OTİZMİN TEDAVİSİ VAR MIDIR?

Otizmin bilinen bir tedavisi yoktur. Erken yaşta başlanan eğitimle, çocuğun yetenekleri ve gereksinimleri dikkate alınarak, bireysel özel eğitim programları hazırlanması ve uzman kişilerce uygulanması, günümüzde bilinen tek “tedavi” yöntemidir. Uygulanacak olan ilaç tedavisi otizme eşlik eden problemlerin azaltılmasına yöneliktir. Özel eğitim bir ekip çalışmasını gerektirir. Bu ekipte çocuğun kendi doktoru, özel eğitimcisi, konuşma terapisti, çocuk psikiyatrı ve/veya çocuk nöroloğu mutlaka bulunmalıdır. Ailelerin eğitim sürecine katılmaları ve desteklemeleri büyük önem taşımaktadır.

Hangi Eğitsel Yaklaşımlar Uygulanır?

Özel eğitimin amacı çocuğun ihtiyaçlarına yönelik olarak planlanmış programlarla, çocuğun gelişimsel olarak mümkün olduğunca akranları düzeyine ulaşmasını sağlamaktır. Özel eğitimdeki yaklaşımlar şunlardır:


  1. Eğitsel terapiler


  • Davranışçı Yöntem (Uygulamalı Davranış Analizi- Applıed Behavıoral Analysis (ABA))
  • Gelişimsel Yöntem (TEACCH -Treatment and Education of Autistic and Related Communication Handicapped Children)
  • PECS (Görsel İletişim Sistemi)
  • Etkileşimsel Oyun Terapisi (Floortime )
  • Duyu Bütülenmesi Terapisi
  • Günlük Yaşam Terapisi (HİGASHİ)

2. Konuşma sorunlarına yönelik terapi: Alıcı (konuşulan dili anlama) ve ifade edici (kendi istek ve düşüncelerini anlatma) dil becerilerinin öğretimine yönelik; göz teması kurma, bakma, dinleme, karşılıklı oturma, dikkat, ilişki kurma gibi ön becerilerin kazandırılması için yapılan çalışmaları kapsar. Dil bilgisini doğru kullanma (doğru zamir ve zaman kullanımı), artikülasyon (doğru telaffuz) çalışması ve konuşma organlarını çalıştıracak egzersizler yapılır.
3.Uğraşı Terapisi
4.Diğer Yöntemler (Portage, Montessori, Kucaklaşma Terapisi)
5.Bilimsel Çalışmaları Devam Eden Biyolojik ve Tamamlayıcı Yöntemler (Alerji, Gluten/Kazein İçermeyen Beslenme, Refleksoloji, Müzik Terapisi, Yunuslarla Terapi, vb.)
İlaç Desteği
Otistik çocuklarda kullanılan ilaçlar otizmi değil; eşlik eden semptomları kontrol altına almaya ve tedavi etmeye yardımcıdır. Örneğin: hiperaktivite, epilepsi, ritüeller, stereotipiler, kendine zarar verme, dikkat problemleri, depresyon gibi. İlaçlar sadece, çocuğu düzenli olarak takip eden nörolog, psikiyatr veya ilgili doktor tarafından önerilebilir ve kullanım süresince de doktor kontrolünde olmalıdır. İlaç kullanımı ile ilgili doz artırma ve azaltma doktor kontrolünde olmalıdır.
.Otistik Çocuğa Yönelik Etkili Bir Eğitim Programının Taşıması Gereken Temel Özellikler Nelerdir ?
Otistik çocuklarda kullanılan pek çok eğitim ve sağaltım yöntemi vardır. Bu programlarda, aşağıda sıralanan özelliklerin tümüne yakınını görmek olasıdır :
Erkenlik: Eğitimi üç yaştan önce başlatmak.
Yoğunluk: Haftada beş gün ve en az 25 saat, yılda 12 ay eğitim vermek.
Oturum süresi: Özellikle küçük çocuklarla çalışırken 15-20 dakikalık kısa eğitim oturumları düzenlemek.
Bireysellik: Çocuğun bireysel gereksinimlerini karşılayabilmek için, bire bir ve küçük grup eğitimine yer vermek.
Program içeriği: İşlevsel iletişim becerilerinin, sosyal becerilerin ve oyun becerilerinin kazandırılmasına ve uygun olmayan davranışların azaltılmasına büyük ağırlık vermek.
Kaynaştırma: Belli sürelerle de olsa, normal gelişim gösteren çocuklarla birliktelik sağlamak.
Değerlendirme: Çocuğun gelişimini, diğer bir deyişle verilen eğitimin etkinliğini sürekli değerlendirmek.
Aileler: Aileleri etkin olarak eğitim sürecine katmak.
Aileler Eğitim Kurumu Seçerken Nelere Dikkat Etmelidir?
Çocuğunuzu bir kuruma başlatmadan önce göz önünde bulundurmanız gereken önemli bir noktalar:

  • Kurumlarda verilen eğitimin kalitesi,
  • Uygulanan eğitim metotlarının doğrulu ile öğretmenlerin bilgi ve donanım yeterliliği,
  • Rehabilitasyon merkezlerinde uygulanan bireysel ve grup eğitimlerinde yeterli, kaliteli alt yapı ve programın olması,
  • Eğitimcilere yeterli supervizyonunun sağlanması,
  • Otistik bireyin, kurumların maddi kaygılarından dolayı yanlış yönlendirilebileceği konusunda ailelerin bilinçli olması gerektiğini hatırlatalım.

