İsrail Para Birimi Nedir?

Güvenilir liman özelliği bulunan İsrail para birimi şekeldir. Yeni tarihli para birimleri arasında yer almaktadır ve 1985 yılının Eylül ayında dolaşıma girmiştir. Ülkedeki ekonomik reformlar ve hiperenflasyon sonucunda yaratılmış bir para birimidir. Uluslararası kısaltması ILS‘dir ve sembolü ₪ şeklindedir. İsrail şekeli, İsrail Merkez Bankası tarafından yönetilmektedir.
İsrail’in Filistin ile savaşı 1848 yıllarına kadar dayanmaktadır. Uzun yıllardır süre gelen çatışmalar sonucunda Filistin’den birçok toprak alınmıştır ve bölgede çoğunluk haline gelinmiştir. İsrail’in ekonomisine büyük destek sağlayan verimli ve değerli maden yatakları ise Lut Gölü bölgesinde bulunmaktadır. Potasyum, sodyum, magnezyum ve tuz kaynakları oldukça değerlidir. Necef‘te ise bakır, kaya fosfatları, manganez, cam toprağı, demir cevheri, petrol ve doğal gaz bulunmaktadır.
İsrail’in ekonomisi; tarım, hayvancılık, teknoloji, turizm, sanayi ve ticaret anlamında çeşitlendirilmiş bir market ekonomisidir. Doğal olarak gelecek yıllarda dünyanın en büyük ekonomileri arasında üst sıralara yerleşmesi beklenilmektedir. Buna karşın ülkede uzunca bir süre enflasyon sorunu yaşanmıştır ve bu durum İsrail şekelini değersizleştirmiştir.
Yapılan reformların sonuçları ise 2016 yılından itibaren net bir şekilde görülmeye başlanmıştır. Para biriminin değerlenmesi ve enflasyonun düşürülmesi ile bazı raporlar İsrail şekelini, dünyanın en güçlü ikinci para birimi olarak göstermiştir. Hatta 2017 yılında Amerikan doları, Euro, İngiliz poundu ve Japon yeni gibi başlıca ticari partnerlerine ait para birimlerine karşı yüzde 6,1 oranında değer kazanmıştır. Doğal olarak bu durum, Türk lirası karşısındaki değerine de yansımıştır.
Şekel Nedir? İsrail Şekeli Hakkında Bilgi

Şekel, İsrail’in resmi para birimidir ve Brezilya reali gibi ülkedeki hiperenflasyon sorunuyla mücadele kapsamında dolaşıma girmiştir. Eskiden Yeni İsrail şekeli (NIS)olarak adlandırılan para birimi, artık şekel olarak anılmaya başlanmıştır. 1985 yılının Eylül ayında dolaşıma giren Yeni İsrail şekeli, öncesinde birçok para birimini kullanmıştır. Ülkede 1980 – 1985 yılları arasında eski şekel, 1952 – 1980 arasında ise İsrail poundu kullanılmıştır. Yeni şekelin alt birimi ise agorottur ve 1 şekel 100 agorotaeşittir.
Hiperenflasyon nedeniyle eski şekelden yeni şekele geçiş sağlanmıştır. 1:1000 oranında gerçekleşen değişim sonrasında oluşan Yeni İsrail şekeli; Batı Şeria ve Gazze şeridinde de kullanılmaktadır. Son yıllarda Filistin, şekeli terk etmeye çalışmaktadır ve çalışmalarını sürdürmektedir. Filistin hükümetinin ulusal para birimi oluşturma imkanlarını araştırmaya devam ettiği bilinmektedir.
İbranice’den alınan “saqal” kelimesinden türeyen şekel, tartım olarak tercüme edilmektedir. Tarihi ise milattan önce 2000 yıllarına daha uzanmaktadır. Sikke ve şellek olarak Yahudiler ve Fenikeliler tarafından altın ile gümüş için “kitlesel bir kütle birimi” olarak kullanılmıştır. Daha yakın tarihe baktığımızda ise 1948 yılında Birleşmiş Milletler tarafından bağımsız ilan edilen ülke, İsrail poundu kullanmaya başlamıştır.
Yaygın kullanılan İsrail şekeli banknot ve madeni paraları:

