Hukuk devletlerinin özelliklerinin ve niteliklerinin bilinmesi devlet ve birey arasındaki ilişkiler için önemlidir. Birey bu özellikleri bilirse daha sağlıklı düşüncelerle hareket eder.
Hukuk devleti tanımı

  • Hukuk devleti, hukukun ilkeleri doğrultusunda hareket eden devlettir. Yasalarla belirlenen hukuk ilkelerine uyarak toplumun barış ve güveninin sağlanmasını amaçlar. Birey bu kurallara nasıl uyuyor ise devlette aynı şekilde uymak zorundadır. Yasalarla belirlenen hukuk kurallarına uymayan bireylere yaptırım gücü sağlama hakkı yine devlettedir. Devletin uymadığı kurallarda ise yine devlet kurumlarınca yaptırımlar uygulanır. Hukuk devletinde idarecilerin şahsi düşünceleriyle değil yasalarla hareket edilir.

Hukuk devleti ilkesi, hukuk kurallarına ve Anayasa’ya uyarak, insan haklarına saygılı bir biçimde hukuk düzeni oluşturmuş ve bunu devam ettirmekle beraber bütün fiilleri yargıya bağlı olan devlettir.
Devletin üç temel organı vardır; Yasama, Yürütme ve Yargı organları.
Yasama Organı: Kanun yapma hakkı demektir. Anayasaya göre yasama organının görevi TBMM dedir. TBMM milletvekillerinden oluşur. Milletvekilleri seçimi ise 5 yılda bir gerçekleştirilir.
Yürütme Organı: Ülkenin kanunlara uygun bir biçimde yönetilmesidir. Anayasaya göre Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu yürütme görevindedir. Bakanlar kurulunun başında Başbakan vardır.
Yargı Organı: Anayasaya göre yargı görevi bağımsız mahkemelerdedir. Emir ve talimat veremez.
Anayasanın, hukuk devleti üzerinde sorgulanamaz bir egemenliği vardır. Bu egemenlik TBMM’yi ve devletin tüm organlarını kapsar.

Hukuk Devleti İlkesi Unsurları
Bir ülkenin hukuk devleti olabilmesi için gerekli olan bazı unsurlar vardır. ilk olarak temel hak ve özgürlüklerin baskı altında değiş güven içinde olması gerekmektedir. Hak ve özgürlükler, açık bir şekilde Anayasada yer almıştır. Hukuk devletinde temel hak ve özgürlüklerden asla taviz verilemez.
Hukuk devletinde suçun bireyselliği hukuk kurallarınca kabul edilmiş bir ilkedir. Birey yaptığı suçun cezasını kendisi çekmelidir, suçlu olmayan birine ceza verilemez. Hukukun temel ilkeleri arasında yer alan suçun bireyselliği ilkesinin yanı sıra savunma hakkı, yargılanma hakkı gibi ilkelerde vardır.

Bireysel doğdukları andan itibaren özgürdürler. Anayasada kişilerin özgürlüklerinin bir açıklaması yoktur anayasada yer alan sadece suçlardır. Özgürlüklerini kısıtlayan bazı suç unsurları vardır. Anayasada belirtilen genel ilkeler içerisinde bu suç unsurları da vardır.


Hukuk devlet ilkesinin özellikleri
Hukuk devlet ilkesinin özellikleri tüm dünyaca kabul edilen özelliklerdir. Temelini yasalardan alan hukuk devletleri yasaların oluşma sürecinde seçimler , meclis, partiler, basın organları ve medya gibi alanlarda etkili ve aktif olmalıdır. Bir hukuk devleti yasaları haksız şekilde çıkarıyor ise hukuk devleti olma özelliğini yitiriyor demektir. Hukuk devletinin gereklilikleri yerine getirilmediği zaman orada hukuk devleti kalmamış demektir.
Hukuk devletinin özellikleri

  • Yargı bağımsız olmalıdır. Yasama yürütme ve yargı organlarının bağımsız olması gerekmektedir. Yani kuvvetler ayrılığı vardır.
  • Bireylerin eşitliği ilkesi temel alınmalıdır. Her bireye eşit hak ve özgürlükleri vardır.
  • Devlet yasalara uymak zorundadır. Hukuk kuralları çerçevesinde olmak ve kurallara uymak zorundadır.
  • Bireylerin temel hak ve özgürlükleri kısıtlanamaz, yasalarla güvence altındadır.
  • Hukuk kurallarına uyulmadan yapılmış her fiilde yargılanma hakkı vardır.

Hukuk devletinin özel şartları vardır

  • İdare her türlü fiil ve işleminde yasalara uymak zorundadır aksi takdirde yargı yolu ile yargılanmalıdır
  • Mahkemeler idarelerden bağımsızdır.
  • Bireyler kendilerine uygulanacak kuralları önceden bilme ve davranışlarını buna göre ayarlayabilir olmaları gerekmektedir.
  • İdare kendi sorumluluğundaki fiillerden doğan zararı ödemekle yükümlüdür.
  • Düzenli idare ilkesi gereği, idare yönetmelikteki kuralların düzeninden sorumludur ve kural düzenlemelerine uymak zorundadır.