Özel Eğitim Hizmetlerinden Yararlanmak İçin İzlenmesi Gereken Yol Haritası
Eğer çocuğunuzun gelişiminde bir aksilik olduğundan kuşkulanıyorsanız, en kısa zamanda bu kuşkularınızla ilgili uzman görüşü almalısınız. Bu kuşkularınızı, çocuk doktorunuz, sağlık ocağı personeli ile paylaşabileceğiniz gibi doğrudan çocuk ruh sağlığı uzmanlarına yada çocuk nörologlarına başvurabilirsiniz.
Ülkemizde otizm tanısı koyabilecek kişiler, çocuk ruh hastalıkları uzmanları (çocuk psikiyatristleri/çocuk psikologları) ve çocuk nörologlarıdır. Bu uzmanlar ayrıntılı değerlendirme yaparak, çocuğunuzda otizm olup olmadığını, otizmin derecesini, zeka ve gelişim düzeylerini tespit ederler.
Çocuğunuz otizm tanısı alırsa, Özürlü Sağlık Kurulu Raporu düzenlemeye yetkili bir sağlık kuruluşuna başvurmalısınız.
Bundan sonraki adım eğitimin planlanmasıdır. Her çocuk gibi sizin çocuğunuzunda eğitim hakkı vardır. Bu haktan yararlanabilmek için yaşadığınız yere en yakın Rehberlik Araştırma Merkezi’ne (RAM) başvurarak, çocuğunuzun hangi eğitim ortamında eğitim görmesinin uygun olacağı konusunda görüş almalısınız. Burada çocuğunuz Özel Eğitim Değerlendirme Kurulu tarafından eğitsel değerlendirme ve tanılamaya tabi tutularak Özel Eğitim Değerlendirme Kurulu Raporu ve Eğitim Planı hazırlanır. Alınan rapor ile ücret ödemeden, başvuracağınız kurumdan 8 bireysel 4 grup eğitimi alabilirsiniz. Grup eğitimi alabilmeniz için raporunuzun karar bölümünde “grup” diye belirtilmiş olmasına dikkat edin.

Eğitim Ortamları
1. Kaynaştırma: Kaynaştırma, özel eğitim gerektiren çocukların eğitimlerini normal gelişim gösteren çocukların devam ettiği resmi veya özel okullarda sürdürmeleridir. Okul öncesi, ilköğretim ve orta öğretim kurumlarında kaynaştırma eğitimi alınabilir. Kaynaştırma eğitimi tam zamanlı (okuldaki zamanın tamamı normal gelişim gösteren akranlarla birlikte geçirmek) ve yarı zamanlı (okuldaki zamanın bir bölümünü özel eğitim sınıfında geçirmek) olarak planlanabilir. Kaynaştırmadan yararlanamayan çocuklar, okulöncesi düzeyde eğitim veren özel eğitim kurumlarına yada özel eğitim sınıflarına gidebilirler.
2. Özel Eğitim Sınıfı: Resmi ve özel okulların bünyesinde özel eğitim gerektiren öğrenciler için açılan sınıflardır. Otizmli çocuklar için açılan sınıflar en fazla 4 kişi olmalıdır.
3. Otistik Çocuklar Eğitim Merkezi (OÇEM): Zorunlu öğretim çağında olup normal ilköğretim programlarına devam edemeyecek durumda olan otistik çocuklar için açılan merkezlerdir. OÇEM’lerde MEB onaylı Yaygın Gelişimsel Bozukluk Destek Programı uygulanmaktadır. Program, otistik çocukların özellikleri ve eğitsel gereksinimleri göz önüne alınarak 3-6 yaş, 7-11 yaş ve 12-15 yaş olarak üç ayrı gelişim evresine ayrılmıştır. Bu programın amacı davranış problemlerini azaltarak ihtiyaç duyulan becerileri geliştirmeye dayalıdır. Bireysel eğitim programı, temel program içerisindeki çocuğun gelişimine uygun olarak seçilen becerilerden oluşturulmaktadır. Bu nedenle program, öğretmenin mevcut durumuna göre hazırlanmış olup, özbakım becerilerden iletişim becerilerine, zihinsel becerilerden sosyal becerilere göre farklılık göstermektedir. Bu da doğal olarak merkezlerde bireysel farklılıklara yol açmaktadır. Otistik Çocuklar Eğitim Merkezleri de ikiye ayrılmaktadır.
a.Bağımlı OÇEM: Okulöncesi dönemden itibaren ilköğretime çeşitli programlarla ve kaynaştırma eğitimi yoluyla devam edebilecek otistik çocuklar için ilköğretim okulu bünyesinde açılan merkezdir.
b.Bağımsız OÇEM: Otistik özellikleri ve bireysel farklılıkları nedeniyle kaynaştırma eğitiminden yararlanamayacak durumdaki 3-15 yaş grubundaki otistik çocukların kendilerine yetecek derecede bağımsız yaşam becerilerini geliştirmek amacıyla açılan merkezdir.
4. Otistik Çocuklar İş Eğitim Merkezi: İlköğretimini tamamlayan, genel ve mesleki ortaöğretim programlarına devam edemeyecek durumda olan ve 21 yaşından gün almamış otizmli bireyler otistik çocuklar iş eğitim merkezlerine devam edebilirler. Bu merkezlerde, akademik bilgi ve becerilerin yanında iş eğitimi uygulamaları da yer alır.