Çok eski çağlara dayanan ve Türk gelenekleri arasında yüz yıllardır yer alan diş buğdayı / diş aşı / diş gölgesi / diş hediği / hedik gibi isimlerle tanımlanan bu güzel ata yadigârı Anadolu’nun birçok yerinde sürdürülmektedir.
Farklı dinler ve kültürlerde de uygulanmaktadır.
Bebeğin ilk dişi çıktığında kutlanan bu geleneğin nedenleri yörelere göre farklılıklar gösterir. Buğdayın bereket simgesi olması, bebeğin dişlerinin sağlam gelişimi ve yaşamı boyunca sağlıklı olabilmesi, çabuk büyüyüp kısmetinin bol olması, eş, dost, akrabanın bir araya gelmesi, aile bağlarının kuvvetlenmesi, bir araya gelenlerin kaynaşması, dayanışma, alınan hediyelerle bebeğe ve ailesine destek verilmesi, hanenin şenlenmesi uygulamanın sebepleri arasında gösterilebilir.
Diğer taraftan, diş buğdayı geleneğinden ayrı olarak bebeğin ilk dişi çıktığında annesi ve babasının dışında ilk gören hediye alarak ziyarete gelir, yine konu komşu, eş dost, akraba da ziyarette bulunarak karınca kararınca hediyeler getirir. Ebeveynler de ziyarete gelenlere bebeğin resmini dağıtabilir.
Nasıl Yapılır?
Diş buğdayı hazırlama işlemi kolaydır. Aşurelik buğdaylar yıkanır, bir kaba konur. Akşamdan sabaha bekletilir. Bir tencerenin içine buğdayların üzerini biraz geçecek şekilde su konularak haşlanır. Buğdaylar yumuşayıncaya kadar haşlamaya devam edilir. Tenceredeki malzeme ılımaya başlayınca üzerine şeker eklenir. Ayrıca kuru fasulye, mısır, nohut da haşlanarak buğday tenceresine ilave edilir. Kaselerde servis edilecek diş buğdayının üzerine ceviz ve nar konur.
Bazı yörelerde tencerenin içine boncuk da konulur. Boncuğu bulan şanslı kişidir, bebeğin bir nevi kirvesi sayılır, ayrıca hediye alır. Ayrıca, bebeğin dişini ilk gören en büyük hediyeyi almalıdır. Diş buğdayı eve ziyarete gelenlerin dışında komşulara da dağıtılır. Tabak yıkanarak geri verildiğinde bebeğin dişlerinin çürüyeceğine inanıldığı için komşular tarafından tabak yıkanmadan, içine hediye konularak iade edilir.
Diş buğdayıyla beraber ziyarete gelen misafirlere yöresel yemekler, çay, pasta, kek, börek de ikram edilir. Yine bazı yörelerde diğer dişlerinin de çabuk ve sağlıklı çıkabilmesi için bebeğin üzerine buğday serpilir, başında kalan buğdayların yedisi ipe dizilerek kız bebeğin saçlarına, erkek bebeğin boynuna asılır, bu uygulamada beklenti bebeğin dişlerinin ileri ki yaşlarda inci gibi parlak ve sağlam olması içindir.
Kimi yörelerde bebek bir örtünün üzerine oturtularak önüne araç gereç yerleştirilir, bebeğin dokunması, tutması beklenir. Ekmek ailesi için hayırlı olacağına, müzik aleti müzisyenliğe, kalem,defter alimliğe, makas,tarak esnaflığa, para tüccarlığa zenginliğe, ayna süslü olmaya yorulur.