Konu: Görme Engelli Yakınlarına Tavsiyeler Öneriler

Görme Engelli Yakınlarına Tavsiyeler Öneriler


§ Bebeğinizi biberonla beslerken onun da biberonu tutmasına fırsat verin. Daha ileri aylarda sizin gözetiminizde kendi başına biberonunu tutarak beslenmesi için onu teşvik edin.
§ Bebeğiniz sizin yedirdiğiniz katı yiyeceklere alıştıktan sonra, bebeğinizin eline sevdiği yiyeceklerden küçük parçalar vererek (verdiğiniz yiyeceğin özelliklerini tanımlayarak) yine sizin gözetiminizde yemesi için fırsat verin.
§ Bebeğinizin bardağı tutması, ileri aylarda da bardaktan su içmesi ve yardımla kaşığı ağzına götürmesi için ona yardımcı olun. Başlangıçta bardağa ya da kaseye çok az miktarda sıvı koyun.
§ Bebeğinizi giydirirken onunla ne yaptığınız, hangi giysisini giydirdiğiniz ve hangi vücut kısmına dokunduğunuz vb. hakkında konuşun.
§ Şapkasını, çoraplarını, bağları çözülmüş ayakkabılarını vb. giysilerini çıkarması için çocuğunuza fırsat verin.
§ Sizin gözetiminizde kendi yemeğini kaşık kullanarak yemesine fırsat verin.
§ Bağımsız olarak bardak, kaşık kullanması için fırsatlar sağlayın.
§ Dişlerini fırçalaması ve peçete kullanması için yemek sonrasında bunları yaptığınızı anlatarak ve bunlara ilişkin sesleri dinleterek ona model olun.

• 3-6 Yaş Grubu Çocuklarda Zihinsel Gelişim Normal Gelişim Gösteren
3-6 yaş döneminde soyut düşünme ve diğer karmaşık kavramların gelişimi gözlenir (Örneğin mekan, derinlik, uzay kavramları). Kavramlar, soyutlamalar ve sınıflamalar geliştirme, her çocuk için önemli zihinsel becerilerdir. Bu yaş grubundaki çocuklardan beklenen zihinsel gelişim basamakları aşağıda sıralanmıştır: § Küçük-büyük, ağır-hafif nesneleri isimlendirir
§ Sorulduğunda 10 vücut kısmını gösterir
§ Taklit ile 10 nesneyi sayar
§ 6 parçalı yap-bozu tamamlar
§ İstenildiğinde 3 rengi isimlendirir
§ Üç şekli isimlendirir (kare, daire, üçgen)
§ İnsan resmi çizer (baş, gövde, kollar ve bacaklar)
§ Nesneleri başka bir nesnenin önüne, arkasına ve yanına koyar
§ 3'e kadar olan kombinasyonları toplar ve çıkarır
§ Doğum gününü gün ve ayı ile söyler
3-6 Yaş Grubu Görme Yetersizliği Olan Çocuklarda Zihinsel Gelişim
3-6 yaş döneminde, soyut düşünme ve diğer karmaşık kavramların gelişimi hızlanmaktadır. Ancak görme yetersizliği olan çocuklar bu noktada yavaşlık göstermektedir. Çünkü görme yetersizliği olan çocuklar, bu bilgileri diğer kişilerin kendileri için yapmış oldukları tanımlamalardan elde etmek zorundadırlar. Gelişim basamaklarında ve soyut kavramların kazanılmasında öncelikle bir genel kavram oluşmaktadır. Gelişim aşamasında görme yetersizliği olan çocukların görme duyusu dışında sağlayacakları ipuçları çok önemli olduğundan, bunlar sağlanmadığı takdirde gelişimsel gerilikler gözlenebilir.
Bu dönemde oyun, kavram gelişimini sağlamak açısından önemlidir. Zihinsel gelişim, merakı keşfetme, neden-sonuç ilişkisi oyun ortamında daha kolay, daha kalıcı ve eğlenceli bir şekilde çocuğa kazandırılabilir. Çocuklar, keşfedici oyunlarla problem çözme becerisini de kazanmaktadırlar( İpe farklı renklerde çamaşır asma gibi).
Taklit, becerilerin öğrenilmesinin önemli bir yoludur. Görme yetersizliği olan bebekler, taklit becerilerini diğer kişilerin beden hareketlerini kendilerinin üzerinde bırakmış oldukları duygular çerçevesinde ortaya koyabilirler. Bu nedenle dokunsal deneyimlerin artırılması çocuğun taklit becerisini, dolayısı ile de zihinsel gelişimi destekler.
Görme yetersizliği olan bir çocuk kavramları oluşturma sürecinde, daha çok işitme ve dokunmaya bağlı kalacağından tüm kavramların dokunsal yada işitsel yaşantıyla öğretilmesi gerekmektedir. Bu alanda çocuğunuzu desteklemek için;
Öneriler
• Çocuğunuza ev ortamında tüm odaları gezdirin ve bu odaların özellikleri hakkında sözel olarak ayrıntılı bilgi verin.
• İki nesne arasındaki farklılıkları ifade etmesi üzerinde çalışın.
• İki tane birbirine benzeyen, bir tane benzemeyen nesneden oluşan bir nesne grubundan, aynı nesneden birini çocuğa verin. Elindeki nesnenin diğer nesnelerden hangisine benzediğini dokunarak bulmasını isteyin.
• İki tane benzer, iki tane farklı nesneden oluşan bir nesne grubunun içinden çocuğa iki farklı nesne verin. Elindeki nesneleri benzerleri ile eşleştirmesini isteyin.
• Çocuktan nesneleri, işlevlerine ve değişik özelliklerine göre sınıflandırmasını isteyin. Örneğin çatal, kaşık yemek yememiz için gerekli bir araçtır. Metal kaşık, plastik kaşık vb. sınıflandırılması gibi.
• Yaprak, kozalak, taş, dal parçaları, kuş tüyü vb. nesneleri toplayarak biriktirmesine izin verin. Bu nesnelerin özellikleri hakkında çocuğunuzla konuşun.
• Çeşitli nesnelere çocuğunuzun dokunmasına izin vererek, bu nesnelerin sayıları (az yada çok oluşları), nasıl kullanıldıkları ve benzer olup olmadıkları hakkında onunla nesnenin tüm özelliklerini açıklayarak konuşun. Ona nesneyi tanıması için zaman tanıyın.
• Çocuğunuza değişik dokuda nesneler vererek bunları keşfetmesi için fırsat yaratın. Örneğin; yumuşak, sert, pürüzlü, kaygan, ıslak nesneler verin. Bu nesnelerin özelliklerini ve dokunulunca verdiği hissi, çocuğunuzun anlayacağı dilde tanımlayın.
• Bebeğiniz ile çevreye gezintiler yaparken, onun nesnelere dokunmasına izin vererek, büyük-küçük, sıcak-soğuk, içinde-dışında gibi kavramları doğal ortamda öğrenmesini sağlayın.
• Çocuğunuzun çevresinde tanıdığı nesnelerin şekillerini kartona çizip keserek, bu şekillerin etrafında parmaklarını gezdirmesine fırsat verin. Şeklin özelliklerini anlatın (şeklin bu kısmı, yuvarlak yada sivri vb.).
• Aynı şekilleri farklı malzemeler kullanarak ikişerli setler olarak hazırlayın. Çocuğunuzdan bunlara dokunarak aynı malzeme ile yapılmış olanları eşleştirmesini isteyin.
