Konu: Kubilay Han & Ögeday Han & Cengiz Han .

Kubilay Han

Cengiz Han'ın torunu olan Kubilay Han, 23 Eylül 1215'de Moğolistan'da dünyaya geldi. Babasının adı Toluy, annesinin adı Sorghaghtani Beki'dir. Mengü, Hülagü ve Arık Böke adlarında kardeşleri vardı. Cengiz Han'ın 1227 senesinde ölümünden sonra oğlu Ögedey imparatorluğun başına geçti. Ögedey'dan sonra 1246 yılında Güyük, 1251 yılında Mengü ve 1259 yılında Kubilay Han hükümdar seçildi.

1251 senesinde Moğol İmparatorluğu'nun seçilen Mengü Han, Kubilay'ı Doğu ülkelerine sefere gönderdi. Kubilay Han büyük bir ordu ile Xi'an'ı ele geçirdi. Daha sonra Çin eyaletlerini topraklarına kattı. 1258 senesinde Yunnan ve Sichuan bölgelerine sefere çıktı.

11 Ağustos 1259'da Mengü Han'ın ölüm haberini seferdeyken aldı. Ancak geri dönmeden Wuhan'daki kuşatmasına devam etti. Bu dönemde kardeşi Arık Böke'nin yönetimi ele geçirmeye çalıştığını öğrenince Song Hanedanlığı ile barış imzalayarak yönünü Moğolistan'a çevirdi. 1260 senesinde Kubilay ve kardeşi kendilerini hükümdar ilan etti.

İki kardeşin 3 sene süren mücadelesi Kubilay'ın zaferiyle sonuçlandı.

Çin-Moğol İmparatorluğu Kubilay Han tarafından kuruldu. 1260-1294 seneleri arasında hükümdarlık yapan Kubilay önce Siang Yang'ı ele geçirdi. Sonrasında Çin eyaletlerini topraklarına kattı. 1264 senesinde Pekin'i merkez yaptı. 1280 senesinde tüm Çin'i fethetti. Kubilay'ın devletinin sınırları Çin dışında Kıpçak, Çağatay, Almalık, İran ve Polonya'ya kadar uzanmaktaydı. Çin tarihinde bu sülaleye Yuan Hanedanı denilmekteydi. Bu hanedanlık 1369 senesine kadar Çin'e hakim olmuştur.

Kubilay Han, Japonya, Annam ve Çampa'ya yaptığı seferlerde başarılı olamamıştır. Kubilay, 1293 senesinde Endonezya'ya bir sefer düzenleyerek Cava'yı ele geçirdi. Kubilay Han 18 Şubat 1294'de Khanbaliq'de (Pekin) 79 yaşında hayatını kaybetti.

Kubilay Han'ın ilk eşinin adı Chabi'dir. Eşi 1281 senesinde hayatını kaybetmiştir. Bu evlilikten Jingim, Nomugan, Mangala, Dorji Khan, Toghan Khan, Khulan-Temur, Khan Khutugh beki Khan, Qughchu Khan, Saqulghachi Khan, Tsever Khan, Aychi Khan, Khungjil Khan adında çocukları oldu.

İkinci eşi olan Nambui ile 1286 senesinde evlenmişti.

ÖGEDAY HAN KİMDİR?

Ögeday Han, Cengiz Han'ın oğullarından biri ve mirasçısıdır. Cengiz Han'dan sonra Moğol İmparatoru olmuş ve babasının yarım bıraktığı fetihleri ve devlet düzenlemesini tamamlamıştır.

Ögeday'ın doğum tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Göbi Çölü'nde doğmuştur. Batı kaynaklarında Occoday, Hacotha, Etheracan, Ectais, Ocuai, Türkçe'de ise Oktay olarak tanınmıştır. Cengiz Han'ın üçüncü oğludur.

Ögeday. 1240 yılında Tataristan'da geleneksel olarak düzenlenen av partisinde fazla içkiden hastalandı. Uzunca bir süre yönetimde etkisiz kaldı. 1241 yılında ölümünün ardından zehirlendiği şüphesiyle bazı cariyeleri ve devlet adamları öldürüldü.

Ögeday'ın ölümünün ardından ülkeyi beş yıl boyunca eşi Töregene yönetti. Oğlu Güyük Han 1246 yılında Kağan seçildi. 1249'da Güyük ölünce iki yıllık bir aradan sonra Moğol tahtına Toluy'un oğlu Mengü oturdu.

Ögeday, Şaman inancı taşımasına karşın İslamiyet'e de saygı duymuştur. Her dinden insana yeteneklerine göre vazife verirdi. Çinli vezir İli Çütesay'dan bilim ve teknoloji alanlarında bilgiler edinmiştir. Adaleti içtenlikle arzulamasına karşın uzak ülkelerdeki ordularının zulümlerde bulunmasını önleyememiştir. Bunda gevşek politikasının ve olaylardan habersiz kalışının da etkisi vardır. 13 yıllık hükümdarlığında o dönem bilinen dünyanın yarısına hakim olmuştur.

