Hastalıklarını ilaçla iyileştirmeye çalışan bu kişiler çoğunlukla mesleklerinin kendilerini tükettiğini fark etmiyor.
Çevremizde yaptığı işi sevmeyen, her gün ayakları geri geri giden, yorgun, bıkkın ve çeşitli hastalıklarla uğraşan, ancak bunlara rağmen “Neyse ki bir işim var” diyerek sabreden çok insan var. Belki siz de onlardan birisiniz… Bu belirtileri yağmurlu havaya, gün içinde yaşanan aksaklıklara, eşinize, dostunuza yormaktan vazgeçin ve Mesleki Tükenmişlik Sendromu yaşayıp yaşamadığınızdan emin olun. Çünkü yapılan işle doğru orantılı olarak yükselen psikosomatik (psikolojik kaynaklı fiziksel rahatsızlıklar) ya da psikolojik rahatsızlıklar ile ortaya çıkan Mesleki Tükenmişlik Sendromu, uzun vadede ömrünüzden çalıyor. Davranış Bilimleri Enstitüsü’nden Proje Danışmanı, Örgüt ve Endüstri Psikoloğu Burcu Çanacık ve İnsan Kaynakları yönetimi üzerinde çalışmaları bulunan Psikolog Özge Berçin Keleş ile tükenmişlik sendromunun belirtilerini ve alınması gereken önlemleri konuştuk.

Şikayet etmeye hakkınız var

Psikolog Burcu Çanacık, ülkemizde işe bağlı sıkıntıların garip karşılanmadığını, işin gereği gibi algılandığını ve her iş yerinde aynı sıkıntıların olduğuna inanıldığını belirterek, “Çalışanlar işlerinden şikâyet etme hakları olmadığını, bunun şımarıklık olduğunu düşünüyorlar. O nedenle kimse tükenmişlik sendromu yaşadığını fark etmiyor. Başka şikayetlerle psikoloğa başvuran kişilerde bazen altta yatan sebebin Mesleki Tükenmişlik Sendromu olduğu ortaya çıkıyor” diyor. Çanacık, 20 yıl boyunca aynı iş yerinde çalışan, işinden mutsuz olan ancak aynı iş yerinde çalışmaya devam ederek mutlu olmaya çalışan insanlarla karşılaştığını belirtiyor.
İşini sevenler çok şanslı

Oysa çok sevdiği işi yapan kişi işini adeta bir hobi gibi yapıyor ve bıkmıyor, yorulmuyor. Örneğin; çok dışa dönük olan bir insan satış sektöründe başarılı olurken ve yorgunluk hissetmezken içe dönük bir kişi satış yaparken her gün onlarca yeni insanla tanışmaktan dolayı ruh yorgunluğu yaşıyor ve yaptığı işten nefret etmeye başlıyor. Aslında insanlar genellikle hangi işin kişilik özelliklerine, becerilerine uygun olduğunu seçmekte daha kolay tercih yapabiliyor. Oysa kişinin kendisine uygun yöneticiyi seçmesi o kadar da kolay olmuyor. Kişinin beklentilerine göre kötü olan bir yönetim de mesleki tükenmişliğe neden oluyor. Yalnız çalışmaktan hoşlanan bir çalışan, yöneticisinin sürekli kendisini takip ediyor olmasından büyük rahatsızlık duyabiliyor. Çoğunlukla yalnız çalışan bir bilgisayar yazılımcısı ise iletişim kuracak insan ararken strese girebiliyor. Sendromun ortaya çıkmasında kişilik özellikleri de önemli rol oynuyor. Çanacık, Mesleki Tükenmişlik Sendromu’nun kurbanı olmamak için yapılması gerekeni şu cümle ile özetliyor; “İhtiyaçları karşılayacak bir meslek ve pozisyon ile uyumlu çalışılacak bir yönetici bulmak.” Tabii hepsini aynı anda bulmak her zaman mümkün olamıyor. Bir de işin içine geçim kaygısı girdi mi işler iyice zorlaşıyor.
“Ellerinizin aras›ndan kay›p giden hayat sizin. Her gün ifle giderken ayaklar›n›z geri geri gidiyorsa daha iyisi için mutlaka yapabileceğiniz birfleyler olmalı.”
Yöneticinin rolü

