Cumartesi öğleden sonra kapı çaldı. Tanımadığım genç bir kadın, "Ceket için geldim" dedi. Boş boş yüzüne bakarken, eşim yetişti. Elindeki poşeti kadına uzattı. Aynı şekilde karşı taraf da bir paket verdi. Vedalaşıp kapattı kapıyı. Paketten iki kutu küp şeker çıktı.


Hollanda'da son dönemde iyice yaygınlaşan bir alışveriş şekline ‘değiş tokuş’a tanıklık etmişim meğer. Oğlumuza küçük gelen çok az giyilmiş bir kışlık ceketi, 2 kutu küp şekerle değişmiş eşim.
Özellikle Facebook üzerinde yüzlerce grup oluşturulmuş. Her köy, kasaba, kent ve eyalete ait çok sayıda değiş tokuş sitesi var. Büyük bölümünde para geçmiyor. Alışverişler takas yoluyla yapılıyor. Para geçenler de ise "5 ya da 10 euroyu aşmama" koşulu var.
PARA YERİNE EŞYA
Resim çerçevesinden çocuk giysisine, spor aletinden mobilyaya kadar İğneden ipliğe ne ararsanız var. Bir kondisyon bisikletine üç paket kuru kedi maması değer biçmiş bir satıcı. "Paketi üç euro" diye not düşmeyi ihmal etmemiş.

Bir başkası, iki adet çerçeveli resim için bir kavanoz fındık ezmesi istiyor. Giymediği kabanını bir paket kahve filtresine değişmek isteyen de var, oyuncak karşılığı bir paket cips isteyen de.
Kimi gruplar da tamamen yardım amaçlı. Parası olmayanlar için imece usulü yardımlaşma yapılıyor. Profilinden Afrika kökenli olduğu anlaşılan bir kadının ev eşyası talebine çok sayıda yanıt gelmiş. Hepsi yakın köy ya da kasabalarda. Ancak, kadının bunları taşıyacak aracı yok. Bir gönüllü not düşümüş, "Bir römork ayarlarsan, ben arabamla taşıyabilirim" diye. Bunu gören bir başkası yetişmiş yardıma:
"Bizde römork var, adresi mesajla yolluyorum, gelip al."
11 yaşındaki kızına ikinci el iç çamaşırı ve giysi arayan bir anneye de yine aynı hızla birçok kişi tarafından yardım eli uzatılmış.
'GEZİ RUHU'NUN ETKİSİ
Hollanda toplumunun yeniden keşfetmeye başladığı dayanışma ve yardımlaşma biçimine ön ayak olanlar da Amsterdam'da yaşayan Çiğdem Şenel ve Selim Doğru...
Gezi protestoları sonrasında Facebook üzerinden oluşturdukları ‘Hollanda Sosyal Dayanışma Ağı’ bu alandaki ilk örneklerden biri. Selim Doğru, oluşturdukları grubu, "Gezi'nin bizlerin hayatına kazandırdığı hediye" olarak değerlendiriyor. Daha önceleri hiç bir araya gelmemiş ama aynı dünya görüşüne sahip insanlar, bu sayede buluşmuş. Otantik yaşam tarzını, imece ve yardımlaşmayı esas alan bir birliktelik başlamış.
HAYVANLARA DA FAYDA SAĞLIYOR
Selim Doğru, bu grup sayesinde birçok kişinin gereksinimini karşıladığını, yardımlaşmanın mutluluğunu yaşadığını anlatıyor. Grup, sadece eşya takasıyla sınırlı kalmamış. Bilgi deneyimi de dostluk paylaşımı da girmiş devreye. Bu sayfa yoluyla birçok kedi ve köpek de güzel aileler, evler bulmuş. Dolayısıyla sadece insanlara değil hayvanlara da yararlı bir girişim. Selim Doğru, Hollanda Sosyal Dayanışma Ağı’nın amacını şöyle özetliyor:

"Gezi, yepyeni bir yaşam biçiminin ipuçlarını veren eylemler de gerçekleştirdi. Bu yeni yaşama biçimi dayanışma içinde, daha az tüketerek, ötekileştirmeden, bölünerek değil birleşerek, cepheler kurarak değil yan yana, yardımlaşarak, paylaşarak yaşamayı öneriyor. Aslında bu bir anlamda dayatılmış kapitalizme karşı çıkıp özümüze, aslımıza dönme olarak da değerlendirilebilir. Çünkü Türkiye kültürünün özünde doğal olarak var olan bu dayanışmayı biz özellikle 80'li yıllardan itibaren kaybetmiş, kaybettirilmiştik."
TAKAS PAZARI
Grup, şu ana kadar Amsterdam'da iki takas pazarı düzenledi. Takas pazarında, konserler ve gösteriler eşliğinde binlerce kişi bir araya geldi. Pazarda yok, yoktu... Kitap, CD, oyuncak, giysi, ev eşyası, takı, süs, elektronik eşya... Aklınıza ne gelirse.
Herkes eşyasını getirip uygun masalara, raflara bırakıyor ve almak istediği ne varsa alıyor. Ne getirdiği ile ne aldığı arasında hiç bir bağ, hesap yok. İsterse birisi hiçbir şey getirmemiş olsun, yine de ne istiyorsa alabiliyor, yiyip içebiliyor. Hiçbir şekilde karşılık ve hesap kitap olmadan...
Özellikle Hollandalılar her şeyin parasız olduğu bu pazarı anlamakta zorluk çekiyorlar. Önce şaşırıp, sonra sahipleniyorlar. Gelenler hep bir sonrakinin ne zaman olacağını soruyor ve eşya getirmek istediklerini söylüyorlar.
Takas pazarlarının üçüncüsü, 15 Aralık Pazar günü Amsterdam'da Voc-Kade 10, 1018 adresinde gerçekleştirilecek. Saat 13.00’de başlayacak etkinlik, gece 00.00’a dek sürecek. Sadece eşya değil; kültür, sanat gösterileri eşliğinde dostluklar ve yiyecekler de paylaşılacak.




Yusuf Özkan/Lahey-BBC Türkçe