ARKEOLOG
_________________________________________________
TANIM

İnsanın dünya üzerinde görülmesinden ortaçağa kadar geçen süreç içinde insana ilişkin
her türlü kalıntı ve buluntuyu, doğal çevre ile insan arasındaki ilişkileri, yüzey, sualtı
araştırmaları ve kazılarla ortaya çıkaran, inceleyen, değerlendiren ve koruyan kişidir.

GÖREVLER

 Eski çağlardan günümüze kalmış toprak veya su altındaki eserleri gün ışığına
çıkarmak için kazılar yapar,
 Kazılardan elde edilen eserleri temizler,
 Parça eserlerin yapıştırılmasını (konservasyon), bakım-onarım restorasyonunu
yapar,
 Eserlerin kaydını tutar, korunmasını sağlar ve halkın bilgisine sunar,
 Kültür Bakanlığında çalışması durumunda; kazılarda gözlemci olarak
görevlendirilebilir,
 Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurullarının SİT alanı (Ayrıntılı bilgi
EK BİLGİLER bölümünde yer almaktadır.) belirleme çalışmalarına temel
oluşturan raporlar hazırlar,
 Korunması gereken kültür ve tabiat varlıklarını saptar ve kaydını tutar, bunlara
yönelik koruma ve restorasyonlar konusunda kararlar çıkarılmasını sağlar,
 Çevresindeki antik kentlerin (ören yerlerinin) belirli aralıklarla denetimini
yapar,
 Müzelerde çalışanlar koleksiyoncuların denetimini yapar.
KULLANILAN ALET VE MALZEMELER
 Spatula (ucu sivri küçük mala),
 Kazma, kürek, el arabası,
 Keski,
 Jeolog çekici,
 Dişçi aletleri,
 Su terazisi,
 Fırça, süpürge,
 Kaldıraç,
 Vinç, kepçe,
 Fotoğraf makinesi,
 Metre,
 Ölçüm, çizim araç-gereçleri,
 Kimyasal maddeler, Sondaj aletleri.

TÜRKİYE İŞ KURUMU 2
MESLEĞİN GEREKTİRDİĞİ ÖZELLİKLER

Arkeolog olmak isteyenlerin;
 Tarih ve kültür konularına meraklı ve bu alanlarda başarılı,
 Açık havada çalışma yapmaktan kaçınmayan,
 İyi bir gözlemci ve araştırıcı,
 Bedence sağlam,
 Normalin üstünde genel yeteneğe ve özellikle sözel düşünme ve neden-sonuç
 ilişkisini ortaya çıkarabilme gücüne sahip
kimseler olmaları gerekir.

ÇALIŞMA ORTAMI VE KOŞULLARI

Arkeologlar görevlerine göre değişik ortamlarda çalışırlar. Araştırma yapan arkeologlar,
çoğunlukla okuyarak, yazarak görev yaparlar, yaz aylarında kazı çalışmalarını açık havada
yürütürler. Müzelerde çalışanlar için çalışma ortamı temiz ve sessizdir. Bir kazıda ilginç
bir parçanın bulunması ve ait olduğu dönemin belirlenmesi uzun ve zahmetli bir çaba
sonucunda gerçekleşir ve bu durum kişiye büyük bir mutluluk verir. Arkeologlar; eski çağ
tarihçisi, heykeltıraş, mimar, topograf, teknik ressam, fotoğrafçı, epigraf (yazıt okuyan
kişi) gibi meslek elemanlarıyla sürekli iletişim halinde çalışırlar.

MESLEK EĞİTİMİ
MESLEK EĞİTİMİNİN VERİLDİĞİ YERLER

Meslek eğitimi üniversitelere bağlı fakültelerin “Arkeoloji”ve “Arkeoloji ve Sanat Tarihi”
bölümlerinde verilmektedir.
 Adnan Menderes Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi - Aydın
o Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi - Eskişehir
o Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi
 Akdeniz Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi – Antalya
 Ahi evran ün.Fen edebiyat Fakültesi (Kırşehir)
 Atatürk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi - Erzurum
 Bilkent Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi Arkeoloji ve Sanat
Tarihi Bölümü-Ankara
o Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi - Çanakkale
 Dicle Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi - Diyarbakır
 Dokuz Eylül Üniversitesi Fen ve Edebiyat Fakültesi (İzmir)
o Doğu Akdeniz Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi - KKTC / Gazimagosa
 Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi – İzmir
 Gaziantep ün. Fen Edebiyat Fakültesi
 Koç Üni. Fen Edebiyat Fakültesi İstanbul
 Dumlupınar Üni. Fen Edebiyat Fakültesi Kütahya
 Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi - Ankara
 İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi - İstanbul
TÜRKİYE İŞ KURUMU 3
 Mersin Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi - İçel
 Mustafa Kemal Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi – Hatay
 Süleyman Demirel Üniversitesi Isparta
 Muğla Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü
 Kocaeli Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü
 Pamukkale Üniversitesi Fen ve Edebiyat Fakültesi - Denizli
 Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi - Konya
 Trakya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi – Edirne
 Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Bursa
 Yüzüncü yıl ün.Van Fen Edebiyat Fakültesi
ÖN EĞİTİMDE BAŞARILI OLUNMASI GEREKEN DERSLER
 Sanat Tarihi
 Türk Dili ve Edebiyatı
 Sosyoloji
 Tarih
 Coğrafya