• Farklı şekilleri tek bir malzeme kullanarak ve her şekilden iki tane olacak şekilde hazırlayın. Çocuğunuzdan aynı şekilde olanları eşleştirmesini isteyin.

• 3-6 Yaş Grubu Çocuklarda Dil Gelişimi
Normal Gelişim Gösteren
3-4 yaşlarındaki çocuklar, kelime dağarcıklarını hızla geliştirirler. Hem yeni sözcükler öğrenir, hem de daha önce öğrendikleri sözcükleri daha esnek kullanmaya başlarlar. Duygularını, düşüncelerini, ilişkilerini anlatabilirler. Kız çocukları, erkek çocuklara göre dili daha erken dönemde ve daha becerikli bir şekilde kullanırlar. 5-6 yaşlarındaki çocukların dil kullanımı, bir yetişkininkine benzer, sosyal etkinliklerde konuşma artmaktadır.
3-6 yaş grubundaki çocuklardan beklenen dil gelişimi basamakları aşağıda sıralanmıştır:
§ Sorulduğunda ismini ve soyadını söyler.
§ Sık kullanılan nesnelerin nasıl kullanıldıklarını anlatır.
§ İki olayı oluş sırasına göre anlatır.
§ Birleşik cümleler kullanır (Topa vurdum ve yola kaçtı).
§ Karmaşık cümleler kullanır (Benden gelmemi istedi çünkü .....).
§ Telefon numarasını ve adresini söyler.
§ En çok, en az ve birkaçı gösterebilir.
§ Günlük deneyimlerini anlatır.
§ “Neden?” ve “Nasıl?” sorularına açıklama ile cevap verir.
§ Sözcükleri tanımlar.
3-6 Yaş Grubu Görme Yetersizliği Olan Çocuklarda Dil Gelişimi
Konuşmaya yeni başlayan görme yetersizliği olan çocuklar konuşmalarında bir takım cümleleri anlamsız şekilde tekrar ederler. Bunun nedeni, çocuğun saatlerce televizyon karşısında oturması gibi, iletişim anlamı taşımayan dil yaşantılarına maruz kalmasıdır. Burada işitsel uyarım vardır, ancak çocuk için anlamlı işitsel girdiler/bilgiler yoktur. Bunun yerine az sayıda da olsa çocukla iletişim içindeyken ona dile ilişkin girdiler/bilgiler vermek, dil gelişimi açısından yararlıdır. Görme yetersizliği olan çocuklarda dil gelişimini desteklemek için çocuğun istek ve ihtiyaçlarını tahmin etmek yerine onun ifade etmesini beklemek, dokunduğu nesnelerin isimlerini söylemek, bunlarla ilgili konuşmak, çocuğun yaptığı hareketleri betimlemek ve kavramları anlatmak yerine doğrudan yaşantılar sağlamak gerekmektedir.
Öneriler
§ Çocuğunuzun yanında olmadığınız zamanlarda yemek yeme, tuvalet vb. ihtiyaçlarını karşılayabilmesi için bunları ifade etmesini öğretin.
§ Onu yeni yerlere götürün. Yaptıklarınız, gördükleriniz ve duyduklarınız hakkında konuşun.
§ Her çeşit dilbilgisi hatasının doğrusunu, doğal ortamda tekrarlayın.
§ Karışık ve anlaşılamayan konuşmaları, ona anlayabileceği düzeyde ve özellikle işitsel ve dokunsal tanımları kullanarak açıklayın.
§ Telefon çaldığı zaman telefona bakması, sizi çağırması ve tanıdık kişilerle konuşması için fırsatlar verin.
§ Kısa süreli olmak koşuluyla çocuğunuzun eğitici ve dinleyerek anlayabileceği televizyon programlarını ve reklamları takip etmesine izin verin.
§ Çocuğunuza gittiğiniz yerlerde duyduğu sesleri farketme fırsatı verin. Daha sonra bu sesleri birlikte dinleyerek geçmiş yaşantılar hakkında konuşun.
§ Çocuğunuzun sesleri eşleştirebilmesi için, farklı yapıdaki kutuların içine nohut, mercimek vb. nesneler koyun ve ağzını açılamayacak şekilde yapıştırarak kapatın. Ses çıkaran bu materyallerden iki set hazırlayın. Bunlardan birini sallayarak sesini çocuğunuza dinletin ve ondan bu materyal ile aynı sesi çıkaran materyali bulmasını isteyin. Başlangıçta siz model olun, materyali gösterin ve çıkardığı sesi sözel olarak tanımlamaya çalışın.
§ Çocuğunuza ve arkadaşlarına hikayeler anlatın. Hikayeyi anlattıktan sonra çocuklarla, hikaye hakkında konuşma, hikaye ile ilgili soruları cevaplama, hikayeyi tamamlama, dramatize etme, yeni hikayeler yaratma gibi faaliyetler yapın.
§ 5-6 yaşındaki çocuğunuzla aynı sesle başlayan sözcükleri söyleme oyunu oynayın. (Örneğin “E” sesi ile başlayan kelimeleri söyleme) (Yetişkin: Elbise, Çocuk: Ev vb.)
§ Çocuğunuzla “Bana tersini söyle” oyununu oynayarak zıt kavramları öğretmeye çalışın. (Örneğin; Yetişkin: Bana büyüğün tersini söyle, Çocuk: Küçük)
§ Çocuğunuza gelecek zaman ifadelerini kullanarak cevap verebileceği sorular sorun.
§ Çocuğunuza telefon numaranızı, adresinizi öğretin.
§ Bu dönemde de çocuğunuza gelişimini destekleyici, sizinle ve diğer çocuklarla birlikte oynayabileceği oyuncaklar sağlayın (evcilik oyuncakları, tamir aletleri, mekanik oyuncaklar, legolar, kavram oyuncakları, boncuklar, çiftlik oyuncakları vb).
§ Özellikle sosyal yaşantı sırasındaki deneyimlerini oyunlarına transfer edebilecekleri materyaller sağlayın(Örneğin evcilik oyunundaki tencere, tabak, çatal, bardak vs.gibi). Çünkü misafir ağırlayan annesini gören bir çocuk; oyununda annesinin kullandığı materyallere ihtiyaç duyacaktır. Doktor aletleri, tamir aletleri, evcilik oyununda kullanılan eşyalar vb. oyuncaklar, çocuğun bu ihtiyacını karşılayacaktır. Bu malzemeleri alarak çocuğunuza sunabileceğiniz gibi evde kullanılmayan, çocuk için tehlike yaratmayacak eşyaları da çocuğunuzun ihtiyacına göre ona sunabilirsiniz.

3-6 Yaş Grubu Çocuklarda Fiziksel Gelişim
Normal Gelişim Gösteren
3-6 yaş dönemi fiziksel gelişim açısından çocukların “temel hareketler döneminde” bulundukları yaşlardır. Temel hareketler döneminde kazanılan beceriler; koşma, atlama, sıçrama, sekme, yakalama, fırlatma, topa ayakla vurma gibi becerilerdir. Bunlar, tüm çocuklarda gözlenebilen ortak özellikler ve yaşam için gerekli becerilerdir.Temel hareketlerin gerçekleşmesi ve gelişmesi için olgunlaşma kadar çevresel ve bireysel etkenler de önemlidir. 3-6 yaş grubundaki çocuklardan fiziksel gelişim alanında beklenen basamaklar aşağıda genel olarak sıralanmıştır:
§ Parmak ucunda yürür
§ Ayak değiştirerek merdivenleri çıkar
§ İki eliyle topu yakalar
§ 4-8 saniye yardımsız tek ayak üzerinde durur
§ Denge tahtasında yürür
§ 2-3 parçalı oyun hamurundan şekilleri birleştirir
§ Ev, insan, ağaç gibi tanınabilir basit resimler çizer
§ Basit şekilleri keser ve yapıştırır
§ Kalemtıraş kullanır
§ Koşarken yerden nesneleri alır.
