12 Adalar Sorunu Nedir?


12 Ada, Ege Denizi çevresindeki, Yunanistan topraklarına dahil olan bir grup adadır. Diğer adı, Menteşe Adalarıdır. Osmanlılar devlet sisteminde adaların yönetimi konusunda bir yapı geliştirmişlerdir. Bu uygulamaya göre, 12 üyeli mahalli meclisseçmişler ve bu meclisi ihtiyar heyeti tarzında oluşturmuşlardır. Her on haneden temsilci olarak bir kişi seçilmiş ve bu kişi de kendi bölgesini yönetmesi için 12’li bu heyeti seçmiştir.
Osmanlı Devleti bu yönetim sistemini gayrimüslimler için uygulamıştır. 12 Ada ismini uygulanan sistemden almıştır. Esasında 20’den fazla ada bulunmaktadır. Bu adalara Avrupalılar “Güney Sporat” veya “Güney Sporatlar” da demiştir. Osmanlı Devleti’nde bir dönem Ege Adaları denilen 12 Adalar, sonraları “Cezayir-i Bahr-i Sefid” ve “Cezayir-i isna aşer” adlarıyla anılmıştır.
12 Adalar’ın İsimleri Nelerdir?


Sürekli 12 Adalar sorunu, 12 Adalar meselesi, nasıl, neden ve ne zaman kaybedildi gibi sorular duyuyoruz. Peki bu 12 Adaların hangileri olduğunu ve isimlerini biliyor muyuz? 12 Adaların Yunanca kökenli isimleri Türkçe dil yapısına göre değiştirilmiştir. Bu adalar şunlardır;

  • Halki: Herke-Hereke-Herkit
  • Karpathos: Kerpe
  • Kalymnos: Kilimli-Kelemez
  • Kos: İstanköy
  • Kasos: Kaşot-Çoban
  • Leros: İleriye- İleryoz
  • Patmos: Batnaz
  • Nisyros: İncirli
  • Rhodes: Rodos
  • Symi: Sömbeki
  • Tilos: İlyaki-İlleki-Papazlık-Piskopi-İlkil
  • Kastellorizo (Megisti): Meis-Kızılhisar olarak adları değiştirilmiştir.

12 Ada’nın içlerinden en büyüğü Rodos adasıdır. Adanın Türkiye’ye en yakın olduğu nokta Bozburun Yarımadası olup, 18 km uzaklıkta bulunmaktadır. Ayrıca Rodos’da bulunan Dorların inşa ettiği Rodos Heykeli, UNESCO Dünya Mirası arasında yerini almıştır.
12 Adalar’ın Önemi Nedir?


400 yıl Osmanlı yönetiminde kalan 12 Adalar’ın Osmanlı Devleti yönetimine geçişi, Hospitalier Şövalyeleri’ni yenip, 1522 yılında Rodos’un fethedilmesi ile olmuştur. O yıllarda Rodos’a Türkler yerleştirilerek onlara bazı ayrıcalıklar tanınmıştır. Uzun yıllar süren 12 Ada yönetimi sırasıyla, Midilli Sancakbeyliği, Kaptanpaşa Eyaleti, Cezayir-i Bahr-i Sefid Eyaleti yönetiminde kalmıştır. İlerleyen yıllarda adalar kaybedilmiştir.
12 Adalar Nasıl ve Ne Zaman Kaybedildi?

1912 yılına kadar uzanan ve yıllarca Osmanlı Devleti’nin hüküm sürdüğü adalar üzerinde pek çok devletin siyasi emelleri olması ve konum itibariyle stratejik öneme sahip olması nedeniyle zayıflayan Osmanlı Devleti bu adaları artık koruyamaz hale gelmiştir. Nitekim, Trablusgarp Savaşı sırasında İtalya, bu adaların pek çoğunu ele geçirmiştir. Yine o yıllarda İkaria Adası Yunanlıların eline geçmiş, Meis Adası ise Türklerin elinde kalmıştır.
12 Ada, Trablusgarp Savaşı sonucunda İtalya’ya geçici olarak emanet edilmiş, ancak I. Dünya Savaş’ı sonunda Osmanlı Devleti’nin mağlubiyetiyle resmen İtalya’ya ait olmuştur. Ardından II. Dünya Savaşı’nda İtalya’nın yenik düşmesiyle, İtalya’nın da elinden alınmış ve nüfus çoğunluğu bahane edilerek Yunanlılar’a verilmiştir. Bu süre zarfında 12 Ada’ya İngilizler göz dikseler de elde edememişlerdir. Aslında, İtalya ile imzalanan Uşi Antlaşması hükümlerine bakıldığında, İtalya On İki Ada’yı tekrar Osmanlı Devleti’ne verecekti.
Çünkü biz, Trablusgarp Savaşı’nda İtalya’ya yenilince, sırf Balkan Savaşları çıktığında bu adaları himaye etmesi amacıyla geçici bir süreliğine İtalyanlar’a bırakmıştık. Bunun amacı, Balkan Savaşları’nda olası bir yenilgi yaşanması durumunda adaların Yunanistan’a kaptırılmamasıydı. Ancak işler umulduğu gibi gitmemiş, Balkan Savaşları sonunda İtalyanlar, 12 Ada’yı bize vermesi gerekirken kendileri işgal etmiş ve 2. Dünya Savaşı sonuna kadar yönetimini sürdürmüşlerdir.

10 Şubat 1947’de imzalanan Paris Barış Konferansı sonucunda 12 Ada, savaşta mağlup olan İtalya’nın elinden alınarak Yunanlılar’a verilmiştir. Mağlup İtalya çaresizce bu kararı kabul etmek zorunda kalmıştır. II. Dünya Savaşı’nın galip ülkeleri bu kararı verirken gerekçe olarak, adalar üzerinde yaşayan nüfusun büyük çoğunluğunun Yunan olmasını öne sürmüşlerdir.