İdeoloji en genel tanımı ile bir dünya görüşüdür. İdeoloji toplumsal dünyayı anlamamıza yarayan farklı açıklama tarzlarının, toplumsal gerçeklikleri değişik dünya görüşlerine göre anlamlandırma çabalarıdır.

İdeoloji sosyal bilimlerde sık kullanılan kavramlardan bir tanesidir. Ancak bu sık kullanımına karşılık, tanım ve anlam çeşitliliği de bir o kadar fazladır. Dolayısıyla farklı açıklama ve anlama çabaları da eklendiğinde, sosyoloji için başka, siyaset bilimi için başka ya da diğer bir sosyal bilim alanı için başka göndermeleri olabilen bir kavramdır.

İdeoloji kavramı sosyoloji disiplini içinde kullanıldığında genellikle bu kavramın “atıf yaptığı toplumsal fikirler alanı ile siyaset, kültür ve iktisat alanları arasındaki ilişkilerle birlikte, başka sosyolojik geleneklerle” ele almak gerekmektedir.

Eagleton’a göre ideoloji çok yönlü bir düşünce sistemi olması nedeniyle üzerinde tek bir tanım ile uzlaşılabilecek bir kavram değildir. İdeolojinin varolan bazı tanımlarını şu şekilde sıralamıştır:

• Toplumsal yaşamda anlam, gösterge ve değerlerin üretim süreci;
• Belirli bir toplumsal grup veya sınıfa ait fikirler kümesi;
• Bir egemen siyasi iktidarı meşrulaştırmaya yarayan fikirler;
• Toplumsal çıkarlar tarafından güdülenen düşünme biçimleri;
• Bilinçli toplumsal aktörlerin kendi dünyalarına anlam verdikleri ortam
• Toplumsal yaşamın doğal gerçekliğe dönüştürüldüğü süreç”

İdeoloji 18. yüzyılda Aydınlanma düşüncesinin ürettiği bir kavramdır. Fransız Devrimi sonrasında Aydınlanma filozoşarından Antoine Destutt de Tracy tarafından “düşüncelerin bilimi” anlamında geliştirilmiştir. Aslında De Tracy’nin kavramsallaştırması bugünkü anlamda bilim kavramına denk düşmektedir.

Bu çerçevede ideoloji “hem insan düşüncesini, düşünce yasalarını ve düşüncenin kaynaklarını inceleyen bir bilim dalıdır, hem de toplumun geleceğine yönelik bir proje” olarak değerlendirilmektedir .Ancak bugünkü kullanımında ideoloji bilim kavramına ters düşen bir anlama da sahiptir.

Artık günümüzde ideoloji, ideolojilerden bir diğeri ya da diğer ideolojiler için aşağılayıcı/olumsuz bir anlam da içerebilmektedir. Her ideoloji kendi toplumsal ve siyasal gerçekliğini kendi kavram seti içinde açıklama çabası içindedir. Dolayısıyla ideoloji çoğu zaman diğerine göre, bazen diğerinin alternatifi olarak üretilmiştir.

Örs’e göre ideoloji “bir inançlar,normlar, değerler bütünüdür ve aynı zamanda olması gerekeni, ‘ideal’ sosyo-politik düzen modeli içerir” . Herhangi bir ideoloji kendi sistematik düşünce dünyası içerisinde tutarlılık gösterir. Bu yüzden de ideolojilerin katı, çoğu zaman da çok fazla değişmeyen dogmatik düşünce çerçeveleri bulunmaktadır.