Konu: PHP Dili

MySQL Veritabanı
mySQL veri türleri
MySQL'de bir çok veri türü oluşturulabilir. Ancak Web programları açısından önemli olan bir kaçı ve özellikleri şöyle saralanabilir:

INT Tamsayı: -2147483648'den 2147483647 kadar değişen diziye "signed" (işaretli), 0'dan 4294967295'e kadar değişenine "unsigned" (işaretsiz) denir.
VARCHAR(n) n sayısını geçmemek şartıyla değişen boyutta karakter olabilir.
CHAR(n) Kesinlikle n sayısı kadar karakter olabilir.
TEXT En fazla 65535(2^16-1) karakter alabilen metin alanı.
MEDIUMTEXT En fazla 16777215(2^24-1) karakter alabilen metin alanı.
DATE 1000-01-01'den 9999-12-31'e kadar değişebilen tarih alanı.
TIMESTAMP 1 Ocak 1970'den 18 Ocak 2038'e kadar olan ve Yıl+Ay+Gün+Saat+Dakika+Saniye biçimindeki zaman bilgisi.

MySQL'de bir tablo oluşturmak için gerekli CREATE TABLE komutu şöyle kullanılır:

CREATE TABLE uyeler (adi VARCHAR(30), soyadi VARCHAR(30), üye_no INT ) ;

Bu komutla, "uyeler" isimli üç sütunlu bir tablo oluşturulur: birinci ve ikinci sütunlarda en fazla 30, karakterlik değişen boyutta alfanümerik değerler yer alırken, üçüncü sütunda sadece tam sayı olan değerler bulunabilir. Bu komutla oluşturulan tabloya INSERT INTO komutuyla veri girebilirsiniz:
INSERT INTO uyeler (adi, soyadi, uye_no) VALUES ('Muharrem','Taç','1234')
Bir tablonun oluşturulması ile içine veri yerleştirilmesi komutları ayrı ayrı zamanlarda, ayrı işlemler olarak yapılabileceği gibi, toplu bir metin halinde, otomatik olarak da yapılabilir.
MySQL veritabanından bilgi edinmek için SELECT komutunu kullanırız:

SELECT * FROM uyeler ;

Bu, MySQL'e, uyeler adlı tablodaki bütün değerlerin okunmasını bildirir. Buradaki "*" işareti, "bütün sütunlardaki bütün değerler" anlamına gelir. Diyelim ki yukardıda oluşturduğumuz tablonun sadece "adi" ve "soyardi" sütunlarındaki bilgileri almak isteseydik, bu komutu şöyle yazacaktık:

SELECT adi soyadi FROM uyeler ;

Bir veritabanındaki bilgilerin yenileriyle değiştirilmesini, yani veritabanı dosyasının güncelleştirilmesini UPDATE komutu sağlar. Bu komutu kullanarak veritabanımızdaki bazı kutucukların içindeki bilgileri değiştirebiliriz. Veritabanı dosyalarını güncelleştirme zorunluğu bulunması ise bize veritabanı tasarımının çok önemli olduğunu gösterir. Örneğin:

UPDATE uyeler SET adi = "Şahika" ;

Bu komut, veritabanındaki bütün satırlarda, birinci sütundaki değerleri "Şahika" olarak değiştirmekle sonuçlanırdı. Amacımız bu ise, sorun değil; ancak çoğu kez MySQL'e hangi satırda (veritabanı tekniğindeki terimle söylersek, hangi kayıtlarda) değişiklik yapılacağını daha ayrıntılı sölememiz gerekir. Veritabanı dosyamızı oluştururken, her kaydın diğer kayıtlarda olmayan (unique) bir sütun (bunu da veritabanı tekniğindeki terimle söylersek. alan) bulunmalıdır, ki MySQL'e yapılacak değişikliğin tam yerini söyleyelim. Örneğin

UPDATE uyeler SET adi = "Şahika" WHERE uye_no = 1234;

MySQL bu komutu alınca sadece üye numarası 1234 olan kişinin (yani uye_no alanındaki değer 1234 olan kaydın) "adi" alanındaki değeri silecek ve yerine verdiğimiz yeni değeri yazacaktır. Böyle birincil alanı bulunan, iyi düşünülmüş bir veritabanından seçim yapmak da kolay olur. Örneğin:

SELECT adi soyadi FROM uyeler WHERE uye_no >= 123;

deyimi ile tablomuzda bulunan kayıtlardan sadece üye numarası 123'den büyük olanları seçebiliriz.