3-6 Yaş Grubu Görme Yetersizliği Olan Çocuklarda Fiziksel Gelişim
Görme yetersizliği olan çocuklarda çevrenin etkisiyle olgunlaşma düzeyi değişken olabilir, bu da hareketlerin kazanılma sırasını, hızını ve düzeyini yavaşlatabilir. Bu alanda yapacağımız yoğun çalışmalar ve egzersizler ile çocuğun yaşının gerektirdiği gelişim düzeyine ulaşması sağlanabilir.
Doğuştan görme engelli çocukların hareket gelişimleri gecikmektedir. Bunun nedeni; oyun ve aktiviteler sırasında eşyalara uzanma ve bulmada problem yaşaması, her iki elini vücudunun önünde bir araya getirmede zorluk, hareket sırasında görsel uyaranların olmaması ve çocukların çevreden aldıkları uyaranların eksik olmasıdır.
Görme engelli çocuklar genelde gören yaşıtları gibi aynı zamanlarda emekleyemez ve yürüyemezler. Kas zayıflıkları nedeniyle fizik tedaviye ihtiyaç duyarlar. Bazı görme özürlü bebeklerde beyin özürlerinin de bulunması fizik tedavi almalarını gerektirir.
Öneriler:
• Çocuğunuzun temel hareket becerilerini olgunluk düzeyinde başarabilmesi için çocuğa deneyim sağlayacağı düşünülen; asker gibi yürüme, parmak ucunda yürüme, yuvarlanan topa tekme atma, öne takla atma, tek ayak üzerinde sıçrama, çizgi çalışmaları ve kağıt katlama vb. değişik uygulamalar yaptırın.
• Tekmelemek için büyük deniz topları, fırlatma ve yakalama için küçük toplar vererek onunla oynayın.
• Sandalye veya koltuğa tırmanıp yanınıza oturması için ona yardım edin.
• Çocuğunuzun koordinasyon gelişimine yardımcı olması için; sandalye, üç tekerlekli bisiklet, oyuncak araba, sallanan at, salıncak vb. oyun araçlarını kullanmasına fırsat verin.
• Çocuğunuzu sık sık çocuk bahçesine götürerek sallanma, tırmanma, kayma, dengede yürüme, merdiven inme-çıkma vb. etkinlikler yapmasına fırsat verin.
• Bir kutu veya sepet içine oyuncaklarını, küçük eşyalarını doldurup boşaltmasını sağlayın.
• Masa yada muşamba üzerinde oyun hamuru (plastrin) ile sıkma, yuvarlama ve değişik şekiller yaratma denemeleri yapmasına fırsat verin.
• Ev dışı oyun alanlarında oynayabilmesi için özellikle kum havuzu bulunan yerleri tercih edin ve yanınızda kova, kürek, tırmık, elek gibi kum oyuncakları bulundurun.

• 3-6 Yaş Grubu Çocuklarda Sosyal Gelişim Normal Gelişim Göster en
Üç yaşından itibaren oyun çağına giren çocuk, hareket becerilerinin de gelişmesiyle çevre üzerinde egemenlik kurmaya ve bunu giderek genişletmeye başlar. Artık çevresinde kendisinden bağımsız bir dünyanın varlığını ve kendisinin o dünya içinde bir birey olduğunu kabul etmiştir. Bu evrede çocuk, kendine özel ayrı bir benlik ve cinsiyet duygusu geliştirmeye başlar. Kuralları ve beklemeyi öğrenir, arkadaş seçimlerini kendi yapmaya başlar. Beş yaşına geldiğinde ise, artık yaşadığı kültür çevresine uyum göstermeyi başarır. Altı yaşında çocuk bazı sorumlulukları almaya ve grup oyunlarından hoşlanmaya başlar.
3-6 yaş grubundaki çocuklardan beklenen sosyal gelişim basamakları aşağıda genel olarak sıralanmıştır:
§ Diğer çocukların hareketlerini taklit ederek kurallara uyar.
§ Telefona cevap verir, yetişkini arar veya tanıdığı kişilerle telefonda konuşur.
§ Daha büyük bir çocuk tarafından yönetilen grup oyunlarının kurallarına uyar
§ Zorluk çektiği zaman yardım ister (banyoda ya da içecek alırken).
§ Başkalarına ait olan nesneleri kullanmak için izin ister.
§ Kendisi ile ilgili duyguları ifade eder: kızgınlık, mutluluk, sevgi
§ Başkalarına oyunun ya da etkinliğin kurallarını anlatır.
• Yetişkin rollerini taklit eder.
§ Kendi arkadaşlarını seçer.
§ Kukla kullanarak yada kendisi rol alarak öykünün bir kısmını canlandırır.
3-6 Yaş Grubu Görme Yetersizliği Olan Çocuklarda Sosyal Gelişim
Görme yetersizliği olan küçük çocuklara, konuşurken diğer kişiye bakma ve dikkat etme, başkalarını oyuna katılmaları için davet etme, birisi ile karşılaştıklarında önce o kişi ile el sıkışmalarını öğretme, onların akranları tarafından daha fazla sosyal kabul görmelerine yardımcı olur. Çocuğa sosyal etkileşimlerinde gösterebileceği davranışları öğretme ve bunları yerleştirme, uygun olmayan davranışlarını ortadan kaldırma, çocuğun kendini güvenli ve yeterli hissetmesini sağlayarak sosyal gelişimini olumlu yönde etkileyen yaklaşımlardır.
Öneriler
• Çocuğunuzun olumlu davranışları kazanabilmesi için ona doğru model olmalısınız. Bu nedenle ondan yapmasını beklediğiniz olumlu davranışlar için (“Lütfen” ifadesini kullanmak, teşekkür etmek, özür dilemek, izin istemek gibi) ona model olun ve bu davranışların nedenini ona açıklayın.
• Çocuğunuza başarabileceği sorumluluklar verin (Örn: Masa hazırlanırken masaya tuzluk götürmesini istemek gibi). Çocuğunuz başarılı olduğunda veya kendisinden beklenen davranışı yerine getirdiğinde uygun ödüllerle onu ödüllendirin.
• Çocuğunuz yanlış davranışlarda bulunduğunda; hoşlandığı etkinlikleri kısıtlayarak ve bunu neden yaptığınızı ona anlayabileceği şekilde anlatarak bu davranışını tekrarlamasına engel olun.
• Çocuğunuzun doğruları deneme-yanılma yoluyla öğrenmesine fırsat verin. Bazen yanlış yapmasına sabır gösterin, yanlışını fark etmesini ve düzeltmesini sağlayın.
• Problem durumlarında çocuğunuzu dinleyin. Onu dinlediğinizi ve anladığınızı ona hissettirin.
• Çocuğunuzun cinsellikle ilgili sorularına onun anlayabileceği şekilde cevap verin.
• Çocuğunuzu ilgilendiren bütün konularda kararı onunla birlikte verin. Hangi yaşta olursa olsun, her fırsatta onun fikrini sorun.
• Çevreye gezintiler yaparak çevreyi gözlemlemesini ve sosyal kuralları yaşayarak öğrenmesini sağlayın (alış veriş yapmak, eğlenmek vb.).
