İlerleme Nedir?

Daha yüksek bir aşamaya gitme.

İlerleme, doğal ve zorunlu süreçtir. Doğa, her an, daha yüksek bir aşamaya doğru zorunlu olarak ilerler. Toplum da, doğa gibi, zorunlu bir evrim içindedir. Ne var ki bu evrimi hızlandırmak ve zaman zaman doğada da olduğu gibi, baş gösteren duraklamaları önlemek için insansal bilinç ve çaba gereklidir.

Doğada gerilik, kuraldışı olarak; bitki, hayvan ve insanlarda atasal örneklere dönme biçiminde belirir ki buna Osmanlıcada hilkat garibesi denir. Bu deyimden de açıkça anlaşıldığı gibi ilerleme her zaman doğal ve gerileme her zaman gariplik sayılmıştır. Toplumsal gerileme de, bir çeşit bilinç garipliği ve acayipliği’dir ki bilgisizlerce gerçekleştirilmeye çalışılır.

Geriye dönme çabaları boşunadır ve doğaya aykırıdır, ancak ilerlemenin hızlandırılmasına bir süre için engel olunabilir. Metafizikçilerin bile başlarında biraz us bulunanları evrendeki ilerleme ve geriçevrilmezlik olgularını yadsıyamamışlardır. Alttan üste, aşağıdan yukarıya, basitten karmaşığa doğru ilerleme sürecinin genel yasası, yadsımanın yadsınması yasası’dır. İlerleme, nesnel bir süreçtir ve üretim güçlerindeki ilerleme tüm tarihsel-toplumsal ilerlemenin ölçütüdür.

Gelişme sürecinde temel ilerleme ve ilineksel gerileme eytişimsel ve sıkıca bağımlı bir birliktirler, yadsıma er geç yadsınır ve ilerlenir.