Konu: Divan şairi enderunlu vasif

Enderûn’da yetiştiği, yani çocukluğunda saraya alınarak burada eğitim gördüğü için enderûnlu diye bilinir. Asıl ismi Osman. Doğum tarihi kesin olarak bilinmiyor. 1818 yılına kadar sarayda kaldı.


Osmanlı Padişahı 3. Selim devrinden itibaren hünkar baş lalalığı, peşkir ağalığı, anahtar ağalığı, kiler ağalığı gibi görevlerde bulundu. 1824 yılında İstanbul’da yaşamını yitirdi. Yaşadığı dönemde asıl şarkılarıyla beğenildi. Şiirleri açık saçık bayağı, sanatsız bulunduğu için "değersiz bir şair" diye isimlendirildiği oldu. Ama gününün koşullarında sade bir dil kullandı, günlük hayatla ilgili şiirler yazdı.


Enderûnlu Vâsıf için, divan şiirine halkı, sokağı katmak isteyen şair denebilir. Şiirinde döneminin orta sınıf insanının duygu, düşünce ve yaşayışları bulunur. Bu özellikleriyle bir bakıma divan şiirinde boy gösteren "Hüseyin Rahmi Gürpınar" müjdecisidir.


ŞARKI


Çözülme zülfüne ey dil-rübâ dil bağlayanlardan
Kaçınma âteş-i aşkınla bağrın dağlayanlardan
Düşer mi ictinâb etmek seninçün ağlayanlardan
Sirişk-i çeşmimin bak farkı var mı çağlayanlardan


Gelüb vakt-i bahâr âlem safâ-yı gül-şen etdikde
Nevâ-yı bülbülü gûş-i gül-i ra’nâ işitdikde
Uyub ahbâba sen de seyr-i Sa’d-âbâd’a gitdikde
Sirişk-i çeşmimin bak farkı var mı çağlayanlardan


Senin bir reng-i zîbân var ki gül-berg-i izârında
Bulunmaz gül-sitân-ı âlemin bâğ-ı bahârında
Otur ihrâma ârâm et bir az havzın kenârında
Sirişk-i çeşmimin bak farkı var mı çağlayanlardan


Hevâ-yı perçeminle başka bir hâlet olur serde
Yeni başdan misâl-i Vâsıf uğratdın beni derde
Gamınla gerçi çokdan ağlarım ammâ bugünlerde
Sirişk-i çeşmimin bak farkı var mı çağlayanlardan

TAHMÎS (Tahmîs bâ-ıstılâhat-ı zenân der vâdî-i nush ü pend ez dehân-ı vâlide) (Bir annenin kızına öğütleri) Kız dinle nush ü pendimi kavline sâdık ol Gönle rızâ-yı kaynanayı kul halâyık ol Kim der sana ki bir çamura var bulaşık ol Ne kesret ile zâhide ne pek de açık ol Olma sokak süpürgesi kadın kadıncık ol Bir nev-civân kocaya varub et dediklerin Beş altı parça kesdiregör yediliklerin Eksiklilerin er düzer eksik gediklerin Yarım papûşla giyüb a postal çediklerin Olma sokak süpürgesi kadın kadıncık ol Böyle kılıkla görse a kız oynaşın şaşar Bir kez alan miyânını âguuşa bin yaşar Hâsılsız olma ol hamarat evde iş başar Fakîr börekci sonra seni her alan boşar Olma sokak süpürgesi kadın kadıncık ol Bak büyük ablan oldu Küçük Tevbe’de gelin Siz de bacınla dâye dadı bir yere gelin El birliğiyle yenge kadınlar tutub elin Var bir kibâr-zâdeye sardıragör belin Olma sokak süpürgesi kadın kadıncık ol Görüb giyimli elleri yüksünme hey düdük Elbet biçer sana da sağ olsun koca kütük Huysuzluk etme gayri değilsin kızım küçük Oldun şükür yetişdirene işte bösbüyük Olma sokak süpürgesi kadın kadıncık ol Oldu gelin bak Âtike darısı başına Ta Kıztaşı’nda girdi birinin firâşına Düşme pek öyle çengi çegâne telâşına Girdin a dil-baz artık on üçüncü yaşına Olma sokak süpürgesi kadın kadıncık ol Baban vereydi seni bolay kim mevâliye Sâyende biz de taşınıruz belki yalıya Baldırı çıplak alıp oturtdurma halıya Ne pırpırîye eyle meyil ne paşalıya Olma sokak süpürgesi kadın kadıncık ol Neymiş pateste telli pataküte yok deve Sana sevâyi kesdireyim giy seve seve Gîce yarısı gezme dönüb düzd-i şeb-reve Koğlar babana komşu konu hayda gel eve Olma sokak süpürgesi kadın kadıncık ol Kız kaç yanımda vızlama sivrisinek gibi Fink urma iki yanına kırnak köçek gibi Yere geçer arından erin köstebek gibi Ayak bağıyla sonra kalırsın eşek gibi Olma sokak süpürgesi kadın kadıncık ol Erlerle etme pencerelerden alış veriş Dadına gâhi yardım edüb sen de gör ki iş Yağ bağlasun yüreği ninenin karış karış Dek dur küçükden evde oturmaklığa alış Olma sokak süpürgesi kadın kadıncık ol Dik çocuğun başına çörekotu sarımsak Sûsenle uyhu nüshası alub beşiğe tak Söndür kömür ki kötü nazardan ola uzak Gezmek senin nene keferet otur işe bak Olma sokak süpürgesi kadın kadıncık ol Çekdir çiçekli enterine telli bir şerit Akrânlarına pâçe günü giy de körlük it Kâküllerini bağla saçı düğününe git Alur seni de belki bu günlerde bir yiğit Olma sokak süpürgesi kadın kadıncık ol Hay hây bâri yordamına güleyim biraz Turp sıkayım zerâfetine fos çoğa bu naz Gel tuzlayım da kokma seni vay zavallı kaz Bin kerre sana etmedi mi süt ninen niyâz Olma sokak süpürgesi kadın kadıncık ol Dik başlı kahbe yansılayıb gitme dikime Pay verip öyle taş başına ninemin dime Yazık değil mi âbo çekilen emeğime Sonra seni herifler omuzlarsa kim kime Olma sokak süpürgesi kadın kadıncık ol Dil dök yabana söylemeyüb durma hem-çü put İçim sıkıldı hortlayası ma’tuhu uyut Kimseden iylik umma da var gönlünü avut Al elden örnek işle geçin kuut-i lâ-yemût Olma sokak süpürgesi kadın kadıncık ol

