ve bazen renklidir. Beş adet taç yaprağı olup bunlar çok renklidir. Daha çok mavi rengin hâkim olduğu taç yaprakta sarı, kırmızı ve beyaz da olabilmektedir. Yaprakları iki üç parçalıdır. Kuvvetli bir kök sistemi vardır. Çok değerli bitkilerdir.

Üretimi
Kökten ayırma, yan sürgünlerin çoğaltılması ve tohumla olmaktadır. Tohum ekimi
ilkbaharda yapılır. Ekimden iki hafta sonra çimlenir. Tohumlar iki yıl çimlenme
yeteneklerini kaybetmeden korunabilir.
Tohumlar çimlenince ve bunlar 2–3 yapraklı olunca şaşırtılmalıdırlar. Tohumdan üretilen bu bitkiler ancak ikinci yıllarında çiçek açmaktadırlar. Kök çelikleriyle üretimde zamanlama olarak nisan eylül arasında olmalıdır. Kökten ayırma yöntemi ile üretilen fideler hemen ilk yılda çiçek açarlar. Yeni ayrılmış fideler gölge bir ortamda tutulmalıdırlar.

Ekolojik İstekleri
Her türlü yumuşak kültür toprağında yetişmektedir. Kumlu – tınlı topraklardan çok hoşlanır. Kireçli topraklarda yetiştirilecekse toprağa yaprak çürüntüsü ilave edilmelidir.
Güneşli ve yarı gölge ortamları sever. Yarı gölge alanlarda rahatlıkla kullanılan bir bitkidir.




Peyzajda Kullanımı
Orta bölmelerde, göbeklerde ve kenar bölgelerde rahatlıkla kullanılır. Genellikle bahçenin her yerine dikilebilir. Çiçek bordürlerinde çok kullanılır. Park ve bahçelerde renk sağlamak amacıyla kullanılır. Kesme çiçek olarak da kullanılmaktadır.

Önemli Türleri
Aquilegia coerula












Kuzey Amerika’da dağlık bölgelerde doğal olarak yetişmektedir. 2000 – 5000 m yükseklikte rahatlıkla yetişir. Çok yıllık otsu bitkilerdir. Güçlü kök sistemleri vardır.
Aquilegia 40 – 80 cm boylanabilmektedir. Çiçeklerin çanak yaprakları beyazdır. Mahmuz
şeklini almış olan taç yapraklar mavidir. Pembe renkli olan çeşitlerde bulunmaktadır.
Çiçekler mayıs – haziran arasında açmaktadır. Yaprakları parçalı, üst yüzü yeşil, alt yüzü
grimsi yeşildir. Her türlü, yumuşak yapıda kültür toprağında kolayca yetişebilir.
Fakat daha çok tınlı-kumlu toprakları sever. Kökten ayırma, yan sürgünler ve tohumla üretilebilirler. Tohum ekimi, ilkbaharda yastıklara yapılır. Ekimden 2 hafta sonra çimlenirler. Fakat tohumlar olgunlaşınca hemen ekildiklerinde, çimlenme ertesi yıl ilkbaharda olur. Tohumla üretimde kültür formlarında açılım görülür. Tohumlar 2 yıl süre ile çimlenme güçlerini korur. Genç fideler sıcak ve kumlu toprakları sever.

Aquilegia canadensis



Doğu ve kuzey Amerika’ da bulunur. 30 – 60 cm boylanır. Çiçekleri kırmızı, sarı renklidir. Çiçek mahmuzları taç yapraklarından daha uzundur. Çiçeklerini mayıs - haziran arasında görmek mümkündür.

Aquilegia chrysantha

Güney batı Amerika’ da doğal olarak bulunur. Bitki 80 cm boylanabilir. Çiçekleri sarı
renkli olup haziran - temmuz aylarında açar. Güzel çiçekleri vardır.
Yaprağın üst yüzü açık yeşil, alt yüzü grimsi yeşildir. Işıklı ve gölge yerlerde kuru – taze ve hafif, kumlu topraklarda yetişir. Kökleri yumruludur.

Aquilegia x hybrida

Çok yıllık bir bitkidir. 30 – 60 cm boylanır. Yapraklar derin loplu, koyu yeşil ve bileşik yaprak formundadır. Çiçekler bileşik salkım, çanak ve taç yapraklar beşer adet aynı
ya da farklı renkte olabilmektedir. Taç yaprakların arkasında uzunca mahmuz bulunur. İlkbahar yaz aylarında çiçeklenirler. Tohum veya ayırma ile üretilirler.
Tohumlar ilkbaharda seralarda ekilir. Ayırma işlemi ise, erken ilkbaharda ya da çiçeklenmenin ardından yapılır. Keskin bir bıçakla kökleri ile birlikte ayrılan parçalar yeni yerlerine dikilir. Yarı gölge ortamlardan hoşlanırlar. Killi ıslak topraklardan hoşlanırlar. Şiddetli soğuklardan zarar görürler.

Karşılaşılan Önemli Hastalık ve Zararlılar
Botrytis cinera, Septoria obesa, Rizoctania, Verticillum, Pythium mantari hastalıkları
ile mücadele edilir. Bitki zararlılarından da yaprak galeri sineği problem yaratmaktadır.