• Çocuğunuzla yapamayacakları üzerine değil, yapabilecekleri üzerine konuşun.

• 3-6 Yaş Grubu Çocuklarda Öz Bakım
Normal Gelişim Gösteren
3-6 yaş grubunda sosyal gelişimdeki hızlı ilerleme ile beraber çocuğun akranları tarafından kabulü büyük önem kazanmaktadır. Çocuğun kendi ihtiyaçlarını kendisinin karşılaması, temiz ve yaşına uygun giyinmesi, yemek yeme etkinliği sırasında yaşından beklenen davranışları göstermesi bu kabulün düzeyini arttırmaktadır. Bu yaş grubundaki çocuklardan Kendine bakım aktivitelerinin gelişimi alanında beklenen basamaklar aşağıda genel olarak sıralanmıştır:
§ Kendi kendine yemeğini yer.
§ Sözel komutlar verildiğinde dişlerini fırçalar.
§ Kendi giysisinin düğmelerini açar ve ilikler.
§ Masayı toplar.
§ Ellerini ve yüzünü yıkar.
§ Yiyecekler için uygun araç-gereçleri kullanır.
§ Zamanında tuvalete gider, soyunur, kendini siler, tuvaletin sifonunu çeker ve yardımsız giyinir.
§ Saçını tarar ya da fırçalar.
§ Ayakkabılarını giyer ve bağlar.
§ Haftalık ev işlerinden birinden sorumludur ve istenildiğinde bunu yapar.
3-6 Yaş Grubu Görme Yetersizliği Olan Çocuklarda Öz Bakım
Görebilen çocuklar özbakım alanındaki becerilerin çoğunu, çevrelerindeki günlük yaşam etkinliklerini gözleyerek kendiliklerinden öğrenmektedirler. Görme yetersizliği olan çocuklar ise; bu becerileri kendi başlarına kazanamazlar. Bu nedenle çocuklara bu becerilerini geliştirebilmeleri için gerekli destek verilmeli, ancak özellikle bu yaş döneminde çocuğun tüm bunları tek başına yapma isteği ve sosyal kabulü için bunun gerekliliği dikkate alınarak ihtiyaç duyduğu düzeyde yardımda bulunulmalıdır. Ayrıca, çocuklara uygun malzemeler verilmeli, yeterli zaman tanınmalı, onlara karşı sabırlı olunmalı ve çabaları mutlaka ödüllendirilmelidir.
Öneriler
§ Kendine ait eşyaları, giysileri, oyuncakları düzenli bir şekilde kullanması için onu yönlendirin. Örneğin; dolabı için birlikte bir düzenleme yapın ve giysilerini ya da oyuncaklarını özelliklerine göre bu sınıflandırmaya uygun olarak yerleştirmesine yardımcı olun.
§ Çocuğunuza kıyafetlerin isimlerini öğretin.
§ Çocuğunuzun arkasında durarak ona giyinmeyi öğretin.
§ Çocuğunuzun kıyafetlerin doğru tarafını bulabilmeleri için etiket, çarpı işareti veya düğme gibi bir işaret koyun.
§ Çocuğunuzun daha kolay giyinebilmesi için cep, düğme yada fermuar gibi kısımların yerlerini göstererek ipuçları verin.
§ Çocuğunuzdan giyinme ve soyunma sırasında size yardımcı olmasını isteyin.
§ Çocuğunuzu giydirirken ve soyarken ne yaptığınızı ona anlatın.
§ Zamanla yardımı azaltın ve çocuğunuz kendi kendine giyinip soyunabilir hale gelsin.
§ Çocuğunuz giyinmeden önce soyunmayı öğrenecektir.
§ Çocuğunuza kıyafetlerini belirli bir düzen içinde yerleştirmeyi öğretin.
§ Çocuğunuza yemek saatinde seçenekler sunarak onun farklı tat, koku ve yapıdaki besinleri tanımasını ve yiyecek seçimi konusunda karar verme sürecine katılmasını sağlayın.
§ Çocuğunuzun mutfakta bulunan yiyecek paketlerini açmasına, yıkanmış tabak ve bardakları yerleştirmesine, meyveleri yıkamasına, sandviç hazırlamasına, yemek hazırlarken malzemeleri karıştırmasına fırsat verin.
§ Çocuğunuzun çeşitli gıdalarla dengeli beslenmesine özen gösterin.
§ Çocuğunuzun ellerini biberonun üzerine yerleştirerek içmesine yardımcı olun.
§ Çocuğunuzu beslerken ona ne yedirdiğinizi söyleyin.
§ Çocuğunuzun kaşığı tutmasına yardımcı olun.
§ Çocuğunuza yiyeceklere dokunmasına ve tatmasına izin verin.
§ Çocuğunuza kendi kendine beslenmeyi öğretirken arkasına oturun ve ellerinizi onun elleri üzerine koyup rehberlik edin.
§ Çocuğunuz yemeğini kendisi yerken kenarları yüksek bir tabak kullanmaya dikkat edin.
§ Banyo zamanı, çocuğunuzun sırtı hariç diğer vücut kısımlarını yıkayabilmesine fırsat verin.
§ Sık aralıklarla tuvalete götürerek tuvalet eğitimi vermeye çalışın.

• 7-11 Yaş Grubu Çocuklarda Zihinsel Gelişim
Normal Gelişim Gösteren
Okul yılları olarak adlandırılan geç çocukluk dönemidir.
§ İlkokul yıllarına denk gelen bu dönemde ben merkezci konuşma ve düşünce önemli ölçüde azalır.
§ Çocuk zihinsel güçlüklerin üstesinden gelmeye başlar.
§ Problemlere mantıklı çözümler getirir, kuralları anlayabilirler, çoğunlukla somut nesneler üzerinde düşünürler.
§ Sıralama, sınıflandırma ve karşılaştırma işlemleri için şemalar geliştirirler. Nesneleri sınıflandırabilirler.
§ Soyut kavramları anlamakta zorluk yaşarlar.

Görme Engelli Yakınlarına Tavsiyeler Öneriler
7-11 Yaş Grubu Görme Yetersizliği Olan Çocuklarda Zihinsel Gelişim
Görme yetersizliği olan çocuklar ilkokula geldiğinde mantıklı bir düşünce sisteminden yoksun olurlar. Çevre koşulları ve uyarıcıların yetersiz oluşu nedeniyle henüz sezgisel düşünce basamağında bulunup eşyaları ve nesneleri tek boyut üzerinde düşünürler. Eşyaların ve nesnelerin ağırlık ve hacim değişmezliğini, korunum ilkesine bağlı bir biçimde düşünme yeteneğinden yoksundurlar. Çocuğun gelişimine uygun eğitim ortamları planlanıp desteklendiğinde, işitme ve dokunma duyularını kullanarak nesnelerin fiziksel yapısında miktar, hacim, sayı vb. özelliklerinde değişme meydana gelmeyeceğini anlarlar.
Çocukların zihinsel yapıları, problemleri zihinsel olarak çözebilecek olgunluğa gelse bile bu dönemde bir problemin çözülmesi somut nesnelerle bağlantılıdır. Anne-babalar ve eğitimciler uygun model olup nesneleri somut olarak tanıtabilirlerse karmaşık problemleri çözmede iyi bir rehber olabilirler.
Öneriler
• Çocuğun anlayabileceği somut ifadeler kullanın (Ağaç gibi, ev gibi ifadeler).
• Basit ve anlaşılır kurallar koyun.
