Anadolu'da Kurulan İlk Türk Beylikleri (Danişmentliler, Saltuklular, Mengücekliler, Artukoğulları, Çaka Beyliği)

ANADOLU’DA KURULAN İLK TÜRK BEYLİKLERİ

DANİŞMENTLİLER (1080-1178)

  • Melikşah döneminde Danişment Ahmet Gazi tarafından Sivas merkez olmak üzere kuruldu (1080)
  • Zamanla topraklarını Tokat, Amasya, Çankırı, Kastamonu, Kayseri ve Malatya’ya kadar genişlettiler.
  • Taht kavgalarıyla Kayseri, Sivas ve Malatya olarak üç kola ayrıldılar.
  • Üç kolu da Türkiye Selçuklu Sultanı II. Kılıç Arslan ortadan kaldırdı.


Danismentilerin özellikleri:

  • Anadolu’da kurulan ilk Türk devletlerinin en geniş sınırlara ulaşan ve en güçlüsüdür.
  • Gürcüler, Bizanslılar ve Haçlılarla mücadele ettiler. notbak.com
  • Danismentilerde adına para bastıran ilk hükümdar Danişment Ahmet Gazi’dir.
  • “Danişmentname” en önemli destanlarıdır.
  • Kayseri Ulu Cami,Tokat ve Niksar’da yaptırılan Yağıbasan Medreseleri en önemli eserleridir.


SALTUKLULAR (1072-1202)

  • Alparslan komutanlarından Ebul Kasım Saltuk tarafından Erzurum Merkez olarak kuruldu.


Saltukluların özellikleri:

  • Anadolu’da kurulan ilk Türk Devletidir.
  • Danismentilerle birlikte Haçlılara karşı mücadele ettiler.
  • Gürcüler ve Trabzon Rum İmp. İle savaştılar.
  • Erzurum, Bayburt ve Kars çevresine hakim oldular.
  • Türkiye Selçuklu Sultanı Rükneddin Süleyman Şah tarafından yıkıldılar.
  • Erzurum Saltuklular döneminde önemli bir ticaret merkezi olmuştur.
  • Erzurum’da ki Saltuklu eserleri: Kale Cami,Tepsi Minare, Mama Hatun Türbesi, Üç Kümbetler, Ulu Cami.


MENGÜCEKLİLER (1080-1228)

  • Alparslan’ın komutanlarından Mengücek Gazi tarafından Erzincan, Kemah, Divriği’de kuruldu.


Mengüceklilerin özellikleri:

  • Gürcüler ve Pontus Rum Krallığıyla mücadele etmişlerdir.
  • Bölgelerini kültür ve ticaret merkezi haline getirmişlerdir.
  • Divriği (Sivas) Külliyesi en önemli eserleridir.


ARTUKLULAR (1102-1409)

  • Artuk Bey kurucudur.
  • Üç kola ayrıldılar.

a) HasankeyfArtukogullari
b) MardinArtukogullari
c) HarputArtukogullari

Artukoğullarının özellikleri:

  • Mardin’de Hatuniye Medresesi, Koçhisar’da Ulu Cami, Batman Irmağı üzerinde Malabadi Köprüsü önemli Artuklu eserlerindendir.
  • Dericilik, metal işçiliği, el sanatları ve dokumacılık çok gelişmiştir.
  • Ticaret gelişmiştir.


ÇAKA BEYLİĞİ (1081-1093)

  • Selçuklu-Bizans mücadelesinde Bizans’a esir düşen Çaka Bey kurtulduktan sonra İzmir’i ele geçirerek burada devletini kurdu.
  • Çaka Bey ilk Türk donanmasını kuran ve ilk deniz komutanı olan Türk Beyidir.
  • Donanmasıyla Bizans’ı yenerek Midilli, Rodos, Sakız adalarını aldı.
  • Bizans’a karşı Türkiye Selçukluları ve Peçeneklerle ittifak yaptı.
  • Bizans’ın kışkırtmalarıyla I. Kılıç Arslan Çaka Bey’i öldürttü.


Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliklerinin genel özellikleri:

  • Türklerin Anadolu’ya gelmelerini sağlamışlardır.
  • Anadolu’da yeni şehirler kurarak bunlara Türkçe isimler verdiler.
  • Anadolu’da cami, medrese, kervansaray, han, şifahane gibi sosyal Kurumlar kurarak Türk-İslam kültürünü Anadolu’ya taşımışlardır.
  • Kuruldukları bölgelerin Türkleşmesini sağlamışlardır.
  • Yurtlarını Bizans, Gürcü, Ermeni ve Haçlılara karşı korumuşlardır.
  • Alparslan’ın komutanları tarafından kurulan bu devletler Türkiye Selçuklu Devleti’nin kurulmasına zemin hazırlamışlardır.