Bir MySQL veritabanındaki kaydı silmek için DELETE komutunu kullanırız:

DELETE FROM uyeler WHERE uye_no = 1234;

Veritabanında sadece bir kayıtta üye numarası 1234 olacağı için bu komutla sadece bir satır silinecektir. Bu komutu, diyelim ki üyelik kaydını yenilememiş kişilerin tümünü silmek için de kullanabiliriz. Veritabanımızda üyelik kaydının yenilendme tarihini gösteren bir alan bulunduğunu varsayalım:

DELETE FROM uyeler WHERE yenileme_tarihi < 2000-01-31;

Bu komutla, üyeliğini yenileme tarihi 31 Ocak 2000'den eski olan bütün üyelerimizin kaydını veritabanından silmiş oluruz.

Bu komutların MySQL'in DOS komut işlemcisi ile komutsatırından yapılacağını belirtmemiz gerekir. Bunu yapabilmek için MySQL Server'ın Windows'da çalıştırılması gerekir. MySQL'in paylaşım sürümünü kullanmak için Windows sistemlerinde mysqld-shareware.exe programını çalıştırmanız gerekir. Bunun için DOS komut istemcisi penceresinde "C:/mysql/bin" dizinine giderek, şu komutu vermemiz yeter:

mysqld-shareware

MySQL sürücülerinizin kişisel Web sunucusunda başarıyla çalıştığına, kitapçığın baş tarafında belirttiğimiz küçük alıştırmayı yaparak emin olduktan sonra gerçek bir veritabanı dosyası yazabiliriz.

Yukarıda gördüğümüz komutları komut istemci satırından tek tek verebileceğimiz gibi, bir düzyazı dosyasında toplayıp, MySQL programına da otomatik olarak yaptırabiliriz. Bu dosyaya, içindeki verileri alıp veritabanına boca edeceğimiz için,Dump dosyası denir.

Aşağıdaki metni MySQL programının kurulu olduğu dizindeki /bin/ alt-dizinine (muhtemelen c:\mysql\bin) veri.dump adıyla kaydedin (Notpad kullanıyorsanız, dosya adına .txt eklendiğine dikkat edin!)

CREATE TABLE calisanlar ( id INT NOT NULL AUTO_INCREMENT, PRIMARY KEY (id), adi VARCHAR(20), soyadi VARCHAR(20), adres VARCHAR(60), pozisyon VARCHAR(60));
INSERT INTO calisanlar VALUES (1 , 'Sahika' ,'Tabak' ,'PCLife Dergisi, Istanbul' , 'Yazar');
INSERT INTO calisanlar VALUES (2 , 'Muharrem' , 'Tac' , 'Işık Kultur Merkezi, Bursa' , 'Yonetmen');

Bu metnin sadece üç satır olmasına, örneğin Notpad'de Düzen menüsünde Sözcük Kaydır maddesinin işaretsiz olmasına dikkat edin. Daha sonra yine DOS komut istemcisi penceresinde MySQL programının dizininde /bin alt-dizinine gidin ve şu komutu yazın:

mysqladmin -u root create veri

MySQL veri adlı veritabanının oluuştuğunu bildirecektir. Şimdi içi boş bir veri dosyamız oldu. Yazdığımız dump dosyasındaki bilgileri veritabanı dosyasına işletmek işini MySQL yapacakatır. Bunu, şu komutla yapabiliriz:

mysql –u root veri < veri.dump

İşlerin yolunda gidip gitmediğini c:\mysql\data dizininde veri adlı bir klasör oluşturulduğunu kontrol ederek anlayabiliriz. Bu klasörün içinde calisanlar.frm, calisanlar.isd ve calisanlar.ism adında dosyalar bulunması gerekir.

PHP-MySQL İlişkisi
Böylece, MySQL ile bir veritabanı dosyası oluşturma işlemi bitmiş oldu. bir PHP programı yazarak bu veritabanındaki kayıtları okutabiliriz. Bunu yapmadan önce yine hızlı şekilde PHP-MySQL ilişkisinini sağlayan fonksiyonlara gözatalım.