• Çocuğun istek ve ihtiyaçlarını uygun koşullarda ve zamanında karşılayın.
• Çevresindeki olgu ve olayların farkında olabilmesi için yaşantılar kazandırın.
• Derslerinde, çocuğun yetersiz kaldığı konularda, gerektiği kadar yardım edin.
• Gereksiz bilgilerle çocuğun ilgisini dağıtmayın.
• Öğrendiği bilgileri pekiştirmesi için sorular sorun. Tekrar yaptırın. • Temel kavram ve becerileri öğrenmesi için planlı bir eğitim ortamı düzenleyin.
• Odasını toplama alışkanlığı kazandırın.
• Kıyafetlerini kendisinin seçmesine izin verin.
• Küçük alışverişler yapmasına izin verin.
• Sorumluluklar vererek davranışlarını izleyin, olayların başlangıç ve sonucunu birlikte değerlendirin.
• Basit problemleri çözmesine izin verin.

• 7-11 Yaş Grubu Çocuklarda Dil Gelişimi
Normal Gelişim Gösteren
Dil insanların duygu, düşünce, tutum ve kültürel değerlerini öğrenmede önemli bir iletişim aracıdır. Bu dönemde çocuğun konuşmasında belirgin gelişmeler görülür.
§ Daha önce iletişimde kendine dönük olan çocuk bu dönemde sosyalleşir diyalog kurmaya başlar.
§ Okul çağında çocuklar bilgi almak amacıyla soru sorar. Sordukları soruların bir kısmı merakı gidermek bir kısmı da iletişim kurmak amaçladır. Bu dönemde “niçin, ne, nasıl” soruları çok sorulur.
§ İlk okul döneminde çocuk daha uzun ve karmaşık cümleler kurmaya başlar.
§ Sözcük dağarcığı genişler ilk okul beşinci sınıfı bitiren bir çocuğun yaklaşık 50.000 sözcük bildiği varsayılır. Sözcük sayısında ki artışa rağmen kelimelerin anlamlarını tam olarak bilemezler.
7-11 Yaş Grubu Görme Yetersizliği Olan Çocuklarda Dil Gelişimi
Görme yetersizliği olan çocukların görsel uyarıcılardan yeterince yararlanamaması taklit ve ifade gücünü azaltır. Oluşan bu farkı diğer duyularını yoğun bir şekilde kullanarak telafi eder. Yine görsel girdilerin yetersizliğinden dolayı çevresinde olan olayların ipuçlarını yakalaması konusunda zorlanacağından, olayların nedenleri ve sonuçları hakkında bilgi sahibi olması zorlaşır. Bu nedenle görme engelli çocuklara çevresinde olan olayların nedenleri oluş şekilleri ve sonuçları hakkında betimleme yapılarak bilgi verilmeli, olayları detaylarıyla anlatması için ortam yaratılmalıdır.
Öneriler
§ Çocuğun istek ve ihtiyaçlarını kendisi ifade etmeden karşılamayın.
§ Dokunma duyusunu geliştirecek oyunlar oynamasına fırsatlar verin.
§ Çocuğun dokunduğu nesne ve objelerin isimlerini söyleyerek ilgili açıklamaları yapın.
§ Çevresinde bulunan nesnelerin ve objelerin isimlerini doğru ve düzgün olarak ifade etmesini sağlayın.
§ Kavramlarla ilgili yaşantılar edinmesini sağlayın.
§ Çocuğun söylediklerini dinleyerek uygun tepkilerde bulunun.
§ Konuşma bozukluğu olan çocuğa sabırla davranın ve söylemek istediğini bitirmesine izin verin.
§ Çocuğun ilgi duyduğu konularda konuşma ortamı yaratın.
§ Kendisiyle ilgili yaşantılarını (aile, okul, çevre) anlatması için ortam sağlayın.
§ Dilini doğru kullanması için sesli hikaye kasetleri dinletin.
§ Çocuğun kelimeleri doğru ve düzgün telaffuz edebilmesi için çocuğunuza model olun.
§ Kitap okuma alışkanlığı kazandırın (çocuğun yanında kitap okuyarak ona örnek olabilirsiniz. İlgisini çeken konularda kitaplar alarak okumasını sağlayın).
§ Uygun olan çocuk programlarını dinletin.
§ Dinlediklerini ifade etmesini sağlayın.

• 7-11 Yaş Grubu Çocuklarda Fiziksel Gelişim
Normal Gelişim Gösteren
Bebeklik ve okul öncesi dönemlerde olduğu gibi bu dönemde de çeşitli değişiklikler, gelişmeler meydana gelir. Geç çocukluk döneminde çocuk, bireyselleşmenin adımlarını atarak bir birey olarak toplumda yer almaya başlar.
İlkokulun ilk üç sınıfında çocukların büyümesinde gittikçe yavaşlama görülmektedir. Doğuştan gelen ve ilk çocukluk yıllarında da devam eden erkek çocukların, kız çocuklarına kıyasla biraz daha iri görünmeleri bu sınıflarda da devam eder. Bu dönemde ağırlık artışı da boy uzaması gibi yavaştır. İlkokulun son yıllarına doğru kız çocuklarının ergenliğe girmesi nedeniyle ağırlıkları ve gelişimleri erkek çocuklarına göre daha hızlıdır. Hareket becerilerinde her iki cinste de gelişmeler gözlenir. Büyük ve küçük kasları sportif etkinliklere ve oyunlara katılabilecek olgunluğa erişmiştir. Erkek çocukların ince motor koordinasyonunda sorunları vardır.
7-11 Yaş Grubu Görme Yetersizliği Olan Çocuklarda Fiziksel Gelişim
Görme yetersizliği olan çocuklarda kız ve erkek cinsiyetine uygun olarak boy ve ağırlık artış hızı 7-11 yaş çocuklarının fiziksel gelişim özellikleri ile ölçülür. Ancak görme yetersizliğinden fazlaca etkilenen ve gerekli uyarıcıların yetersiz veya zamanında verilememesi durumunda farklılıklar gözlenebilir.
Bu dönemde çocuk sürekli canlı ve hareketlidir. Sokakta oynanan oyunlara karşı isteklidir. Çocuğun sokakta oynanan hareketli oyunlara katılması ve başarılı olabilmesi için; gereken bedensel olgunluğa erişmesi, kendine fırsat tanınması, deneyim kazanması ve kendine güvenmesi fiziksel gelişiminde istenilen davranışları göstermesi için önemlidir.
Görme yetersizliği olan çocukların kaba motor ve ince motor gelişimlerinde sinir sistemine bağlı gerilikler gözlenebilir. Uygun görülen fizik hareketlerinin tekrarı ve planlı bir eğitimle ince ve kaba motor becerilerinin daha aktif duruma ulaşması sağlanabilir (Örneğin,hamurla oynama, tırmanma merdivenini kullanma gibi).
Öneriler
§ Çocuğunuza bağımsız hareket becerileri kazandırmak için göz doktoru, özel eğitimcilerden profesyonel yardım alınız.
§ Bağımsız hareket edebileceği ortamlar yaratın.
§ Hareket becerileri kazandıracak araç gereçler kullanarak egzersiz yapmasını sağlayın.
§ Çocuğunuzdaki fiziksel büyüme ve ağırlık artışını ona somut ifadelerle anlatın. Boyunu ölçüp söyleyin.Bilinen somut bir nesneyle kıyaslayın.
§ Küçük kas gelişimini destekleyen etkinlikler yaptırın (hamurla oynama, küçük lastik topla oynama, ıslak sünger sıkma, kağıt işleri vs.).