(Cevâb nâme-i pesendîde-eser ez dehân-ı duhter-i zîbende-güher) (Kızın anneye verdiği cevap) Pend eyler ise bir daha ağaca sarayım Yanmış odunla başını gözünü yarayım Başlı başıma ben dahi bir iş başarayım Bir âşinâya yalvarayım sonra varayım On beş yaşında kendime bir oynaş arayım Çıkrık misâl dırlayacağına hey ozan Gir dest-gâha doku bezin pârecik kazan Bâzârı derler âbo hâram-zâdedir bozan Satub savub da neyse sahan tencere kazan On beş yaşında kendime bir oynaş arayım İkide birde der sana kız görünür kocan Çığlıklı olma hasba götüresi afacan Kocam da sen de lâhi kuruyup olun koçan Çıkıp sokağa tende iken hâsılı bu can On beş yaşında kendime bir oynaş arayım Tırnağım oldu kör yumadan bulaşıkları Babam başına çalsun o çemşîr kaşıkları Evvel doyurub eve gelen alışıkları Sonra düzeldüb odadaki karışıkları On beş yaşında kendime bir oynaş arayım Dedikoduyla geçdi bütün yaz ile kışım Da’vâcı gitdi Bursa’ya yok gayri hîç işim Yapışdı kaldı birbirine iki apışım Çıkmazdan evvel âbo a kız yirmi yaş dişim On beş yaşında kendime bir oynaş arayım Gelse görücü kocayıcak elli kerecik Der burnucuyla ağzı büyük dişi seyrecik Yok yok yaşı da anlayışım kırkını geçik Sarf eyleyib de varı yoğu bâri şimdicik On beş yaşında kendime bir oynaş arayım Ben istedikçe bayrama ondan balakoza Der bana kahbe sana yazık ekilen tuza Yazık değil mi gençliğime bak şu yelloza Girmezden evvel ablacağım yaşım otuza On beş yaşında kendime bir oynaş arayım Almış parayla sanki halâyık gibi beni Sokmaklık ister aşevine gidi külheni Yağlı paçavra gibi atub ben dahi seni Yarın alub alaca karanlıkda rûşenî On beş yaşında kendime bir oynaş arayım Lâzım mıdır ki öğreneyim çamaşur yumak Ben bu pamuk elimle a fos saramam yumak Bana düşer mi iplik eğirüb de bez komak Dursun musandırada nele öreke tarak On beş yaşında kendime bir oynaş arayım Yufka makarna açmasını açmayın bana Ben bilmem öyle hamur işi samsa baklava Yapıp bir-iki türlü yemecik kaba saba Da’vet için konağa çıkıp yarın ibtidâ On beş yaşında kendime bir oynaş arayım Kendi keser göbeğini öksüz olan savul Yanşak karışma dırdır edüb kalayım mı dul İş edeyim ki sana görüb saçlarını yol Komşu kapusın açub elimle usul usul On beş yaşında kendime bir oynaş arayım Yazub yüzümü Esmâ Hanım kâkülümü kes Bir âşinaya varacağım sen çıkarma ses Pek pos bıyıklı pırpıriye eylemem heves Dört kaşlı yosma şûh-i cihân tâze dalfes On beş yaşında kendime bir oynaş arayım Satub yemekden oldu evin içi tam takır Titrer görünce bir eri içim sakır sakır Kalub da böyle olmadan altun adım bakır Akşam olunca bâri gezip bayır ile kır On beş yaşında kendime bir oynaş arayım Bir âfitâba geçdi ki hiç sorma sıcağım Yandı eridi aşk ile sînede yağım Geçdi soğuk su başıma bilmem solum sağım Ahd eyledim bu şart ile ki geçmeden çağım On beş yaşında kendime bir oynaş arayım Bildim tekin değildir ev içinde mezbele Dedim tü tüü tü üç kez o birşeylere hele Yok mu birisi ortalığı süpüre gele Ben yine takub ardıma bir sürü hergele On beş yaşında kendime bir oynaş arayım Gavgayı kessün eyle nine Vâsıf’a suâl Gör imdi sen mi fâhişe yohısa ben mi mal Ona kalırsa der ikiniz de kuru kaval Yaz geldi gayrı evde oturma ne ihtimâl On beş yaşında kendime bir oynaş arayım