MESLEK EĞİTİMİ
MESLEK EĞİTİMİNE GİRİŞ KOŞULLARI

Arkeoloji eğitimine girebilmek için;
 Lise veya dengi okul mezunu olmak,
 Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS) ve Lisans Yerleştirme Sınavı ’nda (LYS)
“Arkeoloji” lisans programı için yeterli “TM-3” puan almak.
 Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) Tercih Bildirim Formunda
“Arkeoloji” lisans programı ile ilgili en az bir yükseköğretim programını tercih
etmek gerekmektedir.
 Bu yükseköğretim programında öğrenim görmek isteyen adaylar liselerin Türkçe
Matematik alanından mezun iseler YGS ve LYS sonuçlarına göre ÖSYM tarafından
yapılan yerleştirme işleminde diğer alanlardan mezun olanlara göre daha yüksek
bir ağırlıklı puan elde etmekte ve öncelikle yerleştirilmektedirler.
Arkeoloji ve Sanat Tarihi eğitimine girebilmek için;
 Lise veya dengi okul mezunu olmak,
 Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS) ve Lisans Yerleştirme Sınavı ’nda (LYS)
“Arkeoloji ve Sanat Tarihi” lisans programı için yeterli “TS-1” puan almak.
 Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) Tercih Bildirim Formunda
“Arkeoloji ve Sanat Tarihi” lisans programı ile ilgili en az bir yüksek öğretim
programını tercih etmek gerekmektedir.
Bu yükseköğretim programında öğrenim görmek isteyen adaylar liselerin Sosyal
Bilimler, Edebiyat, Sosyal Bilimler ve Edebiyat, Dil ve Edebiyat ve Genel Kültür
alanlarından mezun iseler YGS ve LYS sonuçlarına göre ÖSYM tarafından yapılan
yerleştirme işleminde diğer alanlardan mezun olanlara göre daha yüksek bir ağırlıklı
puan elde etmekte ve öncelikle yerleştirilmektedirler

TÜRKİYE İŞ KURUMU 4
EĞİTİMİN SÜRESİ VE İÇERİĞİ

Mesleğin eğitim süresi 4 yıldır. Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü kendi içinde
Prehistorya, Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi, Klasik Arkeoloji ve Sanat Tarihi
Anabilim Dallarına ayrılmaktadır. Arkeolog unvanı ise ilk üç anabilim dalı mezunlarına
verilmektedir.

Prehistorya Anabilim Dalı' nda insanlığın doğuşundan (Yontma Taş Çağı), Cilalı Taş Çağı
(Neolitik) na kadar süren uzun dönemin eğitim-öğretim ve araştırması yaptırılmaktadır.
Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Anabilim Dalı' nda ise; Önasya (Mezopotamya,
Suriye, İran, Anadolu, Kıbrıs) da Neolotik Çağdan başlayarak çivi yazısının kullanıldığı
çağları da içine alan bir dönemin eğitim-öğretim ve araştırması yaptırılmaktadır. Ağırlıklı
olarak Kuzey ve Güney Mezopotamya' da gelişen ve geniş bir etki alanı olan Sümer, Akad,
Eski Babil ve Asur Sanatı işlenmektedir.

Çivi yazısı kullanan bu kavimlerin bıraktığı maddi
kültür kalıntılarının her türü kronolojik (tarihsel) bir dönem içinde ve karşılaştırmalı
olarak incelenir. Önasya ülkelerinin kilit noktasında bulunan Anadolu'nun ön tarih ve tarih
çağlarının başlangıcından MÖ 6. yüzyılın ortalarına kadar erişen zaman içindeki
arkeolojisi okutulan derslerin önemli bir grubunu oluşturmaktadır

Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı ise; Anadolu ve Anadolu dışında gelişmiş olan Yunan, Roma
ve Geç Antik Uygarlıklarının eğitim-öğretim ve araştırmasını konu olarak almıştır. MÖ
2000' in sonundan Bizans dönemine kadar ki insan elinden çıkan her türlü maddi kalıntı
ile uğraşan; bunun yanı sıra, insanın çevre ile olan ilişkilerini, sosyal ve ekonomik
durumunu ve insan ile ilgili her türlü konuyu inceleyen bir daldır.

