Tortullar

Birçok yerde deniz tabanı sonradan oluşur. Derin denizlerin tabanı ufalanmış maddeler, deniz dibi kili ve kireci gibi maddelerden oluşur.Sığ denizlerdeki tortullarsa hem yapı hem de kaynak açısından çok çeşitlidir.
Kaya tortulları

Kıyının yakın olduğu denizlerde tabanı kaplayan tortul çoğunlukla eski kayaların kırılmış parçalarından oluşmuştur. Bu birikintiler denize taşınmış olan kaya parçalarıdır. Birikintilerin içerdiği başlıca maddeler kum ve kildir. Çakıllar çoğunlukla ırmak ağızlarında, kireçtaşı parçaları da kireç yataklarında birikmiştir. Irmaklar, denizlere bol miktarda tortul taşırlar. Örneğin,denize yılda 312 milyon ton alüvyon taşıyan Mississippi Irmağı’nın deltası da her yıl 30 cm kadar genişlemektedir. Kıyılara yakın yerlerde daha iri kaya parçalan birikir (çakıl ve kum), kil parçacıkları denizin daha uzak bölümlerine kadar taşınır. Tatlı suyla tuzlu suyun karıştığı bölgelerde topaklaşma olduğundan kil dibe çöker: Dalgalar mineral karışımlarını genellikle kumsallarda biriktirir, hatta bazı yerlerde maden yatakları bile (çıkarılması ekonomik olan madenler) oluşabilir. Örneğin ,Yeni Zelanda kıyılarındaki kumsallarda zengin demir yatakları vardır; New Jersey ile Florida arasındaki kumsalda titanyum, Brezilya’da toryum çıkartılır. Kıyıdan biraz içerilere girildiğinde bazı bölgelerde elmas (güneybatı Afrika) ve demir (Japon Denizi) bulunur; bu değerli madenler karaların içlerine boru hatlarıyla aktarılır.

Kimyasal tortullar

Bazı yörelerde, maddelerin bileşimleri o denli yüksek olur ki, kimyasal alaşımlar ortaya çıkar. Örneğin, Basra Körfezi’nde ve Meksika Körfezi’nde tuz yatakları böyledir. Yapılan jeolojik çalışmalar çeşitli yerlerdeki iç denizlerde daha eski tuz yataklarının olması gerektiğini de göstermiştir. 230 milyon yıl önce bugünkü Batı Avrupa’nın yerinde bulunan Zehştayn Denizi böyle bir içdenizdi. Günümüzde kireçtaşı ancak belli yerlerde birikmiştir. Andros Adası (Bahama) çevresindeki sığ denizde kireçtaşı birikimleri vardır. Jeolojik zamanlarda bunlar çok daha fazlaydı. Deniz suyundaki yoğunlaşmayla mineral birikimleri ortaya çıkar. Örneğin, ince tabakalar biçimindeki bakır, kurşun ve çinkoyla yumrular biçimindeki fosfat böyle oluşmuştur. Birikimler sonunda yeni mineraller de ortaya çıkabilir. Sığ denizlerde kuma yeşil bir renk veren “glokonit”in de oluşumu böyledir.
Öteki tortullar

Hayvansal tortullar daha çok kabuk ve kabuk parçacıklarından oluşur. Bazı durumlarda, örneğin midye ve istiridye yataklarında olduğu gibi, kalıntılar orjinal yerlerinde kalmışlardır. Mercan kayaları da çoğu zaman ilk oluştukları yerde kalır. Avustralya’nın doğu kıyılarında uzunluğu 2 km’ye varan Büyük Set Kayalıkları,mercan kayalıklarına en güzel örnektir. Organik kaynaklı tortullar arasında bitki kalıntıları da vardır. Deniz diplerindeki bu tortullar ancak geçmişte karayken sonradan deniz olan bölgelerde görülür. Bunlara örnek olarak Dogger Banktaki (Kuzey Denizi) turba kalıntıları gösterilebilir. Bu kalıntılar,Kuzey Denizi’nin kara olduğu son buzul çağında oluşmuştur. Deniz tabanında volkanik kalıntılar da bulunabilir. Volkanik olaylarla parçalanmış olan bu kalıntıları daha çok volkanik küller oluşturur.