İçkincilik Nedir?

Tanrının insanda içkin olduğu görüşü.

Doğu ve Batı gizemciliğinin kimi kolları bu görüşü savunurlar. Ancak bunu, gizemciliğin genellikle ileri sürdüğü tanrıyla birleşme düşüncesiyle karıştırmamalıdır. Bu ikinci görüşte tanrı içkin değil, aşkındır; ama sevgi ve bilgi yoluyla ona ulaşılıp onunla birleşmek mümkündür.

Din duygusunun insanda içkin bulunduğunu ileri sürenlere de içkinci denmiştir. Dinsel felsefenin dışında varlığın bilinçte içkin bulunduğunu ileri süren görüşlere de içkinciler adıyla anılırlar. Aşkıncılık ve deneyüstücülük anlayışlarına idealist bir açıdan karşı çıkan Schuppe, Schubert-Soldern, Loski, Leclair, Rehmke ve hatta bir ölçüde Ernst Mach ve Richard Avenarius 19. yüzyılın sonlarında Kant’a dönüş anlayışına sırt çevirerek Berkeley’e dönüş anlayışını savunmuşlardır.

Nesneyi öznede içkin sayan bu görüş savunucuları tekbenciliğe düşme korkusundan, ne biçim bir şey olduğunu kendilerinin de anlamadıkları beyinden bağımsız bir bilinç ilerisürmüşlerdir. Bunların öğretilerine haklı olarak beyinsiz felsefe de denir. Bu beyinsiz felsefeye içkinlik felsefesi de denir.