Psikolog Burcu Çanacık, bir çalışanın sık rahatsızlanması, devamsızlık yapması durumunda yöneticilerin ilgili olması, hatır sorması ve müdahale etmesi gerektiğini belirtiyor ve ekliyor; “Müdahale etse iyi olur demiyoruz, mutlaka müdahale etmeli diyoruz. Çünkü yöneticinin baş görevi çalışanların performansını yükseltmek ve performansı düşürecek etkenleri ortadan kaldırmaktır. İnsani bakış açısını katmadan sadece kurumsal bakış açısı ile bakınca da durum böyledir. Bu sendrom da performansı düşüren bir etken olduğu için mutlaka müdahale edilmesi ve sebeplerin ortadan kaldırılması gerekiyor.” Çalışanlarını çok iyi yönlendiren, problemleri daha az yansıtarak beklenen hedefleri süzerek aktaran yöneticilerle daha az sorun yaşanıyor.
Meslekleri suçlamayın

“Sendroma hangi mesleklerde daha çok rastlanıyor?” sorusuna Psikolog Burcu Çanacık, şöyle yanıt veriyor: “Meslekleri suçlamaktansa kişinin kendi farkındalığını yaşayamamasını ve yöneticisinin onu iyi yönlendirememesini suçluyoruz. Eğer size uygun olmayan bir mesleği yapıyorsanız sendrom görülme olasılığı daha yüksek oluyor. Eğer olumsuzluklara toleransınız düşükse her meslekte sıkıntı yaşayabiliyorsunuz. Stresi yönetmeyi başaranların tükenmişlik yaşama riskleri ise daha düşük oluyor.” Psikolog Çanacık, kazanılan paranın miktarının kişinin yaşam tarzına uygun olması ve baştan kabullenilmesi durumunda sorun yaratmadığını belirtiyor.
Yenilerin hayal kırıklığı daha büyük

Psikolog Özge Berçin Keleş ise sendromun iş hayatına yeni başlayanlarda daha fazla görüldüğünü belirterek şunları söylüyor: “Okulunu bitirip çalışmaya başlayan kişiler çok büyük hedef belirliyorlar. Ancak işe başladıklarında rekabeti, insanlar arası çatışmaları görüyorlar. Güvendikleri insanların önlerine çıktığını, hata yapınca işten çıkarılabileceklerini fark ediyorlar ve hayal kırıklıkları yaşıyorlar.”
Öneriler
? İşinizi ve pozisyonunuzu seçerken beklentilerinizin farkında olun.
? Sıkıntılarınızın kaynağını doğru tespit edin.
? Yöneticiniz anlayışlı biriyse sıkıntılarınızı onunla paylaşın.
? İnsan Kaynakları departmanından destek isteyin.
? Eğer hiç kimse ile iletişim kuramıyorsanız iş değiştirmeyi düşünün.
? Değişiklik imkanınız yoksa işyerindeki yakın bir arkadaşınızdan tavsiyeler alın.
? İş arkadaşlarınızla dedikodu şeklinde değil, yapıcı olarak dertleşin.
TEST EDİN

Fiziksel veya duygusal anlamda kendinizi bitkin ve güçsüz hissettiğiniz oluyor mu?
İşinizle ilgili olumsuz şeyler düşünmeye meyilli olduğunuzu fark ettiğiniz oldu mu?
Bazı insanlara hak ettiklerinden daha sert ve anlayışsız davrandığınızı düşündüğünüz oluyor mu?
Çalışma arkadaşlarınızla iletişiminizde veya küçük problemlerle karşılaştığınızda çok çabuk asabileştiğinizi fark ediyor musunuz?
Başarı için üzerinizde baskı hissediyor musunuz?
Yapabileceğinizden daha fazla yapmanız gereken iş olduğunu hissettiğiniz oluyor mu?
İyi iş çıkarmayı sağlamakta önemli gördüğünüz, bazı faaliyetleri gerçekleştirmek için yeterli zamana sahip olmadığınızı hissettiğiniz oluyor mu?
Planlama yapmak için istediğiniz kadar zaman olmadığını düşündüğünüz oluyor mu?
PUANLAMA

Soruları 1’den 5’e kadar puanlayın. Toplam puanınız;
28 ve üzerindeyse: Mesleki Tükenmişlik Sendromu yaşıyorsunuz.
28-18 arasındaysa: Kritik bölümdesiniz.
18 ve altındaysa: Sizin için bir tehlike yok.