PHP programlarımızda veritabanından yararlanabilmek için programın önce Web sunucusu aracılığıyla veritabanı dosyası ile bağlantı kurması gerekir. Başka bir deyişle, PHP programının veri ile arasında bir yol açması gerekir. MySQL açısından ise bu bağlantı, veri sunucusunda yeni bir oturum açılması anlamına gelir. İki program arasındaki bu ilişkiyi PHP'nin mysql_connect() fonksiyonu yapar. Bu fonksiyonun alabileceği üç parametre vardır:

$veri_yolu = mysql_connect ("localhost" , "root" , "parola" );


Burada "localhost" yerine MySQL programının parçası olarak çalıştığı sunucunun adı yazılır. "root" bu MySQL sunucusunda açılacak oturumun kimin adına açılacağını belirter. "root" kelimesi, sunucunun yönetici olarak oturum açılacağı anlamına gelir: "parola" kelimesinin yerine de MySQL'i kurarken belirlediğimiz bir kullanıcı parolası varsa, onu yazarız. Bu komutta yer alan $veri_yolu değişkeni, açılacak veri yolunun, PHP ile MySQL veritabanı sunucusu arasındaki bağın tanıtıcı işareti olacaktır. Bu bağlantı kurulduktan sonra, açtığımız veri yolundan gelecek bilgiler ve veritabanına gidecek bilgiler bu değişken aracılığıyla gerçekleşecektir. Veri sunucusu ile veri yolu bağlantısı kurulursa, bu değişken değer tutar hale gelir; bağlantı kurulamazsa bu değişken boş kalır. mysql_connect() fonksiyonunun başarılı olup olmadığını bu değişkenin durumunu sınayarak anlayabiliriz. Örneğin:

$veri_yolu =mysql_connect("kara-murat", "root");
if ( ! $veri_yolu) die ("MySQL ile veri bağlantısı kurulamıyor!);

Burada veri sunucusunun bulunduğu Web sunucusunun adının "kara-murat" olduğuna, ve ooturumun "root" yetkileriyle açıldığına dikkat edin. İkinci satırdaki if deyimi, $veri_yolu değişkeninin değer içerip içermediğine bakıyor ve değişkende bir değer yoksa, bağlantı kurma girişini durdurarak, ziyaretçiye hata mesajı gönderiyor.

Bağlantı başarıyla kurulduktan sonra PHP programı, bu yoldan, veritabanı sunucusuna, hangi veritabanı dosyasından yararlanmak istediğini bildirmelidir. Buna veritabanı dosyası seçme işlemi denir ve mysql_select_db() fonksiyonu ile yapılır:

mysql_select_db( "veritabanın_adı" , $veri_yolu ) or die ("Veritabanı açılamıyor!".mysql_error() );

Bu fonksiyonun başarıyla icra edilip edilmediği fonksiyondan dönen değerin true/doğru veya false/yanlış olmasından anlarız. Bu değer false ise bu deyimin die() bölümü icra edilecek ve Browser penceresine veritabanının açılamadığı mesajıyla birlikte MySQL'in hata mesajı da gönderilecektir. PHP'nin MySQL veritabanını seçememesi çoğu zaman kullanıcı yetkilerinin Internet ziyaretçilerini kapsayacak şekimde düzenlenmemiş olmasından kaynaklanır. Bu durum gerçek Web sunucusunda ortaya çıkarsa, Web sunucusu yönetimine başvurmak gerekir.

Şimdi bu anlattıklarımızı biraraya getiren kolay bir PHP programıyla biraz önce oluşturduğumuz "veri" adlı veritabanından bir birinci kişiye ait verileri "okutarak, HTML sayfamızda kullanalım. Aşağıdaki programı, veri_01.php adıyla kaydedelim:

<?php
$veri_yolu = mysql_connect("kara-murat", "root");
if ( ! $veri_yolu ) die ("MySQL ile veri bağlantısı kurulamıyor!");
mysql_select_db("veri" , $veri_yolu)
or die ("Veritabanına ulaşılamıyor!" . mysql_error() );
$sonuc = mysql_query("SELECT * FROM calisanlar",$veri_yolu);
printf("Adı: %s<br>\n", mysql_result($sonuc,0,"adi"));
printf("Soyadı: %s<br>\n", mysql_result($sonuc,0,"soyadi"));
printf("Adresi: %s<br>\n", mysql_result($sonuc,0,"adres"));
printf("Görevi: %s<br>\n", mysql_result($sonuc,0,"pozisyon"));
?>

Burada, mysql_connect() fonksiyonu ile "kara-murat" isimli sunucuda root adına MySQL sunucu ile bağ kurduktan sonra mysql_select_db() fonksiyonu ile bu bağı kullanarak veri isimli veritabanından veri çekeceğimizi bildiriyoruz. Daha sonramysql_query() fonksiyonu ile bu veritabanındaki “calisanlar” isimli tablodan “herşeyi” seçiyoruz ve seçilenleri $sonuc dizi-değişkeninde topluyoruz. $sonuc değişkenin değerlerini görüntülemek için PHP'nin özel bir fonksiyonu olanmysql_result() fonksiyonu kullanıyoruz. Burada metin biçimlendirmekte yararlandığımız printf() fonksiyonunu daha önce tanımıştık.