Arkeoloji alanında eğitim veren bu anabilim dallarının birinci sınıfında, temel kavramlar
ve terimler öğretilmektedir. Arkeoloji alanında eğitim veren bu anabilim dallarının birinci
sınıfında temel kavramlar ve terimler öğretildikten sonra diğer sınıflarda her anabilim
dalı kendi konusu çerçevesindeki insanlığın sosyokültürel yapısını ve kültür ortam
ilişkilerini işler.Klasik arkeolojide Yunanca ve Latince öğretilmektedir.

Dönem özelliklerinin incelendiği heykel, seramik, mimari, tarihi coğrafya vb. dersler
verilmektedir. Öğrenciler yaz aylarında kazı çalışmalarına katılabilir, müzelerde
araştırmalar yapabilirler.

EĞİTİM SONUNDA ALINAN BELGE-DİPLOMA VE UNVAN

Eğitimini başarı ile tamamlayanlara "Lisans Diploması" ve "Arkeolog" unvanı verilir.
ÇALIŞMA ALANLARI VE İŞ BULMA OLANAKLARI
Arkeologların çalışma alanları; Üniversiteler (öğretim görevlisi veya araştırmacı olarak),
Müzeler ve Anıtlar Genel Müdürlüğü' ne bağlı çeşitli müzeler, kültür ve tabiat
varlıklarını koruma kurulları, özel müzeler, Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Maden Tetkik
Arama Enstitüsüdür.
Arkeologların çalışma alanı oldukça dardır ve personel alımı sınırlıdır. En çok istihdam
alanı sağlayan Kültür Bakanlığı yılda 10-15 civarında Arkeolog almaktadır.
Kendisini yetiştirmiş iyi derecede bir yabancı dil bilen arkeologlar, profesyonel turist
rehberi olarak da çalışabilirler.

TÜRKİYE İŞ KURUMU 5
EĞİTİM SÜRESİNCE VE EĞİTİM SONRASI KAZANÇ
EĞİTİM SÜRESİNCE

Öğrenciler üniversitelerin veya müzelerin yaz aylarında yapmış olduğu kazılara
katılırlarsa asgari ücret seviyesinde ücret alabilirler.
Şartları uyan öğrenciler Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumunun sağlamış olduğu
kredi ve yurt hizmetlerinden yararlanabilmektedirler. Çeşitli kurum ve kuruluşlarca
başarılı öğrencilere karşılıksız veya mecburi hizmet karşılığı verilen burs olanağı da
vardır.

EĞİTİM SONRASI

Eğitim sonrası teknik hizmetler sınıfında göreve başlarlarsa asgari ücretin 3-3,5 katı
dolayında maaş almaktadırlar. Alınan bu ücret arkeologun bulunduğu konum ve çalışma
sürelerine göre değişiklik gösterebilmektedir.
MESLEKTE İLERLEME

Lisans eğitimini tamamlayan kişiler üniversitelerde görev almak isterlerse araştırma
görevlisi sınavında başarılı olmaları gerekir. Bu şekilde göreve başlayan kişiler doktora
derecesi aldıktan ve gerekli çalışmaları tamamladıktan sonra yardımcı doçent, doçent ve
profesör olarak meslekte ilerleyebilirler.

Belli bir alanda uzmanlaşabilir. Bunlar; eski tunç çağı eserleri, konservatör (yarım
eserlerin yapıştırılması), sikke (numismat), arkaik dönem heykeltıraşlığı, Helenistik çağ
mimarisi, seramik, vb. alanlardır.
BENZER MESLEKLER

 Sanat Tarihçisi
 Tarihçi

EK BİLGİLER

Arkeoloji Nedir?

Arkeoloji kelime manası ile eskinin ilmidir. Eski medeniyetleri maddi
kalıntılar yolu ile inceleyen bir bilimdir.
Eski çağdan zamanımıza kalmış her çeşit eserin incelenmesi arkeolojinin içine
girer. Somut kalıntılardan dolayı arkeoloji geçmişteki insan emeği olarak da tarif
edilebilir. Arkeolojide eski uygarlık kalıntılarının tarif ve tasnifi yapılır.
SİT: Eskiden insanların oturdukları yerlere SİT denir.
SİT tipleri:
 Mağaralar,
 Kaya altı sığınakları,
 Tümülüs ve höyükler,
 Antik kentler,
 Kutsal alanlar,
 Mezarlıklar,
 Sualtı sitleri.

TÜRKİYE İŞ KURUMU 6
YARARLANILAN BİLGİ KAYNAKLARI

 Meslek Elemanları,
 Yüksek Öğretim Programları ve Kontenjanları 2008,
 Çeşitli Üniversitelerin Katalogları,
 ÖSYS Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemi Kılavuzu –2010,
 ÖSYM Üniversiteler,Yükseköğretim Programları ve Meslekler Rehberi –2000,
 Meslek Danışma Komisyonu (MEDAK )Üyesi Kuruluşlar.