Ankara Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü'nün kökeni, Ankara Fen Fakültesi bünyesinde 1944 yılında kurulan "Astronomi Enstitüsü"ne dayanmaktadır. O tarihlerde henüz Ankara Üniversitesi kurulmamıştı. Matematik bölümü öğrencilerine astronomi alanında yandal eğitimi verme amacıyla açılan bu enstitü eğitim-öğretim faaliyetlerine Gazi Eğitim Enstitüsü ana binasında, Prof. Dr. Okyay Kabakçıoğlu yönetiminde başlamış ve 1950-51 öğretim yılında yapımı tamamlanan bugünkü Fen Fakültesi binalarına taşınmıştır.

Prof. Dr. Okyay Kabakçıoğlu'nun ayrılması ile bir süre gerileyen ve kapanma durumuna kadar gelen Astronomi Enstitüsü, 1954 yılında UNESCO kanalıyla iş başvurusu yapan Hollandalı gökbilimci Prof. Dr. Egbert A. Kreiken'in başına getirilmesiyle tekrar yükselişe geçmiştir. Prof. Dr. Kreiken, 1964 yılındaki beklenmedik vefatına kadar, bu kurumun çağdaş bir eğitim ve araştırma merkezi haline getirilmesi için kendisini adamış, olası tüm imkanları zorlayarak zamanının modern gözlem araçlarıyla donatılmış bir astronomi rasathanesine dönüşmesini sağlamıştır.

1964 yılında çıkarılan bir yönetmelikle rasathane, kendi kadroları ve bütçesiyle "Astronomi Enstitüsü" adını koruyarak Ankara Üniversitesi’nin bağımsız bir araştırma enstitüsü haline gelirken, Fen Fakültesi’nde eğitim-öğretime devam eden parçası öncelikle "Astronomi Kürsüsü", 1974'de ise "Astronomi Bölümü" adını alarak idari yapısını değiştirmiştir. Kürsünün ve sonrasında bölümün elemanları aynı zamanda enstitünün de doğal elemanı durumundaydılar. 1976 yılında çıkarılan bir başka yönetmelikle o zamana kadar yandal olarak eğitim-öğretim ve araştırma faaliyetlerini sürdüren bölüm, 4 yıllık örgün öğretim yapan bölümlerin arasına katılmıştır.

1982 tarihli YÖK yasası ile bölümün adı Astronomi ve Uzay Bilimleri olarak değiştirilirken bağımsız araştırma enstitüsü statüsündeki rasathanenin yönetmeliği ve adı iptal edilmiştir. Bu uygulama sonucu idari açıdan belirsiz bir sürece giren Rasathane uzunca bir süre inişli-çıkışlı bir grafik sergilemiştir. 1994 yılında Ankara Üniversitesi bünyesinde Rektörlüğe bağlı bir araştırma ve uygulama merkezi haline getirilen rasathane tekrar benliğine kavuşmuş ve bu idari yapısını günümüzde de korumaktadır. 2003 yılında başlatılan kapsamlı bir modernizasyon çalışmasıyla Rasathane günün teknolojisini takip eden modern gözlem araçlarıyla donatılmış, yönetmeliği yenilenerek daha etkin çalışabilecek bir eğitim-araştırma-uygulama laboratuvarı konumuna ulaştırılmıştır.


Prof. Kreiken, o tarihlerde Fen Fakültesi B Blok’ta yer alan Astronomi Enstitüsü önünde

Ankara Üniversitesi Rasathanesi bugünkü varlığını büyük ölçüde Prof. Dr. Egbert Adriaan Kreiken’e borçludur. 1954-1964 tarihleri arasında 10 yıl süren enstitü müdürlüğü görevi süresince, tüm olumsuz şartlara rağmen Ankara Üniversitesi Rasathanesi’nin hem fiziki hem de idari olarak planlanması ve yoktan var edilmesinde gösterdiği gayret takdire şayadır.
Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde kendini bilimsel araştırma ve eğitimin iyileştirilmesine adamış bu müstesna bilim insanı ne yazık ki yeterince (ve hak ettiği ölçüde) tanıtılmamıştır. Yakın zamana kadar çeşitli ortamlarda kendisi hakkında verilen bilgiler ne yazık ki çok sınırlı kalmış ve genellikle kulaktan dolma (ve çoğunlukla yanlış) bilgilerle sunulmuştur. Öğrencilerinden Doç. Dr. C. Güner Omay’ın bu konuda sorumluluk hissederek hayat öyküsünü oluşturmak üzere 2011 yılı ortalarında başlattığı çalışmaları bu belirsizliği sona erdirmiştir. Kaynağından doğru bilgi ve belgeye dayalı olarak hazırladığı Prof. Dr. Kreiken’in hayat öyküsü Bilim ve Teknik Araştırma Vakfı (BİTAV) tarafından kitap olarak basılmıştır.
Biyografi niteliğindeki bu kitap, kendisinin ve hizmetlerinin daha iyi tanınmasının yanı sıra çalıştığı kurumların tarihçelerine de ışık tutmaktadır.

Kuruluş yıllarında Ankara Üniversitesi Rasathanesi’nden bir panorama (1962)


Ankara Üniversitesi Ahlatlıbel Rasathanesi kurucusu Prof. Dr. E. A. Kreiken
rasathanedeki masası başında (1964)