§ Güven duygusu kazandıracak etkinliklere yönlendirin (spor etkinlikleri; yüzme, jimnastik, goalball).
§ Okuldaki sosyal etkinliklere katılması için onu cesaretlendirin.
• Okul ve yakın çevresinde kullanabileceği alanlardaki işaret ve ipuçlarını açıklayın (güzergahta bulunan önemli noktaların öğretilmesi).
§ Gösterdiği başarıları takdir edin.

• 7-11 Yaş Grubu Çocuklarda Sosyal Gelişim
Normal Gelişim Gösteren
Çocuğun okula gitmesiyle birlikte sosyal davranışlarında büyük bir gelişme olmuştur. Arkadaşlar ve öğretmenin çocuk üzerindeki etkisi artarken anne-babanın etkisi giderek azalmaya başlamıştır. Yaptığı işler için beğeni toplamak, arkadaşları ve yetişkinler tarafından takdir edilmek bu dönemdeki çocukların gereksinimleri arasındadır. Aksi halde yaptıklarının değersiz olduğuna inanmakta ve aşağılık duygusuna kapılmaktadır. Yetersizlik ve aşağılık duygusu bu dönemdeki en büyük problemdir. Takdir görmeyen, güven duygusu geliştirilmeyen çocuklarda aşağılık duygusu gelişir, çevre ile sağlıksız ilişkiler kurmalarına, uyum güçlüğü çekmelerine ve gelecekteki öğrenmelerini olumsuz etkilemesine neden olur.
Çocuklara verilecek sorumluluklarla başarılı olabilecekleri alanlarda kendisini denemesine fırsat verilir. “Ben başarılıyım” inancı ile kişilik gelişimi olumlu etkilenen çocuk, bir sonraki gelişim dönemine güvenle girer.
7-11 Yaş Grubu Görme Yetersizliği Olan Çocuklarda Sosyal Gelişim
Görme yetersizliği olan çocukların sağlıklı bir kişilik geliştirmesi, çevresiyle uyum içerisinde olması, topluma kaynaşması için temel ve fiziksel ihtiyaçlarının zamanında karşılanması gerekir. İhtiyaçları zamanında karşılanan çocuk güvenli, huzurlu, çevresiyle uyumlu bir kişilik geliştirir.
Anne-babalar ve öğretmenler çocuğun içinde bulunduğu gelişim özelliklerini dikkate alıp onunla doğru iletişim ve etkileşim kurarak çocuğun kişilik ve sosyal gelişiminde belirleyici olabilirler. Düzenlenecek planlı öğrenme-öğretme ortamıyla çocuk bir sonraki gelişim evresine olumlu yaşantılar ve güvenle hazırlanır.
0-6 yaş döneminde görme yetersizliği olan çocuğun ailesinin yaşantısı, sosyo-ekonomik ve kültürel yapısı onun, kişilik ve sosyal gelişimi üzerinde etkili olmaktadır (çocuğun yetersizliğinin aile tarafından kabul görmesi, ailenin bilinçlendirilmesi ve yapılacakları araştırarak harekete geçmesi vb).
Öneriler
§ Sağlıklı bir sosyal gelişme için ilk önce çocuğunuzla yakından ilgilenin.
§ Çocuğunuzun ailenin bir üyesi olduğunu ve onun düşüncelerine saygı duyduğunuzu hissettirin.
§ Evde yaptığınız işlerde onun yanında olun ve çocuğunuza sorumluluk verin.
§ Ona ailenin ve toplumun bir üyesi olarak sahip olduğu hakları gösterin.
§ Arkadaş edinmesi için onu destekleyin.
§ Korumacı olmayın.
§ Problem çözmede onu cesaretlendirin ve yol gösterin. • Anne ve baba arasında çıkabilecek tartışmalardan çocuğunuzu uzak tutun. Böyle bir durumda çocuğunuz kendini suçlayabilir ve kendini bir sorun olarak algılayabilir, buna kesinlikle izin vermeyin.
§ Çocuğun aldığı kararlara saygılı olun.
§ Bağımsız yaptığı etkinliklerde onu destekleyerek başarılı olduğunu söyleyin.
§ Olumlu davranışlar göstererek çocuğunuza iyi bir model olun.
§ Görme yetersizliğinin onun başarısını etkilemeyeceğini anlatın.

Görme Engelli Yakınlarına Tavsiyeler Öneriler
• 12-18 Yaş Grubu Çocuklarda Zihinsel Gelişim
Normal Gelişim Gösteren Ergenlik zihinsel gelişim soyut işlemler döneminin başladığı süreç olarak kabul edilir. Yani uzay, ölüm gibi kavramların geliştiği dönemdir. Soyut düşüncenin ön koşulu beyin ve beden koordinasyonun olgunlaşmasıdır. Bunu izleyen süreçte ergenin yaşantısının zenginliği, sosyalleşme süreci, zihinsel gelişimin temelini oluşturur.
Bu özellik onun geleceğe yönelik olarak düşünme yeterliliğini arttırır, geliştirir. Hayal gücü ergenlik döneminin diğer zihinsel özellikleri arasında yer alır. Yaratıcı düşünme ve hayal gücünün birleşmesiyle ergen, yeni tasarımlar, kurgular oluşturarak çok değişkenli ve olasılıklı düşünme alışkanlığı geliştirir. Ergenliğin son dönemi olarak kabul edilen 17-18 yaş bu dönemin olgunlaşma sürecidir.
12-18 Yaş Grubu Görme Yetersizliği Olan Çocuklarda Zihinsel Gelişim Ergenlik döneminde kişide soyut düşünebilme yeterlilikleri gelişir. 7-12 yaşlarında çocuğun gösterdiği performans, verilen uyarıcılar, planlanmış eğitim ortamları; çocuğun ergenlik dönemindeki zihinsel gelişiminde etkili olacaktır. Özellikle görme duyusu gelişmemiş çocuklarda somut düşünceden soyut düşüncelere geçişte temel bilgiler güçlü değilse soyut düşünceleri, davranışları, kavramları anlaması zorlaşacaktır, dolayısıyla gelişimi yaşıtlarından geride kalacaktır.
Anne babaların görme yetersizliği olan gence verebilecekleri en büyük destek; yorulmadan, inançlarını kaybetmeden, mümkün olduğu kadar işitme ve dokunma duyularını ön plana çıkararak çocuklarının yanlarında olup onları eğitim öğretimde desteklemeleridir.
Öneriler
§ Materyal kullanarak önceki öğrenmeleri hatırlatın, § Çocuğunuzun bireysel gelişme hızına göre onun için önemli olan bilgileri ön plana çıkarın, § Yeni bir materyal tanıtırken basitten karmaşığa doğru gidin. Önce materyalin adı söylenir sonra sırasıyla özelliklerine geçilir. § Bilgiyi parçalar halinde verin, § Tümevarımcı akıl yürütmeyi öğretin. Tek tek konulardan yola çıkarak bir düşünce bir fikir oluşturulur. § Yeni bilgi ile bilinen arasında bağlantı kurun, § Farklı yöntemler kullanarak öğrenimin tekrarını yapın, § Nesneler, objeler arasında farklılıkları araştırmalarını isteyin, § Sanatsal faaliyetlerle ilgilenmesi için ortam yaratın, § Yaratıcılığını destekleyin, § Çeşitli etkinlikler düzenleyin ( İnceleme gezileri, alışveriş, ulaşım araçlarını kullanma vs. ) § Gerçek hayata dayalı örnekler verin.
