İradecilik (Volontarizm) Nedir?

Varlığın bir irade ürünü olduğunu savunan öğretilerin genel adı.

İradecilik antikçağ Yunan felsefesinde stoacılıkla başlar. Stoacılar, iradeci bir görüşle Platon’un idelerini gerçekdışı sayarlar. Doğa, evrensel iradedir. Bu yüzdendir ki, doğru ve iyi olan, onun buyruğuna uygun olandır. Stoacılıktan birçok şeyler taşıyan Hıristiyanlıkta da sürüp giden iradecilik, 19. yüzyılda Arthur Schopenhauer (1788-1860) ve Friedrich Nietzsche (1844-1900) öğretileriyle yeniden önemsenmiştir. Nietzsche’ye göre ‘insanüstü’ insan iradesiyle yaratılacaktır. Schopenhauer’e göre her olgu bir iradenin ürünüdür.

Varım, çünkü var olmak istedim. İri dişler parçalamak isteğinin, çevik bacaklar kaçmak isteğinin, kocaman gözbebekleri karanlıkta görmek isteğinin, uzun gagalar sürüngenlerle beslenmek isteğinin ürünüdür. Bu irade, bu istek hangi yöne çevrilmişse yaratma ona uygun olmuştur. Varlaşmak, olaylaşan iradedir. İradecilik bu anlamda mekanizme karşıt bir öğretidir. Mekanizm nasıl doğal yasayı tekneden sayıyorsa, iradecilik de insan iradesini tekneden saymaktadır. Daha açık bir deyişle, mekanizm salt bir zorunluluk, volontarizm salt bir özgürlüktür.

Mekanizmde insan zorunlulukla davranır, volontarizmde özgürlükle davranır. Mekanizmde insan, örneğin Vogt’un dediği gibi ne yerse odur, volontarizmde insan, örneğin Schopenhauer’in dediği gibi ne dilerse odur.

Diyalektik maddecilik, her iki düşüncenin güçsüzlüğünü gidererek doğayla (zorunluluk N.) insanın (irade, özgürlük N.) karşılıklı etkileriyle (ilişki) birbirlerini oluşturduklarını göstermiştir. Gerçekte insan ne bir köle ne de bir Tanrı’dır, doğasal zorunluluğa bilinçli olarak katılan ve o zorunluluğu bilinciyle etkileyen gerçek anlamda bir insandır. İradecilik, idealist ve bilimdışı bir anlayıştır ve bütün idealist öğretilerin ortak yanılgılarını taşır. Pratikteyse faşizmin düşünsel temeli olmuştur.