mysql_query() fonksiyonu, PHP'nin SQL dilini kullahnarak veritabanı işlemleri yapmasını sağlayan başlıca aracıdır. Yukarıda kısaca değindiğimiz bütün SQL komutlarıyla yazacağımız bütün "query" deyimlerini bu fonksiyon ile icra ettireceğiz.mysql_result() ise SQL değil, Data Manipulation Language (DML) denen başka bir veri-biçimlendirme dilinin inceliklerinden yararlanmamızı sağlar. Burada $sonuç değişkeninde veritabanı kayıt biçiminde tutulan verileri PHP'nin ve dolayısıyla HTML'in anlayacağı biçime çeviren bu fonksiyondur.

Şimdi bu programı biraz geliştirilim ve daha önce kendi kendine bilgi veren Form örneğimizi buraya uygulayalım; ancak bu kez, ziyaretçimizin vereceği bilgileri veritabanına ekleyelim; ve kendi adının veritabanına eklendiğini sayfadaki tabloyu güncelleyerek bildirelim. Önce şu programı, veri_02.php adıyla kaydedelim:

<?php
// Form doldurulduktan sonra program buradan başlıyor
if ( isset ( $HTTP_POST_VARS )) {
$veri_yolu = mysql_connect("server", "root");
if ( ! $veri_yolu ) die ("MySQL ile veri bağlantısı kurulamıyor!");
mysql_select_db("veri" , $veri_yolu) or die ("Veritabanına ulaşılamıyor!" . mysql_error() );
$ekle = mysql_query("INSERT INTO calisanlar ( adi , soyadi , adres , pozisyon ) VALUES ('$adi', '$soyadi', '$adres', '$pozisyon' )", $veri_yolu );
echo ("
<HTML>
<HEAD>
<TITLE>PHP'de Veritabanı</TITLE>
<meta http-equiv='content-type' content='text/html; charset=ISO-8859-9'>
<meta http-equiv='Content-Type' content='text/html; charset=windows-1254'>
");
$sonuc = mysql_query("SELECT * FROM calisanlar", $veri_yolu);
echo ("
<TABLE>
<TR>
<TD><B>Uzmanın Adı</B></TD>
<TD><B>Çalıştığı Yer</B></TD>
<TD><B>Görevi</B></TD>
</TR>
\n");
while ($satir = mysql_fetch_row($sonuc)) {
printf("<TR><TD>%s %s</TD><TD>%s</TD></TD><TD>%s</TD></TR>\n", $satir[1], $satir[2], $satir[3], $satir[4]);
}
echo ("
</TABLE>\n
<p><B>Teşekkür ederiz.</B></P>
<A HREF='index.php'>Ana sayfaya dönmek için tıklayınız</A>
");
}
// program ilk kez açılıyorsa buradan başlayacak
else {
echo ("
<HTML>
<HEAD>
<TITLE>PHP'de Veritabanı</TITLE>
<meta http-equiv='content-type' content='text/html; charset=ISO-8859-9'>
<meta http-equiv='Content-Type' content='text/html; charset=windows-1254'>
</HEAD>
<BODY>
<p><B>Mevcut Üyelerimiz</B></P>
");
$veri_yolu = mysql_connect("server", "root");
mysql_select_db("veri", $veri_yolu);
$sonuc = mysql_query("SELECT * FROM calisanlar", $veri_yolu);
echo ("<TABLE>
<TR>
<TD><B>Uzmanın Adı</B></TD>
<TD><B>Çalıştığı Yer</B></TD>
<TD><B>Görevi</B></TD>
</TR>
\n");
while ($satir = mysql_fetch_row($sonuc)) {
printf("<TR><TD>%s %s</TD><TD>%s</TD></TD><TD>%s</TD></TR>\n", $satir[1], $satir[2], $satir[3], $satir[4]);
}
echo ("
</TABLE>\n
<p></p>
<p><B>Siz de aramıza katılmak ister misiniz?</B></P>
<FORM ACTION='$PHP_SELF' METHOD='POST'>
<TABLE>
<TR><TD>Adınız: </TD><TD><INPUT TYPE='TEXT' NAME='adi'></TD></TR>
<TR><TD>Soyadınız: </TD><TD><INPUT TYPE='TEXT' NAME='soyadi'></TD></TR>
<TR><TD>İş Yeriniz: </TD><TD><INPUT TYPE='TEXT' NAME='adres'></TD></TR>
<TR><TDALIGN='left'>Göreviniz: </TD><TD><INPUT TYPE='TEXT' NAME='pozisyon'></TD></TR>
<TR><TD ALIGN='center'><INPUT TYPE='SUBMIT' VALUE='Defteri imzala!'></TD><TD ALIGN='center'><INPUT TYPE='RESET' VALUE='Tümünü sil!'></TD></TR>
</TABLE>
</FORM>
</BODY>
</HTML>
");
}
?>