• 12-18 Yaş Grubu Çocuklarda Fiziksel Gelişim
Normal Gelişim Gösteren İnsanın hayatındaki ikinci hızlı büyüme devri bu çağda başlar. Kızlar ile erkekler arasındaki büyüme farkı en çok kendini bu çağda gösterir. Kemikler henüz yumuşaktır. Ağır işlere karşı dayanıksızdır. Organlar arasında düzenli bir koordinasyon kurulamadığı için ergen bu yaşlarda oldukça beceriksizdir. Bu çağın en büyük özelliği hızlı bir gelişme oranı ile birlikte kızların ve erkeklerin buluğa ermeleridir.
12-18 Yaş Grubu Görme Yetersizliği Olan Çocuklarda Fiziksel Gelişim Görme engellilerin fiziksel gelişimi de aynı süreci izler. Görme duyusundaki herhangi bir problem çocuğun fiziksel gelişimini direk etkilemediği için gelişiminde fark görülmez. Ancak yetersizliğe dayalı olarak bazı çocuklarda sinir sisteminin etkilenmesi kas ve sinirlerde gelişim bozuklukları oluşturur, hareket becerilerinde geriliğe neden olabilir. Bunu önlemek amaçlı fizik tedavi programları düzenlenebilir, ayrıca destek eğitim programlarıyla gelişimdeki gerilik önlenebilir.
Öneriler
§ Değişik duruş şekillerini yapması için çocuğunuza yardımcı olun (parmak ucu, tek ayak üzeri, çömelme vs). § Ev ortamında değişik yerlerde çocuğunuza çeşitli şekillerde dönüşler yaptırın. Bu onun yön kavramına da hakim olmasına yardımcı olacaktır. § Vücut bölümlerinin esneklik kazanması için uygun hareketler yaptırın (ısınma hareketleri, yüzme, jimnastik). § Çocuğunuzun yaşam alanını onun rahat hareket edebileceği şekilde düzenleyin. § Ona rahatça koşabileceği, değişik sıçrayışlar yapabileceği ortamlar hazırlayın. § Hoşuna giden spor aktivitelerine katılması için onu cesaretlendirin. § Çocuğunuzun yüzmesi için belirli aralıklarla havuza götürün.
R- 12-18 Yaş Grubu Normal Gelişim Gösteren Çocuklarda Cinsel Gelişim
Erkeklerde : Erkeklerde üreme organları 14-16 yaşlarında hızlı büyüme olup daha sonra büyüme hızı azalır. 20-21 yaşlarında yetişkinlik büyüklüğüne ulaşır. Erkeklerde üreme organları gerekli olgunluğa geliştikten sonra gece boşalmaları başlar. Bu boşalmalar cinsel rüyalar sıkı giysiler, çok örtünmek, kabızlık, idrar torbasındaki fazla doluluk nedeniyle artabilir. Bir çok genç yatak ve çamaşırlarda birtakım lekeler görene kadar kendileri de ne olup bittiğini anlamaz. Testisler ve ***** büyüme başladıktan bir yıl sonra cinsiyet organları çevresinde koltuk altı ve yüzde kıllanma ortaya çıkar. 16-17 yaşlarında sakallar çıkar, yağ ve ter bezleri büyür bunun etkisi yüzde yağlanma ve sivilcelenmeye neden olur. Kaslar gövde ve bacaklardan fazla gelişir. Bir süre kollar ince kalır, boy ağırlık atılım yaptığında diğer gelişmelerde bunu eşlik eder.
Ses değişikliği erkekler 13 yaşta başlayıp 16 yaşına kadar sürer. 12-14 yaşları arasında göğüs başlarında kabarma ve sertlikler ortaya çıkar. Bunun nedeni meme bezlerinin büyümesidir, geçicidir. Sertlik daha sonra kaybolur.
Kızlarda : Cinsiyet organlarının bütün kısımlarının gelişim hızları birbirlerinden farklıdır. 16-17 yaşlarında büyüme hızı artar. İlk ay hali bir ergenin çocuk yapma özelliğine ulaştığını haber verir. İlk ay halinden sonra bir yıl hatta daha uzun süre ay halleri düzensiz olur. İlk ay hallerinde bazı gençlerde baş ağrısı, sırt ağrısı, kusma, kramp, deri döküntüleri, bilekte şişme görülür. Ay halleri düzene girdikten sonra bu düzensizlik kaybolur. Kalça ve göğüsler önce gelişir. Kalçalar büyür ve yuvarlaklaşır. Ay hali başladıktan sonra göğüsler genişler, meme bezleri gelişir. Kalça ve göğüsler geliştikten sonra cinsel bölge kıllanması başlar. İlk ay halinden hemen önce yada sonra ses değişikliği gerçekleşir. Çocuksu derin melodili bir ses haline gelir. 12-15 yaşlarında ise gelişir.
12-18 Yaş Grubu Görme Yetersizliği Olan Çocuklarda Cinsel Gelişim Cinsel gelişimde görülen bu özellikler görme engelli çocuklarda da bireysel ayrılıklar gözetilerek farklı zaman dilimlerinde ortaya çıkarak belginleşir. Görme engelli çocuklarda cinsel duyuların uyarılmasında “işitme, dokunma, koklama” duyuları önemli rol oynar. Görme gücünden yoksun olan kişi karşı cinsten ancak bu kanallar yoluyla uyarıcı etkiler algılayabilmektedir. Bu yüzden dokunma, koklama ve işitme ile ilgili uyaranların cinsel duyguların ayaklanmasında ve doyurulmasında görenlerden fazla rol oynadığı düşünülebilir.
Öneriler
§ Bu dönemde meydana gelecek değişikliklerin normal olduğunu ve her insanın bu dönemden geçtiğini ona anlatın. § Vücutta meydana gelen değişikliklerin nedenlerini anlayabileceği uygun bir dille anlatın. § Çocuğunuza cinsellikle ilgili sorularda, yaşına uygun anlayabileceği doyurucu bilgilerle cevap verin. § Eğer bu konuda yeterli bilgi donanımına sahip değilseniz, çocuğunuza bu bilgileri rahatça öğrenebileceği kaynaklar (kitap, dergi vs..) sağlayın. § Hızlı değişmelerin ve uyum güçlüklerinin yaşanacağı bu dönemde çocuğunuzun yanında olun. § Çocuğunuzun yalnız kalma isteğini anlayışla karşılayın. § Çalışmaya daha az istekli olacağı bu dönemde çocuğunuzun üzerine fazla gitmeyin. § Her iki cins için karşı cins henüz belirsizlik ve bilinmezlik özellikleri taşır, iki cins arasında çıkan zıtlaşmaları anlayışla karşılayın. Çünkü bu süreç karşı cinse uyum için gerekli ve çocuğun yaşayacağı bir süreçtir. § Davranışlarında gizli yada açık bir çekingenlik gözlenebilir. Çekingenliği genel olarak özgüvensizliğinden ileri gelir. Özgüvensizliği ise, henüz yeni gelişen bedenine uyum sağlamamış olmasından, dolayısıyla da hem bedensel yapısının yeterince olgunlaşmamasından ve cinsel kimliğinin henüz gelişmemiş olmasından kaynaklanır. Bu çekingenliği kırmak için ortam hazırlayın asla baskı yapmayın.