  • 20 şekel
  • 50 şekel
  • 100 şekel
  • 200 şekel
  • 0,5 agorot
  • 1 agorot
  • 2 agorot
  • 5 agorot
  • 10 agorot

Bağımsızlık sonrasında 1952 yılına kadar kullanılan İsrail poundu, yeni paralarla değiştirilmiştir ve şekel kullanılma girmiştir. Para birimleri, İsrail’in siyasi figürleri ile tasvir edilmiştir. Ama bu süreçte ekonomilerindeki istikrarsızlıklar, para arzındaki enflasyon gibi nedenlerle 10 yılda 1 para değiştirmeye başladılar. 1985 yılında dolaşıma giren İsrail şekeli ise ülkenin ekonomisinde olumlu ve güçlü değişikliklerin yaşanmasında bir dönüm noktası olarak kabul görülmüştür.
En Çok İşlem Gören İsrail Şekeli Pariteleri

İsrail’in market ekonomisine sahip olması ve dünyanın teknoloji devlerine ait Ar-Ge merkezlerini bünyesinde barındırması, ticari ilişkilerinin de yoğun olmasını sağlamaktadır. Ülkenin en büyük ticaret ortakları; ABD, Çin, Birleşik Krallık ve Almanya’dır. Bu nedenle İsrail şekelinin; Amerikan doları ve Euro yoğunluklu olarak, Çin yuanı, sterlin gibi para birimleri karşısındaki değeri de sürekli takip edilmektedir.
Amerikan Doları – İsrail Şekeli Paritesi (USD/ILS)

Amerikan dolarının, İsrail şekeli karşısındaki değeri USD/ILS paritesi ile takip edilmektedir. Şekel paritede karşıt döviz konumundadır ve ters orantılı hareket eder. Amerikan doları ise baz dövizdir ve paritenin yönünü belirler. Buna göre USD değer kazandığı zaman, parite de yükselmektedir.
USD/ILS paritesinin 5 yıllık fiyat değişimine göz attığımız zaman; en yüksek seviyenin 21 Mart 2015 tarihinde 1 dolar – 4,0495 şekel eşitliği ile kaydedildiğini görüyoruz. En düşük seviye ise 15 Temmuz 2014 tarihinde 1 dolar – 3,4054 ile kaydedilmiştir. En düşük seviyenin kaydedilmesinin ardından dik bir açı ile yükselişe geçen parite, kısa sürede tarihi zirveyi kaydetmiştir. Bu zirve sonrasında uzunca bir süre 3,70 – 3,90 bandında dalgalanmıştır.
Euro – İsrail Şekeli Paritesi (EUR/ILS)

Euro’nun, İsrail şekeli karşısındaki değeri EUR/ILS paritesi ile ölçülmektedir. Euro, baz dövizdir ve paritenin yönünü belirlemektedir. Şekel ise karşıt konumdadır ve ters orantılı hareket etmektedir. Yani şekelin değer kazandığı durumlarda, parite düşmektedir.
EUR/ILS paritesinin 5 yıllık fiyat grafiğine baktığımızda; en yüksek seviyenin 4 Aralık 2014 tarihinde 1 Euro – 4,8949 şekel eşitliği ile kaydedildiğini görüyoruz. En düşük seviye ise 1 Mart 2017 tarihinde 1 Euro – 3,8647 şekel eşitliği ile kaydedilmiştir. Paritenin 2013 – 2015 yılları arasında 4,6 – 4,8 bandında dalgalandığını ve 2015 – 2017 yılları arasında 4,00 – 4,5 bandında dalgalandığını görüyoruz. 2017 yılının ilk çeyreğinde ise 4 seviyesinin altı kaydedilmiş, 2018 itibariyle yeniden 4,00 – 4,5 aralığında dalgalanmaya başlamıştır.
Türk Lirası – İsrail Şekeli Paritesi (TRY/ILS)

