Science dergisi, Sierra Leone'de Ebola'yla mücadele ederken ve virüsün genetik yapısını araştırırken, Ebola bulaşması sonucu yaşamını yitiren kahraman sağlıkçıları tanıttı.


2014 Temmuz’unda patlak veren Ebola Salgını, Afrika’da büyük bir kamu sağlığı krizi olmayı sürdürüyor. Science dergisinde basılan bir araştırma bu senenin salgınının genetik temellerini analiz etmeyi hedefliyor. Mayıs ayında başlayan ve temmuz ayında tamamlanan, Science’a ise 5 Ağustos tarihinde yollanan makale 28 Ağustos tarihinde online olarak basıldı. Ancak bu tüm bu hızlı sürece rağmen ortaya çıkan işi yazarların bir kısmı göremedi. Zira, Ebola araştırma grubundaki beş biliminsanı, çalışmalar sırasında virüse maruz kalarak hastalığa yakalandı ve hayatını kaybetti.


Salgının ilk haftalarında başlayan araştırma süreci, Sierra Leone’den 78 hastadan alınan Ebola virüsü örneklerinin genetik analizini içeriyor. Virüsler arasında yapılan karşılaştırmalı analiz, özellikle Batı Afrika’da hakim 2014 Ebola salgının, Orta Afrika’daki Ebola virüsünün on senelik süreçte geçirdiği değişimlerden kaynaklanabileceğini gösteriyor.


Araştırma sırasında beş sağlık çalışanının enfeksiyon kapması Batı Afrika’daki sağlık koşulları hakkında pek çok açığı bir kez daha gündeme getirdi. 2014 Salgını başladığından beri sağlık çalışanları arasında 120’si ölümle sonuçlanan 240 adet enfeksiyon vakası gerçekleşti. Bahsi geçen makaleye katkıda bulunan sağlık çalışanlarının, alanlarında en az 5 ila 10 senelik deneyime sahip oldukları açıklandı. Çalışanlardan üçünün, hamile ve Ebola’ya yakalanmış bir meslektaşlarını tedavi etmeye çalışırken virüse maruz kaldıkları tahmin ediliyor.


Aynı çalışma grubundan bir ölüm de Ebola’dan bağımsız olarak kalp krizi sonucu gerçekleşti.


Şubat 2014’te Gine’de başlayıp Mart’ta Liberya’ya, Mayıs’ta Sierra Leone’ye, Temmuz sonunda ise Nijerya’ya sıçrayan 2014 salgını, aynı zamanda kayıtlara geçmiş en büyük Ebola salgını. 19 Ağustos 2014 tarihiyle 1229’u ölümle sonuçlanan 2240 vaka bulunmakta. Bilinen en büyük salgın ise 1976 yılında 318 vaka ile gerçekleşmişti. Virüs enfeksiyonunun ortalama ölüm oranı ise yüzde 78’i bulmakta.


Ölen sağlıkçıların tümü Kenema Hükümet Hastanesi'nde (KHH) Lassa Kanamalı Ateşi konusunda uzmanlardı. Science dergisi, ölen biliminsanlarının künyesini yayınladı:


Mbalu Fonnie, hemşire ve ebe. KHH Lassa Koğuşu'nun baş hemşiresiydi. Science'ta yayınlanan çalışmanın yazarlarından ABD'li Robert Garry, "Fonnie Teyze KHH'da herkes için anne gibiydi", diyor. Ebola'ya çok sayıda benzer semptom gösteren Lassa Kanamalı Ateşi konusunda 30 yıldır uzmandı. Lassa virüsünü daha önce yenen Fonni, hamileliği sırasında Ebola kapan bir diğer hemşirenin tedavisiyle ilginerken Ebola kapmıştı.


Alex Moigboi, 10 yıldır Lassa hastalarıyla ilgileniyordu. Ebola'yı Fonnie'yle aynı hemşireden kaptı. Garry, "Bay Moigboi her zaman şakacıydı ve moralleri yüksek tutmaya uğraşırdı. Dans pistini de en son o terkederdi", diyor.


Alice Kovoma da Bayan Fonnie'nin aynı hemşireye bakmasına yardım ediyordu. 6 yıldır Lassa Koğuşu'ndaydı. Kendisini hastalara ve işarkadaşlarına adamıştı.


Mohamed Fullah, çalışmaya katkı koyan bir laboratuvar teknisyeni, aynı zamanda Sierra Leone Politeknik Koleji'nde okutmandı. 10 yıldır burada çalışıyordu. Öğrencileri arasında müthiş popülerdi. Son derece çalışkan ve disiplinli bir bilimciydi. Fullah'nın, Ebola kapan yakın aile fertlerinden birinden virüsü aldığı tahmin ediliyor.


Sheik Humarr Khan ise Sierra Leone Sağlık ve Temizlik Bakanlığı'nın Lassa programının direktörüydü. Lassa ve Ebola gibi kanamalı ateşlerin tedavisi konusunda uzmandı. Sierra Leone ve Gana'da tıp okumuştu. Afrika Bulaşıcı Hastalıklar Genombilimi Mükemmeliyet Merkezi'nde çalışmıştı. 10 yıldır Lassa hastalarıyla ilgileniyordu. Khan, hastalığı kaptığı sırada ülkesinin Ebola'yla başa çıkması için gerekli önlemler üzerine çalışıyordu. Ülke devlet başkanı Ernest Bai Koroma, Sheik Humarr Khan'ı "ulusal bir kahraman" olarak andı. Khan'ın ölümü, daha öntestten geçmemiş olan ZMapp ilacıyla tedavisine başlanmalı mıydı, tartışması yaratmıştı.


İlgili makale: Gire SK ve ark. “Genomic surveillance elucidates Ebola virus origin and transmission during the 2014 outbreak”, Science, 28.08.2014, dx.doi.org/10.1126/science.1259657


Kaynak haber: Gretchen Vogel, Science, 28 Ağustos 2014, Ebola's heavy toll on study authors | Science/AAAS | News