S- 12-18 Yaş Grubu Normal Gelişim Gösteren Çocuklarda Sosyal Gelişim
Gençlik çağı bağımsızlık çağıdır, genç evden kopar çevreye yönelir. Spora ilgi artar. Gelişen kaslarını çalıştırmak, enerjisini boşaltmak için en uygun araç spordur. Sporun herhangi bir dalında kazanacağı başarı güven duygusunu arttırır. Daha da önemlisi toplu sporlar gence yaşıtlarıyla kaynaşma fırsatı verir. Onların bağımsızlık çabasında oluşları, sorunlarının benzerliği, kümeleşmeye yol açar. Ana-babasından kopma eğilimi onu yalnız bırakmıştır. Bu boşluğu yeni yakınlıklar ve ilişkiler kurarak doldurmak ister. Yaşıtlarının davranışlarını giyim kuşam ve beğenilerini benimser. Onlar gibi argo konuşur ve kendine dert ortağı seçer. Arkadaş kümesi içinde bağlılığa ve dayanışmaya önem verir. Genç, gurupta kalmak için kendini arkadaşlarının etkisine bırakır. Evde arkadaşlarının eleştirilmesini tepki ile karşılar. Anne-baba ise gencin kötü arkadaşlara uyup baştan çıkacağından korkar. Kuşkusuz gençlik çağında ortaya çıkan değişikliklerin tümü olumsuz değildir. Ruhsal alanda yaşanan çalkantı yanında pek çok olumlu gelişme gözlenir. Gencin düşünme yeteneğinde önemli bir sıçrama olur. Soyut kavramları daha iyi anlar ve kullanır. İlgi alanı genişler ve çeşitlilik kazanır. İleride seçeceği meslek ile ilgili konulara eğilir. Bir şeyler yapmak, başarılı olmak, kendini kanıtlama eğilimi güçlenmiştir. Toplumsal olaylara ilgi artar. Toplumsal konularda görüşler ileri sürer.
Bu dönemde birey hayatı anlar. Davranışlarını buna göre şekillendirir.
12-18 Yaş Grubu Görme Yetersizliği Olan Çocuklarda Sosyal Gelişim Görme yetersizliği olan çocukların sosyal gelişiminde gecikme olduğu ve yaşıtlarıyla daha az vakit geçirdikleri gözlenmektedir. Bunun nedenlerinden biri görme yetersizliği olan çocukların çevreden gelen uyarıcıları almada zorlandıkları, bir diğeri ise çevreyle iletişim ve etkileşim kurmada yaşanan zorluklardır. Görme yetersizliği olan çocukların yakın çevresi ve arkadaş grubunda kabul görmeleri, toplumla bütünleşmeleri bakımından önem taşır. Anne babalar gencin görme yetisinin olmamasından veya az olmasından dolayı çevreden gelebilecek zararlardan korkarlar, çocuklarının tehlikelerden korunamayacaklarını düşünerek kendilerine bağımlı olmalarını isterler. Soysal gelişimin temeli olan bağımsızlık ilkesi anne baba tarafından engellendiği için gencin sosyalleşme süreci uzamaktadır. Bu durumun önlenmesi için anne babanın korumacı tutum yerine gencin de katılımının sağlandığı demokratik tutum ve davranış benimsenmelidir.
Öneriler
§ Bu dönemde çocuğunuzun göstereceği bağımsızlık çabalarını destekleyin. § Çocuğunuzu kendine güven sağlayacağı alanlarda aktivitelere yönlendirin (spor, müzik vs…). § Sinema, tiyatro, dans gibi etkinlikleri izlemesini sağlayın. § İstemediği bir etkinlik için onu zorlamayın. § Aile içinde önemli bir birey olduğunu ona anlatın, düşüncelerine değer verin, saygı gösterin. § Başarılarını takdir edin, ödüllendirin. § Çocuğunuzu başkasıyla kıyaslamayın. § Bağımsız yapabileceği etkinliklerde destekleyin. § Tanıdığınız arkadaşlarıyla bildiğiniz ortamlarda birlikte olmasına izin verin. § Çocuğunuza olumsuz eleştiri yapmaktan kaçının. § Çocuğunuzun olumlu davranışını destekleyin. § Mesleğe yönelme konusunda onu bilinçlendirin. § Toplumsal konulardaki görüşlerini dinleyin ve değer verin. § Çocuğunuz bu dönemde cinsel gelişimin etkisiyle uyum sorunları yaşayabilir. Bunu davranış bozukluğu olarak değerlendirmeyin.

görme Engelli Yakınlarına Tavsiyeler Öneriler
T- 12-18 Yaş Grubu Normal Gelişim Gösteren Çocuklarda Duygusal Gelişim
Bu dönemdeki ergenler duygu ve düşüncelerini inançla savunur. Haksızlıklara karşı acımasız bir durum takınır. Yaşama gerçeklere pek aldırmadan toplum düzeni birden değişsin eşitsizlikler ortadan kalksın ister. Hakça bir düzenden doğruluktan eşitlikten yanadır. Başlangıçtaki hiçbir şeyi beğenmeyen tutumu giderek yerinde eleştirilere ve yorumlara dönüşür. Kısacası ilk gençlik çağı fırtınalı bir dönemdir. Genç kendi kendisiyle çevresiyle sürekli bir savaş içerisinde görülür. Bu çelişkili duruş ve davranışlar bu dönem için olağan sayılır. Ancak kimi gençte bu dönem gürültülü geçer. Kimisi de daha az çalkantılı atlatır. Genç ergen duygusal açıdan dengesizdir. Bu yaşta dengesizlik son haddine ulaşmıştır. Gözyaşları aniden yerini kahkahaya bırakır. Kendine güven güvensizliğe, bencillik vericiliği, umut umutsuzluğa dönüşmüştür. Bu dalgalanmalar kişiler arası ilişkilerde kendini gösterir, özellikle karşı cinse arkadaşlıklarda sık rastlanır.
12-18 Yaş Grubu Görme Yetersizliği Olan Çocuklarda Duygusal Gelişim Görme yetersizliğinden etkilenmiş olan genç duygusal ifadelerini dışa vurmakta ve dış uyaranları anlamakta farklı yöntem kullanır. Örneğin görme engelli genç için dokunmak; tanımak ve hissetmektir. Çocuğa bilinçsiz konulan engeller onun içe dönük yada abartılı davranışlar geliştirmesine neden olur. Duygu iniş çıkışları daha yoğun yaşanır, çok değişkendir, ilgi ve sevgiye ihtiyacı vardır. Sevgi gören genç güven duygusunu geliştirerek istenilen davranış değişikliklerini göstermede daha başarılıdır.
Yapılacak kaynaştırma eğitim programları ve etkinlikleri ergenin çevre ile kuracağı iletişim ve etkileşimlere hazır olmasını sağlar. Duygu bozukluğunu en aza indirir.
Öneriler
§ Duygularını ifade edebileceği ortamlar yaratın. § Eleştirilerine olgunlukla cevap verin. § Yorumlarına değer verin ve destekleyin. § İkili arkadaş ilişkilerinde onu destekleyerek duygularını sizinle paylaşmasına sağlayan. § Gösterdiği kontrolsüz davranışlarını olgunlukla karşılayın. § Duygu dalgalanmalarında (gülme, ağlama, öfke…) hoşgörülü olun. Çocuğun inişli çıkışlı davranışlarına ani tepkiler göstermeyin. Duygu yoğunluğu yaşandıktan sonra o davranış üzerine gençle konuşun. § Gence her zaman yanında olduğunuzu ve kararlarına saygı duyduğunuzu hissettirin. § Umutlarını kıracak davranışlardan sakının.