Türk lirasının, İsrail şekeli karşısındaki değeri, TRY/ILS paritesi ile takip edilmektedir. Türk lirası baz, İsrail şekeli karşıt döviz konumundadır. Buna göre şekel, parite ile ters orantılı hareket ederken,Türk lirasının değer kaybetmesiyle parite de düşmektedir.
TRY/ILS paritesinin 1 yıllık fiyat değişime göz attığımız zaman; en yükse seviyenin 3 Eylül 2017 tarihinde 1 TL – 1,0451 şekel eşitliği ile kaydedildiğini görüyoruz. En düşük seviye ise 19 Mart 2018 tarihinde 1 TL – 0,8773 şekel ile kaydedilmiştir. Türk lirasında görülen değer kayıpları sonrasında 22 Eylül 2017 tarihinden sonra 1 TL, 1 şekelden daha değersiz bir hale gelmiştir.
Kısaca İsrail Ekonomisi Hakkında Bilgiler

Teknolojik açıdan oldukça gelişmiş bir ülke olan İsrail, bu sayede dünya ekonomileri arasında üst sıralara yerleşmeyi başarmıştır. Ülkede hizmet sektörü ve ileri teknoloji, oldukça hızlı bir gelişim göstermektedir. İsrail’de ekonominin en önemli kaynaklarından olan elmas endüstrisi ise dünyadaki elmas kesme ve parlatma konusundaki birkaç merkezden birisidir. Doğal kaynak anlamında nispeten fakir olan ülke; petrol, kömür, yiyecek, kesilmemiş elmas ve üretim hammaddelerini ithal etmektedir.
İsrail, Kaliforniya’dan sonra ikinci büyük teknoloji endüstrisine sahiptir. IBM, Microsoft, Facebook gibi teknoloji devlerinin Ar-Ge merkezleri, İsrail’de bulunmaktadır. Turizm anlamında da her yıl milyonlarca turisti ağırlamaktadır. Aynı zamanda İsrail, 7 Eylül 2010 tarihinden beri Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) tam üyesidir. OECD, ülkenin bilimsel ve teknolojik gelişimini övgülerle karşılamaktadır.
Tüm bunlara karşın İsrail ekonomi için geleceğe yönelik problemler arasında; Ultra-Ortodoks Yahudiler vardır. Bu kişiler, diğerlerine göre çalışmaktan uzaktırlar. Bu durum, gelecek için çalışan nüfusun az olup, devlete olan ihtiyacın fazla olması olasılığını beraberinde getirmektedir. İsrail Bankası yöneticisi olan Stanley Fischer,artan Ultra-Ortodoks Yahudilerin, İsrail ekonomisine zarar verdiğini dile getirmiştir.
OECD verilerine göre İsrail’in 2016 yılında 318,7 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Kişi başına milli gelir ise 37.293 dolara yükselmiştir.
Kısaca İsrail’in Ticari İlişkileri

İsrail’in başlıca ticaret ortakları; ABD, Birleşik Krallık, Çin, Belçika ve Almanya’dır. En önemli ihracat kalemleri ise inci, değerli taş ve metaller, elektrikli ve elektronik ekipmanlardır. En önemli ithalat ürünleri ise elektrikli ve elektronik ekipmanlar, mineral yakıtlar, inci, değerli taş ve metallerdir.
Türkiye ile İsrail arasında imzalanan ve 1 Mayıs 1997 itibariyle yürürlüğe giren Serbest Ticaret Anlaşması bulunmaktadır. Bu anlaşmayla birlikte 2000 yılında ticaret hacmimiz 1 milyar dolara ulaşmıştır. 2014 yılında ise 5,8 milyar dolara daha yükselmiştir. 2017 yılında ihracatımızın 3,4 milyar dolar, ithalatımızın ise 1,5 milyar dolar düzeyinde gerçekleştiği bilinmektedir. Dış ticaret hacmimiz ise 4,9 milyar dolar seviyesine ulaşmıştır.
İsrail’le ihracatımızda en önemli ürünler; binek otomobiller, demir çelik ürünleri, izole edilmiş kablo ve teller, mücevherci eşyaları ve aksamları, plastik eşyalar, konfeksiyon ürünleri, beyaz eşya, seramik ürünleri ve çimento başı çekmektedir. İthalatımızda ise petrol yağları, propilen polimerler, siklik hidrokarbonlar, elektrik enerjisi üretim grupları ve etilen polimerleri gelmektedir.