Program, ilk kez çalıştığında, çalışmaya ikinci yarısındaki else() deyiminden itibaren icra ediliyor; ziyaretçilerimize mevcut üyelerimizin listesini veriyor ve üye olmak isteyip istemediğini soruyor. Arzu edenin üye olabilmesi için gerekli Form'u da sunuyoruz.

Programın her iki bölümünde de veri okuyan ve bunu görüntüleyen, yani programın canalıcı noktası, mysql_fetch_row() fonksiyonudur. PHP'nin DML araçlarından olan bu fonksiyonun marifeti, bir veritabanından elde edilen sonucu satır-satır okumasıdır. Nitekim, burada bu fonksiyondan dönen değeri $satir adını verdiğimiz dizi-değişkene yazıyoruz ve sonra printf() bu dizinin elemanlarını sırayla Browser penceresine gönderiyor. (Burada olduğu gibi $satır değişkenin içinde kaç kaç sütun olduğunu bildiğimiz durumlarda printf() fonksiyonunu döngüsüz kullanmak mümkündür. Ancak veritabanının sütun sayısını bilmiyorsak bunu sözgelimi count($satir) yoluyla öğrenip, bu bilgiyle bir for döngüsü kurmak yerinde olur.

Programın iki bölümü arasındaki tek fark, $HTTP_POST_VARS dizi-değişkeninin bir değer tutması halinde (yani ziyaretçi sayfayı açtığında karşısına çıkan Form'u doldurduğu ve gönderdiği zaman) çalışan birinci bölümünde, mysql_query() fonksiyonunun bu kez veritabanı dosyasına ziyaretçinin verdiği bilgileri işlemek üzere farklı bir SQL deyimi içermesidir. Nasıl yazıldığını daha önce ele aldığımız bu fonksiyon "calisanlar" tablosundaki dört alana elimizdeki dört değişkenin değerlerini SQL'in INSERT komutuyla ekliyor.

PHP'nin MySQL ile yapabileceğimiz veritabaynı yönetimi için 20'ye yakın fonksiyonu vardır; MySQL de bu fonksiyonlar yardımıyla çok sayıda iş yapabilir. Bu konuda ayrıntılı bilgiyi MySQL ve PHP'nin Internet sitelerin yanı sıra, http://hagen.let.rug.nl/~s0367672/pm_lin_e.htm adresinde bulabilirsiniz.
Bu konuya son verirken, Form örneğindenden farklı olarak yukarıdaki veritabanı örneğinde ziyaretçinin gireceği bilgilerle ilgili güvenlik önlemleri alınmadığına dikkatinizi çekerim.

Tırnak İşareti Sorunu
PHP4.0'ü tasarlayanlar, özellikle zararlı kodları gizlemekte kötüniyetli kişilerin yararlandığı tek ve çift tırnak işaretlerinin sisteme zarar vermesini önlemek amacıyla, ziyaretçi girdilerindeki tırnak işaretlerinin otomatik olarak Escape karakteri ile zararsız hale getirilmesini sağlamış bulunuyorlar. Buna göre bir ziyaretçi bir forma söz gelimi "PHP'nin yararları" yazacak olursa bu "PHP\'nin Yararları" haline dönecektir. Kimi zaman çirkin görünse de bu, bir sitenin güvenliği için önemli bir kazançtır.

Bu sistemin işleyebilymesi için sunucu yönetiminin PHP kurulumu sırasında php.ini dosyasında gereken düzenlemeyi yapmış olması gerekir. Bunun yapılmadığı durumlarda, programcı olarak siz, PHP'nin değişkenlerin değerlerinde gerektiğinde tersbölü işareti uygulamasını, bu değişkeni addslashes() fonksiyonu ile birlikte kullanarak çözümleyebilirsiniz. Örnek:

$yeni_degisken = addslashes($eski_degisken)