Cengiz Han

İmparatorluğun kurucusu Cengiz Han’ın asıl adı Temuçin’dir. 1155 yılında doğan Temuçin, babası Yesügey Bahadır’ı küçük yaşta kaybetti. Yavaş yavaş kabilesini toparlayan Temuçin, Kirayit hükümdarı Tuğrul Han’ın hizmetine girerek hasmı Camoka’yı yendi (1201). Ancak Tuğrul Han’a sığınan Camoka, Tuğrul Han’ın Temuçin’le arasını açtı. Bunun sonucu olarak çıkan savaşta Temuçin, Kirayitler’i yenerek hükümdarı da öldürdü. Daha sonra diğer bir Moğol kabilesi olan Naymanlar üzerine yürüyerek onları da egemenliği altına aldı. Bu başarılardan sonra 1206’da toplanan kurultay kendisine Cengiz unvanını verdi.

Karluk ve Uygur Türkleri’ni de egemenliği altına alan Cengiz Han Çin seferi hazırlığına başladı. Bu sırada Çin’de Kin Sülalesi hâkim bulunuyordu. Çin’in vergi isteğini hakaret kabul eden Cengiz Han, Çin Seddi’ni aşarak dört kol hâlinde Çin’i istila etti. Pekin’i alan Moğol orduları Çin Denizi’ne kadar her tarafı yakıp yıktılar (1216). Karakurum’a dönüşü sırasında Çin’in bütün zenginliklerini beraberinde götüren Cengiz Han daha sonra Karakıtaylar Devleti’ne de son verdi. Batıdaki Harezmşahlar’ın gücünden çekinen Cengiz Han başlangıçta antlaşma yaparak bu devletle dostluk kurdu. Ancak bu dostluk Harezmşahlar’ın uzak görüşlü olmayışları sebebiyle kısa zamanda bozuldu. Karakurum’dan gelen zengin bir Moğol kervanı, Harezmşahlar’ın Otrar Valisi tarafından ele geçirilerek malları gasp edildi, tüccarlar ise Harezmşah Alâaddin’in emriyle öldürüldü. Moğollar bunu protesto için bir elçilik heyeti gönderdiler. Bu defa da Harezmşah Sultanı bu elçilik heyetinin reisini öldürttüğü gibi diğer elçilik heyetinin sakallarını kestirdi. Bu hakaretler karşısında Cengiz Han büyük bir ordu ile Harezm ülkesine yürüdü. Harezmşah Sultanı Alâaddin Muhammed, Cengiz karşısında ağır bir yenilgiye uğradı ve ülkesini kaybetti. Oğlu Celâleddin Harezmşah, İndüs yakınlarında Moğollar’a karşı tekrar bir ordu toplayarak geldiyse de o da tutunamadı ve ülkeyi terk ederek İran içlerine oradan Doğu Anadolu bölgesine geldi. Kıpçak Bozkırı ve İran’ın büyük bir bölümünü fetheden Cengiz Han 1227 yılında öldü.

Cengiz Han’dan sonra vasiyeti gereği Kurultay Ögedey’i Cengiz İmparatorluğu’nun başına Kağan seçti. Ögedey’den sonra Küyük, Mengü ve Kubilay Kağanlar işbaşına geçtiler. Bu dönemde Cengiz İmparatorluğu Çin Denizi’nden Baltık Denizi’ne kadar bütün Avrasya kıtasını ele geçirdi. Kubilay Kağan, Çin’deki merkezinden ayrılmadı. Kubilay Han’la beraber imparatorluk dörde ayrıldı ve ayrı ayrı devletler ortaya çıktı.

Çin-Moğol İmparatorluğu

Başkent Pekin olmak üzere Kubilay Kağan tarafından kurulmuştur. Çin tarihlerinde bu sülaleye Yüen Soyu denilmekte olup 1369 yılına kadar Çin’e hâkim olmuşlardır.

Çağatay Hanlığı

XIV. yüzyılın başlarında Çağatay soyundan Duva’nın Kağanlığı ile bu devlet kuruldu. Timur dönemine yakın zamanlarda Hanların otoriteleri kalmadı. Bunlara bağlı emîrler, Hanlar adına devleti idare ettiler.

İlhanlı Devleti

Hülegü Han tarafından kuruldu. 1258 yılında Bağdat’ı zapt ederek Abbasî Halifeliği’ni yıkan Hülegü bu arada Batınî Tarikatı’nı da tamamen ortadan kaldırdı. Gazan Han zamanında Müslümanlığı kabul eden ilhanlılar XIV. yüzyılın ortalarına doğru zayıfladılar. İlhanlı topraklarında sırasıyla Çobanoğulları, Celâyiroğulları ve Muzafferoğulları gibi devletler kuruldu.

Altınordu Hanlığı

Cuci’nin oğlu Batu Han (1236-1255) tarafından kurulan bu devlet Berke Han zamanında İslâmiyet’i kabul etti. İslâmiyet Özbek Han zamanında (1312-1340) bütün Altınordu’ya tamamen yerleşti. Başlangıçta Timur’un yardımıyla başa geçen Toktamış Han (1391-1398) daha sonra Timur’la bozuştu. Yapılan savaşı kaybeden Toktamış’tan sonra devlet parçalandı ve çeşitli Hanlıklara ayrıldı.