Metafizik Özdekçilik Nedir?
Eytişimsel olmayan (metafizik olan N.) özdekçilik. Eytişimsel ve tarihsel özdekçilik öncesi özdekçilik anlayışı bu adla anılır. Deyim, özellikle, ‘kaba özdekçilik’le ‘mekanikçi özdekçilik’ anlayışlarını kapsar. Nesnel gerçekliği doğadışı güçlere bağlamak kadar doğaiçi güçlere bağlamak (metafizik özdekçilik) da metafiziğe düşmektir.
Çünkü bu ikinci halde ruh, düşünce, irade vb. gibi doğadışı ve doğaüstü olarak tasarımlanan güçleri özdeğin ürünü saymak gerekir ki bu da onlarla özdeği aynılaştırmak olur. Buysa iki güç arasında hiçbir fark bırakamaz. Nitekim 18. yüzyıl özdekçiliğinin vardığı sonuç budur. ‘’ Eski özdekçilik, tarihi, usaaykırılığın ve zorbalığın bir yığını olarak gördü. Eytişimsel özdekçilikse, tarihte, insanlığın evrim sürecini görür ve amacı bunun yasalarını bulmaktır’’.