Ensefalit bir diğer adıyla beyin iltihabı, nörolojik disfonksiyon ile ortaya çıkan beyin parankiminininflamasyonudur. Nörolojik disfonksiyon denildiğinde mental durum, davranış veya kişilik değişiklikleri, motor veya duysal defektler, konuşma veya hareket bozuklukları ve nöbet akla gelmelidir. Peki, ensefalit (beyin iltihabı) nedir?

Ensefalit veya beyin iltihabına bir miktar leptomeningeal tutulum, yani beyin zarı tutulumu da olmaktadır. Bu yüzden hastalık daha çok meningoensefalit olarak isimlendirilmektedir. Beyin iltihabına enfeksiyon dışı birçok durum sebep olabilir. Enfeksiyöz durumlar içerisinde en sık karşılaşılan etken virüslerdir. Bunlar içerisinde de enterovirüsler ve herpesvirüsler sık görülen etkenlerdir.

Beyin iltihabı nasıl anlaşılır?

Ensefalit nörolojik disfonksiyona sebep olur ve geniş bir yelpazede klinik belirti ve bulgular ile karşımıza çıkabilir. Bu belirti ve bulgular sebep olan viral etkene, beynin etkilenen bölgesine, hastanın yaşına ve hastanın immun durumuna bağlı olarak değişir. Viralensefalitler, genellikle akut başlangıç gösterir. Hastaların kabulünde en sık görülen belirti ve bulgular ateş, başağrısı ve bilinç değişikliğidir. Bunlara davranış değişikliği, halüsinasyonlar, konvulziyonlar ve fokal nörolojik bulgular eşlik edebilir. Hastalık hızla ilerleyerek koma ve ölüme yol açabilir. Yenidoğan ve daha küçük süt çocuklarında hastalık spesifik olmayan belirti ve bulgular ile karşımıza çıkabilir. Ateş, nöbet, zayıf emme, iritabilite veya letarji, batında distansiyon, bulantı ve kusma ile akut sistemik bir hastalık gibi başlayabilir.

Tanısı için neler yapılmalıdır?

Ensefalit tanısı için ayrıntılı bir öykü alınıp tam bir fizik ve nörolojik muayene yapılması esastır. Başlangıç laboratuvar tetkikleri (tam kan sayımı, serum elektrolitleri,glukoz, üre, kreatinin, karaciğer enzimleri ve koagulasyon paneli) sonrasında kesin tanı için lumbal ponksiyon yapılmalıdır. Çoğu kez berrak olan beyin omurilik sıvısı analizinde hafif düzeyde pleositoz, normal veya orta derecede artmış protein düzeyi ve genellikle normal glukoz tespit edilir. Beyin omurilik sıvısında sebep olan viral etken moleküler yöntem (polimeraz zincir reaksiyonu) veya seroloji ile gösterilebilir. Hemen lumbal ponksiyon yapılmasında klinik kontrendikasyon varsa acil kranialbilgisaraylıtomografiveya manyetik rezonans görüntüleme (MRG) yapılmalıdır. MRG en duyarlı ve tercih edilen beyin görüntüleme yöntemidir. Beynin tutulan bölümlerinin saptanması sebep olan etken hakkında da bilgi verebilir. Örneğinherpessimpleks virüs ensefalitinde beyin tutulumu genellikle fokaldir. Hemen hemen her zaman temporal lob etkilenir. Elektroensefalografide anormal değişiklikler saptanabilir ancak bulgular özgün değildir.

Tedavisi için neler yapılmalıdır?

Ensefalitlerde tedavi genellikle özgün değildir, yaşamı devam ettirmeyi ve organ fonksiyonları korumayı amaçlar. Elektroilit sıvı dengesinin sağlanması, nöbetlerin kontrol altına alınması, ateşin düşürülmesi gibi destek tedavileri uygulanır. Bunun yanında tedavi edilebilecek virüs sayısı sınırlı olduğundan ve özellikle herpessimpleks virüs ensefalitinde erken tedavi hayati olduğundan viralensefalit şüphelenilir şüphelenilmez asiklovir tedavisi derhal başlanmalıdır. Ayrıca tespit edilen bazı virüsler içinde onlara yönelik özgün tedavileri uygulanmalıdır. Sitomegalovirusensefaliti için gansiklovir, influenzaya bağlı ensefalit için de oseltamivir tedavileri kullanılmalıdır.

Tedavi Sonrası Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Nelerdir?

Viralensefalitli olguların çoğu kendiliğinden komplikasyonsuz iyileşir. Ancak bir kısmı da (Herpessimpleks virüs gibi) önemli morbidite ve mortaliteye sebep olur. SSS ile ilgili sekeller mental motor retardasyon, davranış değişiklikleri psikiyatrik bozukluklar, epilepsi, işitme ve görme kaybı olabilir. Bu yönden hastalar izlenebilir.